Του Απόστολου Κουρουπάκη
Σίγουρα στις μέρες μας κανείς δεν εξανίσταται, όταν μία γυναίκα αποφασίσει να σπουδάσει ή και να μαθητεύσει σε κάποιο επάγγελμα. Είναι, όπως είναι φυσικό να συμβαίνει, κάτι το απολύτως κανονικό. Δεν κομίζω κάτι νέο, βέβαια, όταν γράφω πως δεν ήταν πάντα έτσι. Φυσικά, δεν ετίθετο μεγάλο πρόβλημα, όταν η γυναίκα ήθελε να γίνει δασκάλα, μοδίστα ή και απλώς μοδίστρα, κανένα πρόβλημα να είναι τροφός, μαία και φυσικά υπηρέτρια… Αν όμως ήθελε να γίνει κάτι άλλο; Ε, τότε έπρεπε να είναι τυχερή να έχει πατέρα –και μητέρα– που ήταν προοδευτικός, ανοικτόμυαλος. Αν είχε αυτό το «προσόν» θα μπορούσε να πάει για σπουδές, μακριά από την οικογενειακή εστία. Στην Κύπρο αργήσαμε να έχουμε επιστημόνισσες, αν και από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα πολλές κόρες καλών οικογενειών έφευγαν για Παρθεναγωγεία και Διδασκαλεία στη Σμύρνη, στην Αθήνα και αλλού, και επέστρεφαν στο νησί διδασκάλισσες, έως ότου αποφάσιζαν να παντρευτούν, διότι μετά έπρεπε να αφοσιωθούν στην οικογένεια… τον μόνο σκοπό της ζωή τους. Όσον αφορά τα επαγγέλματα υγείας οι γυναίκες συχνά σπούδαζαν μαίες, σπάνιζαν ωστόσο… και έχει ενδιαφέρον ότι ο ανδρικός παράγοντας πάντοτε έπαιζε ρόλο σημαντικό. Στο χωριό Καλοπαναγιώτης υπήρχε έλλειψη διπλωματούχων μαιών, αλλά «χάρις εις την αξιέπαινον κοινοφελών ανδρών ωφέλειαν κατάλληλος μαία οσονούπω αφικνείται», αυτά το 1908. Φυσικά, στη Μαιευτική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών πολλές Κύπριες εφοίτησαν. Γιατρίνες όμως πότε είχαμε στην Κύπρο; Για το ποια είναι η πρώτη γυνή ιατρός στην Κύπρο υπάρχει διχογνωμία, είναι η Γαλάτεια Παπαδοπούλου ή η Μαρία Ρούσου, έπειτα Μιχαηλίδη;
Η Γαλάτεια Παπαδοπούλου, σύζυγος του επίσης γιατρού Βασίλειου Α. Παπαδόπουλου, εγκαταστάθηκε στην Αμμόχωστο τον Ιούλιο του 1925, με τον σύζυγός της, επίσης γιατρό, και όπως διαβάζουμε στον Τύπο «Επανήλθεν εξ Αθηνών ο συμπολίτης Ιατρός Κος Βασίλειος Α. Παπαδόπουλος μετά της συζύγου του Κας Γαλατείας, Ιατρού – Γυναικολόγου». Σε αυτό το μονόστηλο αναφέρεται χαρακτηριστικά «Είναι η πρώτη γυνή Ιατρός, η οποία εγκαθίσταται εν Κύπρω». Η Γαλάτεια Β. Παπαδοπούλου ήταν διδάκτωρ του Εθνικού Πανεπιστημίου, όπως ονομαζόταν τότε το Πανεπιστήμιο Αθηνών, είχε την ειδικότητα παθολόγος-γυναικολόγος. Είχε ασκηθεί για μεγάλο διάστημα στο Παρίσι, όπου και ειδικεύθηκε στη γυναικολογία, στο πλάι του Γάλλου γυναικολόγου G.L. Faure και του μαιευτήρα Brindeau. Η Παπαδοπούλου δεχόταν τους/τις ασθενείς της στο ιατρείο του συζύγου της που βρισκόταν στην εκκλησία της Αγίας Ζώνης, στο φαρμακείο του Σάββα Μιχαηλίδου, επίσης έκανε και κατ’ οίκον επισκέψεις. Σε διαφήμιση, σε έντυπο της εποχής, τονίζεται πως η είναι: Η πρώτη και μόνη εν Κύπρω Γυνή Ιατρός. Βέβαια, η Γαλάτεια κατάγεται μάλλον από την Ελλάδα, και γι’ αυτό δηλώνεται μόνο το φύλο της και όχι η καταγωγή της (παντρεύτηκε τον Βασίλειο Παπαδόπουλο στην Αθήνα το 1925). Είναι λοιπόν η Παπαδοπούλου η πρώτη και μοναδική γυναίκα γιατρός στην Κύπρο... η πρόθεση εν μάλλον έχει τη σημασία της, όπως θα δούμε παρακάτω.
Σπάνια φωτογραφία της Μαρίας Μιχαηλίδη, κατά τον πρώτο χρόνο των σπουδών της στην Αθήνα (εφημερίδα «Παρατηρητής» 23 Ιουνίου 1955).
Η Μαρία Ηρ. Μιχαηλίδη πριν παντρευτεί τον Λεμεσιανό δικηγόρο Ηρακλή Μιχαηλίδη διατηρούσε ιατρείο στη Λεμεσό. Σε διαφήμιση για το ιατρείο της το 1926 διαβάζουμε πως είναι η πρώτη Κυπρία Ιατρός, εν Λεμεσώ, ενώ σε άλλη διαφήμιση, της ίδιας περιόδου, δηλώνεται πως είναι η «Πρώτη Κυπρία Ιατρός». Βέβαια, τη διαφορά κάνει η πρόθεση εν, με την οποία δηλώνεται ο τόπος, άρα η πρώτη Κύπρια γιατρός στη Λεμεσό, ή η πρώτη Κύπρια γιατρός που βρίσκεται στη Λεμεσό; Την απάντηση μάς τη δίνει μάλλον η αγγλική μετάφραση της διαφήμισής της: «The first Lady doctor in Limassol». Πάντως, η Μιχαηλίδη δηλώνει εμφατικά το Κυπρία. Είναι και εκείνη αριστούχος απόφοιτη του Εθνικού Πανεπιστημίου, είναι γυναικολόγος και παιδίατρος. Διετέλεσε βοηθός γιατρός στη Γυναικολογική και Παιδιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου και δεχόταν στην οικία της που βρισκόταν επί της οδού Βραγαδίνου, αρ. 29, απέναντι από το Κυβερνητικό Φαρμακείο. Διατηρούσε κλινική έως το 1938 και αργότερα, όπως μάς πληροφορεί ο Αριστείδης Κουδουνάρης στο πολύτιμο «Βιογραφικό Λεξικό» του από το 1938 διατηρούσε εξωτερικό ιατρείο στη Λεμεσό και μικρά ιατρεία στην Ανώγυρα και στην Αυδήμoυ. Το ιατρείο της Ρούσου είχε μεταφερθεί συν τω χρόνω από την οδό Βραγαδίνου στην οδό Βικτωρίας και από την 1η Νοεμβρίου μεταφέρθηκε στην ανώγειο οικία του Γ. Φραγκούδη, στην οδό Κουμανδαρίας, όπου πριν βρισκόταν το οικοτροφείο της Ιδιωτικής Σχολής. Όπως ενημερωνόμαστε η γιατρός δεχόταν στα ευήλια και ευάερα δωμάτια τής νέας της κλινικής ασθενείς «έχοντας ανάγκη της γενικής Ιατρικής και παιδιατρικής, καθώς και τοκετούς», τους οποίους αναλάμβανε να εκτελέσει η ίδια. Τη διεύθυνση της κλινικής είχαν από κοινού η Μαρία και η αδελφή της Βικτωρία, που ήταν μαία. Και στα σημαντικά, η περιποίησις θα γίνεται υπό πεπειραμένης νοσοκόμου. Όπως γράφεται στη νεκρολογία της, η Μαρία Μιχαηλίδη μετά τον γάμο της, όπως συνηθιζόταν, σταμάτησε να ασκεί την ιατρική, ωστόσο και μετά «τον περισσότερον της καιρόν διέθετε εις θετικές και γόνιμες υπηρεσίες πού συνειδητά και ανεπιτήδευτα πάντοτε, πρόσφερνε ως προϊσταμένη ή µέλος επιτροπειών κοινωφελών Ιδρυμάτων». Σε άλλη νεκρολογία αναφέρεται πως εξάσκησε το επάγγελμα για 13 συνεχόμενα χρόνια, «έπειτα δε, μετά τον γάμον της, προσέφερε τα επιστημονικά της φώτα εντελώς δωρεάν». Η Μαρία Ηρ. Μιχαηλίδη έφυγε πολύ νέα από τη ζωή, σε ηλικία μόλις 53 ετών το 1955, αφήνοντας στη λεμεσιανή κοινωνία εξαιρετικό όνομα.
Αμφότερες οι γιατροί, η Μαρία Ηρ. Μιχαηλίδη και Γαλάτεια Β. Παπαδοπούλου, άρχισαν να δραστηριοποιούνται στη Λεμεσό και στην Αμμόχωστο αντίστοιχα, την ίδια περίοδο και ήταν και οι δύο πρωτοπόρες, διότι άνοιξαν και για την Κύπρια γυναίκα επαγγελματικές οδούς που έως τότε φάνταζαν αδιάβατες.
