Kathimerini.gr
Ενα πρωινό σε σε ένα χωριό έξω από το Άμστερνταμ, μια ηλικιωμένη γυναίκα γέμιζε τα ράφια του τοπικού σούπερ μάρκετ. Στην πλατεία ακριβώς έξω από το κατάστημα, άνδρες κάθονταν γύρω από ένα τραπέζι και συζητούσαν.
Μοιάζει με μια τυπική ολλανδική πόλη, υπάρχει ένα εστιατόριο, ένα θέατρο, μια παμπ και μερικά γραφικά διώροφα τούβλινα αρχοντικά. Πολλοί από τους κατοίκους δεν αντιλαμβάνονται όμως ότι ζουν στο πρώτο «χωριό της άνοιας» στον κόσμο. Οι δε επισκέπτες είναι δύσκολο να ξεχωρίσουν τους ασθενείς από το προσωπικό που φορά κανονικά ρούχα.
Η Ανέτε Μπόσχερ διαγνώστηκε με Αλτσχάιμερ πριν από έξι χρόνια και είναι κάτοικος εδώ και εννέα μήνες. Ο σύζυγος της Χέερτ, δήλωσε ότι η απόφαση να πάνε στο Hogeweyk ήταν εύκολη. «Είδα έναν ανοιχτό χώρο, διακοσμημένο με λουλούδια, με χαλαρή ατμόσφαιρα όπου οι άνθρωποι περπατούσαν ή κάθονταν σε μια βεράντα πίνοντας ένα φλιτζάνι τσάι», είπε. «Για να είμαι ειλικρινής, εκείνη τη στιγμή είχα ήδη κάνει την επιλογή μου».
Από το 2009, το Hogeweyk, το οποίο βρίσκεται στο προάστιο Weesp του Άμστερνταμ, έχει ως στόχο να «χειραφετήσει τα άτομα που ζουν με άνοια και να τα εντάξει στην κοινωνία», σύμφωνα με την ιστοσελίδα του. Η κοινότητα, η οποία χρηματοδοτείται από την ολλανδική κυβέρνηση και εξυπηρετεί σήμερα 188 κατοίκους σε 27 σπίτια, σηματοδότησε μια εξέλιξη από τα παραδοσιακά γηροκομεία.
«Κανείς δεν θέλει να είναι κλειδωμένος σε ένα σπίτι για το υπόλοιπο της ζωής του», δήλωσε η Τζανέτ Σπίρινγκ, ιδρύτρια του Hogeweyk. «Θέλεις να συνεχίσεις να ζεις, αλλά χρειάζεσαι υποστήριξη».
Οι κάτοικοι του Hogeweyk, οι οποίοι πάσχουν όλοι από σοβαρή άνοια, κινούνται ελεύθερα στο χωριό και αλληλεπιδρούν με άλλους ασθενείς, με το εκπαιδευμένο προσωπικό – νοσηλευτές, γιατρούς, ψυχολόγους και φυσιοθεραπευτές.
Στο σούπερ μάρκετ, για παράδειγμα, οι κάτοικοι μπορούν να αγοράσουν τρόφιμα, σαμπουάν ή μια καρτ ποστάλ, αλλά δεν υπάρχουν πραγματικά χρήματα. Ο ταμίας είναι εκπαιδευμένος στη φροντίδα των ατόμων με άνοια. Τα σπίτια, τα οποία φιλοξενούν έξι ή επτά κατοίκους, διαθέτουν σαλόνι, κουζίνα, ιδιωτικά υπνοδωμάτια, πλυντήριο και εξωτερικό χώρο, ενώ το υποστηρικτικό προσωπικό είναι διαθέσιμο μέρα και νύχτα. Νέες κατοικίες προσφέρονται μόνο όταν ένας κάτοικος αποβιώσει.
Όταν το Hogeweyk άνοιξε για πρώτη φορά τις πύλες του, υπήρχαν περίπου 35 εκατομμύρια άνθρωποι που ζούσαν με άνοια σε όλο τον κόσμο, σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Νόσου Αλτσχάιμερ. Σήμερα, ο αριθμός αυτός ξεπερνά τα 55 εκατομμύρια και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναμένει ότι θα φτάσει τα 78 εκατομμύρια μέχρι το 2030.
«Οι αριθμοί αυξάνονται καθώς ο πληθυσμός γερνάει», δήλωσε η Δρ. Ταρούν Ντούα, επικεφαλής της μονάδας Brain Health στο Τμήμα Ψυχικής Υγείας και Χρήσης Ουσιών του ΠΟΥ. Η ίδια προειδοποίησε ότι η ιατρική κοινότητα βρίσκεται «πολύ πίσω στην εξεύρεση μιας θεραπείας για την άνοια έως το 2025», στόχος που τέθηκε το 2013 στη διάσκεψη κορυφής του Λονδίνου.
Την τελευταία δεκαετία, καθώς οι περιπτώσεις άνοιας έχουν αυξηθεί παγκοσμίως, δημιουργούνται όλο και περισσότερα τέτοια χωριά ή μικροπόλεις για τους ηλικιωμένους. Πολλές εγκαταστάσεις, εμπνευσμένες από το «χωριό άνοιας» του Hogeweyk – προωθούν το συγκεκριμένο μοντέλο ενσωμάτωσης των ηλικιωμένων με νευροεκφυλιστικές νόσους.
Στο Baerum της Νορβηγίας, έναν δήμο στα προάστια του Οσλο, το χωριό άνοιας Carpe Diem άνοιξε το 2020. Σχεδιάστηκε πιλοτικά για να αποφορτιστεί η κοινότητα της φροντίδας ηλικιωμένων στη Νορβηγία. Υπολογίζεται ότι ο αριθμός των ατόμων που ζουν με άνοια, είναι 100.000 και αναμένεται να διπλασιαστεί έως το 2050, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Alzheimer’s Disease.
Το Carpe Diem, μοιάζει αρκετά με το Hogeweyk. Υπάρχει μια πλατεία, διαμορφωμένοι χώροι, ένα ελικοειδές μονοπάτι και ένας «δρόμος» με μια παμπ, ένα κομμωτήριο και μια μπουτίκ. Το συγκρότημα, που σχεδιάστηκε από το Nordic Office of Architecture, περιλαμβάνει 136 κοινόχρηστες κατοικίες και 22 μονάδες υψηλής φροντίδας για άνοια.
«Η μεγαλύτερη διαφορά, ίσως, μεταξύ του Carpe Diem και άλλων γηροκομείων είναι ότι προσκαλούμε την τοπική κοινωνία στο χωριό μας», δήλωσε η Αν Γκρέτε Νόρμαν, υπεύθυνη του Carpe Diem.
Οι κάτοικοι μπορούν να συμμετέχουν σε δραστηριότητες, να δειπνήσουν στο εστιατόριο, να κουρευτούν ή απλώς να περπατήσουν στους περιποιημένους χώρους.
Στην άλλη άκρη του κόσμου, στην πόλη Bellmere της Αυστραλίας, στη NewDirection Care at Bellmere, οι κάτοικοι ζουν σε τυπικά μονώροφα σπίτια. Το κέντρο της πόλης περιλαμβάνει ένα σουπερ μάρκετ, καφετέριες, ένα κομμωτήριο και έναν κινηματογράφο.
Στη «μικροπόλη» αυτή, ζουν ασθενείς με άνοια μαζί με ηλικιωμένους κατοίκους που δεν έχουν διαγνωστεί με κάποια νευροεκφυλιστική ασθένεια.
Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν αντίστοιχα χωριά στις Ηνωμένες Πολιτείες, εκτός από ένα κέντρο ημέρας στο South Bend της Ιντιάνα, εμπνευσμένο από το Hogeweyk. Την ίδια ώρα, βρίσκεται υπό ανάπτυξη ένα χωριό στο Holmdel στο Νιου Τζέρσεϊ, με στόχο να ανοίξει τις πόρτες του μέσα στα επόμενα δύο, τρία χρόνια. Σχεδιασμένο από το αρχιτεκτονικό γραφείο Perkins Eastman, που εδρεύει στη Νέα Υόρκη, το Avandell θα περιλαμβάνει 15 κατοικίες με παντοπωλείο, μπιστρό και κοινοτικό κέντρο.
«Το θέμα είναι να εξομαλύνουμε τη ζωή των ανθρώπων που έχουν διαγνωστεί με άνοια», δήλωσε ο Λάρι Κάρλσον, ιδρυτής της Avandell, ο οποίος πρόσφατα συνταξιοδοτήθηκε από τη θέση του διευθυντή της United Methodist Communities.
Μαζί με τα σπίτια για 105 κατοίκους, υπάρχει μια νευρογνωστική κλινική. Στα μέλη της οικογένειας θα προσφέρεται εκπαίδευση για την καλύτερη φροντίδα των αγαπημένων τους προσώπων στο σπίτι.
Ο Κάρλσον προειδοποίησε όμως ότι η προσπάθεια μπορεί να είναι πιο δύσκολη στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου το κόστος θα βαρύνει κυρίως τους ασθενείς. «Υπάρχει επιφυλακτικότητα, επειδή στις ΗΠΑ πληρώνει ο ιδιώτης σε αντίθεση με την Ευρώπη», δήλωσε ο Λάρι Κάρλσον.
Η ιδρύτρια του Hogeweyk αναφέρει από την πλευρά της, ότι «η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να δημιουργήσουμε μια κοινωνία όπου οι άνθρωποι θα συμπεριλαμβάνονται πραγματικά, ανεξάρτητα από την ετικέτα ή τη διάγνωση που έχουν».
