Κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Ντόναλντ Τραμπ, η Ουκρανία ανησυχούσε ότι ο Αμερικανός πρόεδρος θα αναγνώριζε τον ρωσικό έλεγχο στην Κριμαία, την ουκρανική χερσόνησο που κατέλαβε βίαια η Μόσχα στις αρχές του 2014.
Ως υποψήφιος, ο Τραμπ είχε πει ότι θα «έριχνε μια ματιά» στο ζήτημα, παρόλο που η κυβέρνηση Ομπάμα και οι Δυτικοί σύμμαχοι της Αμερικής είχαν απορρίψει κάθε ενδεχόμενο προσάρτησης της στρατηγικής σημασίας περιοχής από τη Ρωσία.
Ο Τραμπ είχε δηλώσει μάλιστα ότι «ο λαός της Κριμαίας θα προτιμούσε να βρίσκεται στο πλευρό της Ρωσίας», ωστόσο δεν έδωσε ποτέ συνέχεια στο ζήτημα, και μάλιστα αύξησε τις απειλές του εναντίον της Μόσχας.
Τον Ιούλιο του 2018, ο τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, εξέδωσε επισήμως «Δήλωση της Κριμαίας» με την οποία η Ουάσιγκτον δεσμευόταν σε πολιτική μη αναγνώρισης «μέχρι να αποκατασταθεί η εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας».
Πλέον, στην προσπάθειά του να διαπραγματευτεί τον τερματισμό του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, ο Τραμπ είναι έτοιμος να απομακρυνθεί από εκείνη τη δήλωση, ανατρέποντας μια πολιτική που ακολούθησαν πιστά οι ΗΠΑ πάνω από μία δεκαετία, όπως επισημαίνουν οι New York Times.
Η νέα ειρηνευτική πρόταση Τραμπ
Η νέα ειρηνευτική πρόταση που κατέθεσε η κυβέρνηση Τραμπ στο Λονδίνο την Τετάρτη περιλαμβάνει την αναγνώριση, εκ μέρους των ΗΠΑ, ότι η Κριμαία είναι μέρος της Ρωσίας, ανέφεραν Αμερικανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι.
Ο Ντάνιελ Φράιντ, πρώην διπλωμάτης με μεγάλη εμπειρία στην Ουκρανία και τη Ρωσία, είπε πως πρόκειται για το χειρότερο στοιχείο της πρότασης Τραμπ, η οποία θεωρείται ευρέως ότι ευνοεί τη θέση της Μόσχας με διάφορους τρόπους.
Είναι ένα πράγμα να σταματήσουμε τις μάχες κατά μήκος των σημερινών γραμμών μάχης χωρίς να απαιτήσουμε από τη Ρωσία να αποσυρθεί από την τεράστια περιοχή της ανατολικής Ουκρανίας που κατέχει σήμερα, σημείωσε ο Φράιντ. Η επίσημη αναγνώριση της διεκδίκησης της Ρωσίας στην Κριμαία είναι κάτι διαφορετικό και πολύ χειρότερο, σύμφωνα με τον ίδιο.
«Είναι απολύτως λογικό να αποδεχθούμε την πραγματικότητα, ότι για αόριστο χρονικό διάστημα τμήματα της Ουκρανίας θα βρίσκονται υπό παράνομη ρωσική κατοχή», σημείωσε ακόμη ο Φράιντ, ενώ πρόσθεσε: «Είναι εντελώς άλλο πράγμα να αναγνωρίζουμε επίσημα μια αλλαγή των συνόρων με τη βία».
Αυτή η άποψη απηχεί τη δήλωση του Πομπέο, η οποία βασίζεται σε «μία θεμελιώδη διεθνή αρχή που μοιράζονται τα δημοκρατικά κράτη: ότι καμία χώρα δεν μπορεί να αλλάξει τα σύνορα μιας άλλης με τη βία».
Θα δημιουργήσει «επικίνδυνο προηγούμενο»
Δεν είναι σαφές κατά πόσον ο Τραμπ ενθουσιαζόταν με τις απόψεις του Πομπέο, ο οποίος ήταν αρκετά πιο επιθετικός απέναντι στη Ρωσία σε σχέση με τον πρόεδρο που υπηρετούσε. Ωστόσο, οι εν λόγω απόψεις υπήρξαν ευρέως αποδεκτές στην Ουάσιγκτον και τις συμμερίζονταν πλήθος αξιωματούχων, μεταξύ των οποίων και ο τελικός διάδοχος του Πομπέο, Μάρκο Ρούμπιο.
Ως γερουσιαστής, ο Ρούμπιο υποστήριξε τον Οκτώβριο του 2022 μέτρο το οποίο απαγόρευε στις Ηνωμένες Πολιτείες να αναγνωρίσουν τις ρωσικές αξιώσεις σε οποιοδήποτε τμήμα της ουκρανικής γης, προειδοποιώντας ότι κάτι τέτοιο θα «απειλούσε να δημιουργήσει επικίνδυνο προηγούμενο για άλλα αυταρχικά καθεστώτα, όπως το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα».
Ο Ρούμπιο και άλλοι Αμερικανοί αξιωματούχοι φοβούνται ότι η Κίνα ενδέχεται να προσπαθήσει να καταλάβει την Ταϊβάν εάν δει τη Δύση να παραχωρεί τον έλεγχο της Ουκρανίας στη Ρωσία.
Πώς βλέπει την πρόταση η Ουκρανία
Η ιδέα της αναγνώρισης της Κριμαίας ως ρωσικής περιοχής χαρακτηρίζεται «εντελώς απαράδεκτη» από την Ουκρανία και τους υπερασπιστές της. Την Τετάρτη, ο πρόεδρος της χώρας Βολοντίμιρ Ζελέσνκι απέκλεισε το ενδεχόμενο, λέγοντας ότι κάτι τέτοιο θα παραβίαζε το Σύνταγμα της χώρας του: «Δεν υπάρχει τίποτα για να συζητήσουμε. Είναι η γη μας, η γη του ουκρανικού λαού», τόνισε.
Ωστόσο, ο Τραμπ αργότερα φάνηκε να κάνει διάκριση μεταξύ της αναγνώρισης της Κριμαίας ως ρωσικής από την Ουκρανία, όπου η κοινή γνώμη θα καθιστούσε αυτό το βήμα εντελώς αδύνατο, και από τις Ηνωμένες Πολιτείες. «Κανείς δεν ζητά από τον Ζελένσκι να αναγνωρίσει την Κριμαία ως ρωσικό έδαφος», έγραψε ο Τραμπ.
Κάποιοι αναλυτές εκτιμούν πως τόσο ο Ζελένσκι όσο και οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι θα αναγκαστούν να ανεχτούν μια τέτοια θέση των ΗΠΑ, όσο και αν διαφωνούν, εάν δεν υποχρεωθούν και να την υποστηρίξουν υπό την πίεση της Ουάσιγκτον.
Για άλλους, η άποψη του Τραμπ –η οποία παραμένει μέρος μιας πρότασης που θα μπορούσε να τροποποιηθεί– δεν είναι τίποτε περισσότερο από αναγνώριση πεπραγμένων στην περιοχή.
Το ιστορικό του ρωσικού ελέγχου
Πριν από έντεκα χρόνια, οι ρωσικές δυνάμεις απάντησαν στη φιλοδυτική στροφή του Κιέβου καταλαμβάνοντας την Κριμαία και διοργανώνοντας εκεί δημοψήφισμα, το οποίο καταγγέλθηκε ευρέως ως παράνομο, το οποίο ενέκρινε την «ενοποίηση».
Εκτοτε, η Μόσχα έχει εδραιώσει τον έλεγχό της στην περιοχή. Εχει αναπτύξει τη στρατιωτική της παρουσία εκεί, ενώ έχει κατασκευάσει μεγάλη γέφυρα που συνδέει την Κριμαία με την ηπειρωτική Ρωσία.
Αναλυτές υποστηρίζουν ότι ανακατάληψη της χερσονήσου θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα για την Ουκρανία, δεδομένου ότι δεν μπόρεσε να εκδιώξει τη Ρωσία από τα ανατολικά της εδάφη έπειτα από πάνω από δύο χρόνια μαχών.
Η Κριμαία έχει επίσης ιδιαίτερη σημασία για τον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν. Η πόλη-λιμάνι της Σεβαστούπολης, όπου εδρεύει ο ρωσικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας, του προσφέρει σημαντικό στρατηγικό πλεονέκτημα και αποτέλεσε πεδίο επικών μαχών κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και του Πολέμου της Κριμαίας στα μέσα του 19ου αιώνα.
Και ενώ ο Πούτιν ισχυρίζεται ότι ολόκληρη η Ουκρανία ανήκει στη Ρωσία, θεωρεί αδιαμφισβήτητες ειδικά τις αξιώσεις του για την Κριμαία, η οποία ήταν μέρος της ρωσικής αυτοκρατορίας για εκατοντάδες χρόνια μέχρι το 1954. Τότε ήταν που ο σοβιετικός ηγέτης Νικήτα Χρουστσόφ μετέφερε τον έλεγχό της στο Κίεβο ως δώρο για την 300ή επέτειο από την ένωση της Ρωσίας με την Ουκρανία.
Ηταν μία εν πολλοίς συμβολική χειρονομία σε μια εποχή που η Ρωσία και η Ουκρανία ήταν εντός της Σοβιετικής Ενωσης, η οποία κατέρρευσε το 1991.
Και το ιστορικό του Τραμπ
Σύμφωνα με τον Σάμιουελ Τσάραπ, αναλυτή και ειδικό στην Ουκρανία στη RAND Corporation, τον οποίο επικαλούνται οι New York Times, ο Τραμπ έχει ιστορικό αναγνώρισης επί μακρόν αμφισβητούμενων εδαφικών διεκδικήσεων. Το 2019, αναγνώρισε τη μακροχρόνια κατοχή των Υψωμάτων του Γκολάν της Συρίας από τον στενό του σύμμαχό του Ισραήλ. Και το 2020, υποστήριξε αξίωση 45 ετών του Μαρόκου να αποκτήσει τον έλεγχο στη Δυτική Σαχάρα με αντάλλαγμα τη διπλωματική αναγνώριση του Ισραήλ.
Ωστόσο, ο Τσάραπ αμφισβητεί τη χρησιμότητα μιας τέτοιας παραχώρησης στη Ρωσία στην περίπτωση της Κριμαίας. Επικαλείται το προηγούμενο της Διακήρυξης του Γουέλς τον Ιούλιο του 1940, όταν ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Σάμνερ Γουέλς ανέφερε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα αναγνώριζαν ποτέ την κατοχή της Σοβιετικής Ρωσίας εκείνο το καλοκαίρι στις χώρες της Βαλτικής – Λετονία, Λιθουανία και Εσθονία. Ο Πομπέο επικαλείται επίσης την ίδια αναφορά στη Δήλωση του 2018 για την Κριμαία.
«Αυτό δεν απέτρεψε την ύφεση ούτε και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου κατόπιν διαπραγματεύσεων», σημειώνει ο Τσάραπ.
Ο Φράιντ συμφωνεί προσθέτοντας ότι πολλοί στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη αρχικά αναφέρονταν υποτιμητικά στη Διακήρυξη του Γουέλς χαρακτηρίζοντάς την «αστεία».
Σημειώνει παράλληλα πως τελικά «η Βαλτική ανέκτησε την ελευθερία της, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης».
Εν τω μεταξύ, ο Τραμπ φαίνεται πως «χάνει την υπομονή» του με τον Πούτιν, καταδικάζοντας χθες, Πέμπτη, νέο κύμα φονικών ρωσικών επιδρομών στην Ουκρανία.
Αμερικανικά Μέσα, όπως οι ΝΥΤ, απέδωσαν αυτή τη «σπάνια» κριτική προς τη Μόσχα στο ότι «η κυβέρνηση Τραμπ βιάζεται να επιτύχει ειρηνευτική συμφωνία, για να αποκαταστήσει την εικόνα της» μετά το «φιάσκο των τελωνειακών δασμών».
Με πληροφορίες από New York Times, Reuters
