Του Γιώργου Κακούρη
Το δηλητήριο της παραπληροφόρησης που παραλίγο να πνίξει τους φετινούς Ολυμπιακούς, αφού γλύτωσαν από τα μολυσμένα νερά του Σηκουάνα (η κατάσταση του οποίου δεν ήταν fake news), κυριάρχησε στις συζητήσεις σχεδόν εξ ίσου με τους ίδιους τους Ολυμπιακούς. Όπως όμως μπορεί να διαπιστώσει κανείς ανατρέχοντας στα περιστατικά παραπληροφόρησης για τους Ολυμπιακούς Αγώνες που εντόπισε η ειδική υπηρεσία της Ε.Ε. στην πλατφόρμα EUvsDisinfo, τα αφηγήματα τα οποία επαναλαμβάνονταν στη δημόσια σφαίρα, όπως για παράδειγμα για την τελετή έναρξης ή για την περίπτωση της Ιμανέ Κελίφ, εντοπίζονται σε ρωσόφωνες ιστοσελίδες. Αισθητή την παρουσία τους κάνουν σε αυτήν την αρένα το Sputnik, στο οποίο η Ε.Ε. έχει επιβάλει κυρώσεις ως διασπορέα προπαγάνδας για τον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά και το δίκτυο παραπληροφόρησης Pravda, το οποίο δραστηριοποιείται σε διάφορες γλώσσες λαθροβιώντας πάνω στον έμμεσο συσχετισμό με το όνομα της ιστορικής εφημερίδας.
Αν και οι Βρυξέλλες παρακολουθούν συνεχώς τις στρατηγικές παραπληροφόρησης της Ρωσίας, δημόσια η Κομισιόν και η ΕΥΕΔ αποφεύγουν να τοποθετηθούν.
Τα αφηγήματα που προβάλλονται θυμίζουν όσα είδαμε να αναπαράγονται άκριτα από πολίτες και ΜΜΕ: κατηγορίες πως η μποξέρ Ιμανέ Κελίφ δεν είναι βιολογικά γυναίκα αλλά άντρας ή τρανς γυναίκα, η διασύνδεση δρώμενου στην τελετή έναρξης με τον Μυστικό Δείπνο και διακωμώδηση της θρησκείας, σατανιστικοί συμβολισμοί στην τελετή έναρξης, μέχρι και λιγότερο διαδεδομένα ψέματα όπως ότι ο Θεός τιμώρησε το Παρίσι με μπλακ άουτ και τον καλλιτεχνικό διευθυντή της διοργάνωσης με… χτύπημα από κεραυνό. Αν και δεν μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα πως ο αυτουργός είναι το Κρεμλίνο, ήδη από τον Ιούνιο έρευνα του Γαλλικού Πρακτορείου (AFP) έκανε λόγο για εκστρατεία παραπληροφόρησης κατά των Ολυμπιακών ειδικά από τη Ρωσία και το Αζερμπαϊτζάν με στόχο την αξιοπιστία της Γαλλίας όσον αφορά την ασφάλεια των αγώνων. Αντίστοιχη καμπάνια εντόπισε και έρευνα της Microsoft.
Αν και οι Βρυξέλλες παρακολουθούν συνεχώς τις στρατηγικές παραπληροφόρησης της Ρωσίας, δημόσια η Κομισιόν και η ΕΥΕΔ αποφεύγουν να τοποθετηθούν. Εκπρόσωποι της Κομισιόν που κλήθηκαν από την «Κ» να σχολιάσουν ή να παραπέμψουν στην αρμόδια να σχολιάσει υπηρεσία της Ε.Ε., περιορίστηκαν στο να πουν πως τα όποια ερωτήματα καλύτερα είναι να απευθύνονται στη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή και τις γαλλικές αρχές.
Κοιτούν ανατολικά
Η πλατφόρμα EUvsDisinfo είναι μια υπηρεσία που διαχειρίζεται η ειδική ομάδα East StratCom Task Force της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης, με την ομάδα να έχει δημιουργηθεί ειδικά για να παρακολουθεί τις εκστρατείες παραπληροφόρησης της Ρωσίας και να εστιάσει στη στρατηγική επικοινωνία της Ε.Ε. στους ανατολικούς γείτονές της.
Μάλιστα, η πλατφόρμα EUvsDisinfo τονίζει σε υποσημείωση σε ιστοσελίδα της πως τα περιστατικά που καταγράφει «παρέχουν μερική, διαστρεβλωμένη ή ψευδή απεικόνιση της πραγματικότητας και διαδίδουν βασικά μηνύματα υπέρ του Κρεμλίνου», αλλά ότι αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα πως ένα συγκεκριμένο μέσο συνδέεται με το Κρεμλίνο, τάσσεται υπέρ του καθεστώτος ή παραπληροφορεί σκόπιμα. Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα, οι θέσεις της δεν αντανακλούν απαραίτητα αυτές της Ε.Ε., αλλά τα ευρήματα της ομάδας που παρακολουθεί και αναλύει τα όσα μεταδίδονται και μπορούν να θεωρηθούν παραπληροφόρηση.
Fake news… προεόρτια
Η EUvsDisinfo είχε εντοπίσει από τον Μάρτιο αφήγημα το οποίο κυκλοφόρησε μεταξύ άλλων μέσω της λευκορωσικής έκδοσης του Sputnik, και το οποίο παρουσίαζε την απόφαση όπως αθλητές από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία να μην αγωνιστούν με τις σημαίες των χωρών τους αλλά ως ουδέτεροι αθλητές (κάτι που τελικά έγινε με αρκετούς) ως απαγόρευση της συμμετοχής τους. Τα δημοσιεύματα απέκρυπταν πως η απόφαση της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής σχετιζόταν με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, και την παρουσίαζαν ως ένδειξη ρατσισμού της Ε.Ε., ακόμα και ως απόδειξη πως η Ε.Ε. είναι ναζιστική, και ως εργαλειοποίηση της ΔΟΕ από την Ε.Ε. και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ένα ακόμα παράδειγμα ψευδής είδησης πριν καν ξεκινήσουν οι Ολυμπιακοί, ήταν και αυτή που κυκλοφόρησε μέσω Telegram και δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα pravda-fr, σύμφωνα με την οποία τζετ της γαλλικής αεροπορίας που θα ζωγράφιζαν τη γαλλική σημαία στον ουρανό πάνω από τη Μασσαλία κατά την άφιξη της ολυμπιακής φλόγας, ζωγράφισαν τη ρωσική σημαία μετά από σαμποτάζ των Ρώσων. Όλα βασίζονταν σε ένα παραπλανητικό βίντεο όπου τα χρώματα παρουσιάζονται σε διαφορετική σειρά ανάλογα με την τοποθεσία του παρατηρητή.
Παντού σατανάδες
Το αφήγημα που ήθελε την τελετή έναρξης να παρουσιάζει μια παρωδία του Μυστικού Δείπνου με τρανς μοντέλα αναπαράχθηκε αρκετά παρά το γεγονός ότι το σκεπτικό του συγκεκριμένου δρώμενου είχε καταγραφεί εξ αρχής ως αναπαράσταση μιας γιορτής των θεών του Ολύμπου με πρωτεργάτη τον (βαμμένο μπλε) Διόνυσο. Άλλα δημοσιεύματα απέδιδαν την τελετή έναρξης στον «γκέι εβραίο» καλλιτεχνικό διευθυντή του. Σχετικά δημοσιεύματα εντοπίστηκαν και σε ιστοσελίδα στα αρμενικά και στα γεωργιανά. Το βαθύτερο αφήγημα που το EUvsDisinfo εντόπισε σε μια σειρά από σελίδες, περιλαμβανομένων της geopolitika.ru και της αγγλικής και της γαλλικής έκδοσης του δικτύου Pravda, συνδέουν την τελετή έναρξης με μια «σατανιστική ατζέντα» της Δύσης, αποδίδοντας το κείμενο στον ακροδεξιό Ρώσο συγγραφέα Αλεξάντερ Ντούγκιν, ενώ άλλα δημοσιεύματα αναφέρουν πως ο καβαλάρης στο τέλος της τελετής αντιπροσωπεύει εσκεμμένα έναν από τους καβαλάρηδες της Αποκάλυψης.
Μέσω ακόμα του Telegram και της γαλλόφωνης pravda προωθήθηκε η ψευδής είδηση πως μετά την τελετή έναρξης ο Θεός τιμώρησε το Παρίσι με γενικευμένο μπλακάουτ, παραποιώντας την είδηση πως το βράδυ της 27ης προς την 28η Ιουλίου σημειώθηκαν προβλήματα ηλεκτροδότησης για δέκα περίπου λεπτά σε κάποιες περιοχές της πόλης λόγω τεχνικών προβλημάτων. Μέσω της ίδιας ιστοσελίδας έγινε προσπάθεια να προωθηθεί η «είδηση» πως ο καλλιτεχνικός διευθυντής της διοργάνωσης, Τομάς Τζολί, χτυπήθηκε από κεραυνό, παρουσιάζοντας παραποιημένο δημοσίευμα του Associated Press το οποίο αφορούσε τις απειλές που δέχθηκε ο κ. Τζολί.
Μια ακόμα ψευδής είδηση που κυκλοφόρησε στα ρωσικά και στα ισπανικά έκανε λόγο για διαδηλώσεις Χριστιανών που έψελναν χριστιανικά τραγούδια στους δρόμους της Γαλλίας για να «καθαρίσουν» τη χώρα από τη βλάσφημη τελετή. Ωστόσο όπως σημειώνει το EUvsDisinfo, το βίντεο που κυκλοφόρησε είναι από το 2022 και δείχνει εορτασμούς για τη γιορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου στη Λούρδη της Γαλλίας, ενώ δεν καταγράφηκαν διαδηλώσεις χριστιανών στο Παρίσι για την τελετή έναρξης.
Η εργαλειοποίηση της Κελίφ
Το ζήτημα της μποξέρ Ιμάνε Κελίφ «αξιοποιήθηκε» και αυτό από ρωσικές ιστοσελίδες που σχετίζονται με περιστατικά παραπληροφόρησης, με την pravda-fr να επιμένει πως η αθλήτρια δεν είναι γυναίκα. Μάλιστα, η ρωσόφωνη αθλητική ιστοσελίδα championat.com έκανε λόγο για τεστ το οποίο φέρεται να απέδειξε πως η κα Κελίφ είναι βιολογικά άντρας. Το αφήγημα αυτό είναι και η πηγή της παρανόησης πως η διεθνής ομοσπονδία μπόξινγκ International Boxing Association (IBA) απαγόρευσε στην αθλήτρια να διαγωνιστεί γιατί είχε αντρικά χρωμοσώματα. Όπως ωστόσο επισημαίνει το EUvsDisinfo, η ακύρωση της συμμετοχής της αθλήτριας και ακόμα μιας αθλήτριας από την Ταϊβάν στο παγκόσμιο πρωτάθλημα του IBA το 2023, έγινε τρεις μέρες μετά τη νίκη της κας Κελίφ κατά της Ρωσίδας αθλήτριας Αζάλι Αμίνεβα, ενώ η διαδικασία δεν ήταν διαφανής και δεν παρουσιάστηκαν στοιχεία που να αποδεικνύουν τον ισχυρισμό του οργανισμού. Η IBA, σημειώνεται, έχει απαγορευτεί από τους Ολυμπιακούς από το 2019, και σύμφωνα με το Associated Press η απόφαση για αποκλεισμό των δύο αθλητριών έγινε μονομερώς από τον επικεφαλής του οργανισμού χωρίς τεκμηρίωση όσων λέγονται δημόσια. Ο οργανισμός, σημειώνεται, είχε απαγορευτεί το 2023 όχι λόγω στοχοποίησης του Ρώσου επικεφαλής της, όπως αναφέρεται σε ψευδή αφηγήματα που κυκλοφόρησαν σε ρωσικές ιστοσελίδες, αλλά λόγω σκανδάλων σε σχέση με διαιτησία, τα χρέη του οργανισμού και τις σχέσεις τέως επικεφαλής της με το οργανωμένο έγκλημα που βρίσκονταν για τέσσερα χρόνια στο επίκεντρο της σύγκρουσης με τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή.
