Του Απόστολου Κουρουπάκη
Μία δυναμική γυναίκα, ένα συντηρητικό περιβάλλον, η Αμμόχωστος που αρχίζει και γίνεται μία κοσμοπολίτικη πόλη… αυτά είναι μερικά από τα συστατικά του βιβλίου της Μαργαρίτας Βασιλοπούλου «Κι οι σκιές χορεύουν στον τοίχο» (εκδ. Εν Τύποις). Στην κουβέντα που κάναμε με τη συγγραφέα αναδείχθηκε και η φεμινιστική πλευρά της ιστορίας, που όμως δεν ήταν προγραμματικός συγγραφικός στόχος της και μου λέει χαρακτηριστικά: «Σίγουρα με ενδιέφερε να αναδείξω αυτή την πλευρά της γυναίκας που είναι ο κεντρικός χαρακτήρας της ιστορίας μου. Θεωρώ πως ήταν φεμινίστρια με την πραγματική έννοια, σε μια εποχή που ο όρος δεν ήταν ακόμα γνωστός στην Κύπρο». Μεταξύ άλλων σε σχέση με τον χώρο όπου διαδραματίζεται η ιστορία, που είναι η γενέτειρά της Αμμόχωστος, η κα Βασιλοπούλου μού λέει πως η Αμμόχωστος είναι ακόμα αρκετά συντηρητική. «Κατά κάποιο τρόπο είναι με το ένα πόδι στο πριν και με το άλλο πόδι κινείται προς το μετά. Τουλάχιστον όπως τη θυμάμαι εγώ».
–Τι πυροδότησε την ανάγκη να γράψετε το «Κι οι σκιές χορεύουν στον τοίχο»;
–Είχα από παλιά την ανάγκη να γράφω πολλά από τα πράγματα που βίωνα και με προβλημάτιζαν για κάποιο λόγο, λες και γράφοντας τα καθάριζε καλύτερα το τοπίο, έμπαιναν σε μια τάξη στο μυαλό μου, τα συγύριζα μέσα μου για να μπορώ να πάω πάρα πέρα. Όμως το γράψιμο των πρώτων σελίδων του μυθιστορήματος «Κι οι σκιές χορεύουν στον τοίχο» έγινε σε μια αρκετά δύσκολη φάση της ζωής μου, που χρειαζόμουν να καταπιαστώ με κάτι που για μένα θα ήταν κάπως «θεραπευτικό». Κι έτσι ξαφνικά περίπου είπα στον εαυτό μου «Μαργαρίτα, ήρθε η ώρα». Τα συστατικά υπήρχαν γύρω μου και μέσα μου. Η ενθάρρυνση υπήρχε από παλιότερα, από τον φίλο μου τον Λούη Ηγουμενίδη, ο οποίος με δίδασκε Ελληνικά στο Λονδίνο μαζί με μερικά άλλα παιδιά, και αρκετές φορές, όταν συζητούσαμε τις εκθέσεις, μου είπε ότι κάποια στιγμή θα μπορούσα να ασχοληθώ σοβαρά με τη συγγραφή. Αυτό το σχόλιο μού άρεσε σίγουρα και το κράτησα. Όμως μπορώ να πω ότι άρχισε από τότε να δημιουργείται μέσα μου μια ιστορία που μπορούσα να τη φανταστώ σιγά σιγά να εξελίσσεται σε μυθιστόρημα.
–Ποιο είναι το κύριο μονοπάτι της αφήγησης που ακολουθήσατε;
–Το κύριο μονοπάτι… μου αρέσει ο τρόπος που θέσατε την ερώτηση. Άρχισα να γράφω με σκοπό να αφηγηθώ την πορεία μιας πολύ δυναμικής γυναίκας, που έγραψε τη δική της ιστορία στον χώρο της μόδας, στο πλαίσιο μιας πολύ συντηρητικής κοινωνίας. Μιας νεαρής, όμορφης και πολύ έξυπνης γυναίκας που ξεκίνησε από το τίποτα, με μόνα εφόδια το μεγάλο ταλέντο της στον σχεδιασμό και την κατασκευή του γυναικείου ενδύματος και το όραμά της να πετύχει στον χώρο της μόδας. Παράλληλα θέλησα να καταπιαστώ και με τη σχέση που είχε με τα μικρά παιδιά της, τα οποία απέκτησε από ένα γάμο που δεν ήθελε, αλλά και τη σχέση της με τη μητέρα της που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη ζωή της. Αλλά θέλησα να καταπιαστώ και με το διαζύγιό της (σπάνιο είδος εκείνη την εποχή), τις προκλήσεις που αυτό έφερε στη οικογένεια, και το πώς η ιδιαίτερη σχέση των διδύμων παιδιών της μεταξύ τους λειτούργησε σαν τον ναυαγοσώστη στην πλημμυρισμένη θάλασσα που συχνά κολυμπούσαν. Όμως όπως όλες οι ιστορίες που φτιάχνουν οι άνθρωποι, έτσι και αυτή που ξεκίνησα να αφηγηθώ εγώ, κάπου έφυγε από τα δικά μου χέρια. Απέκτησε δική της οντότητα με τη βοήθεια της φαντασίας, και πήρε τα δικά της μονοπάτια από κάποιο σημείο και πέρα… και πήγε τα πράγματα αλλού. Μυθοπλασία δεν λέγεται;
–Στο βιβλίο σας κυριαρχούν η αμφισβήτηση και το πείσμα για την αλλαγή…
–Σίγουρα υπάρχει από την αρχή μέχρι το τέλος η αμφισβήτηση από την πλευρά του κεντρικού χαρακτήρα. Η δυναμική γυναίκα της ιστορίας μου αμφισβητεί με σθένος τους κανόνες που της επιβάλλει η πατριαρχική κοινωνία μέσα στην οποία ζει. Μπορεί να αναγκάστηκε να υποκύψει στον γάμο που της επέβαλαν οι δικοί της, αλλά λίγα χρόνια μετά, αυτή είναι που θα πάει κόντρα στο κατεστημένο, θα αψηφήσει το κοινωνικό στίγμα που ξέρει ότι θα υποστεί, και θα ζητήσει διαζύγιο από τον σύζυγό της. Κι από κει και πέρα παίρνει τη ζωή στα χέρια της και αποφασίζει να συγκρουστεί με όποιον πάει να της πει πώς θα ζήσει τη ζωή της. Και ναι, βλέπουμε να τη χαρακτηρίζει κι ένα φοβερό πείσμα στην επιδίωξη των στόχων της, στη δέσμευση που λες κι έχει υπογράψει με τον εαυτό της για να πετύχει τη μεγάλη αλλαγή που επιθυμεί για τη ζωή της αλλά και εκείνη των παιδιών της.
Ένα βιβλίο ψυχογράφημα
–Μέσα από την αφήγηση αναδύεται έντονα και η κοινωνιολογία της Αμμοχώστου… Ήταν και κάτι άλλο η πόλη αυτή εκτός κοσμοπολίτικη;
–Ήταν όλα τα ωραία που συνδέουμε με αυτή την πόλη, δηλαδή ήταν μια πόλη πολύ προχωρημένη, με μια ποιότητα διαφορετική, με κουλτούρα, θέατρα, συναυλίες, κινηματογράφο και βέβαια και πολλούς φωτισμένους ανθρώπους. Και αρκετούς «πολύ διαφορετικούς» ανθρώπους από τους υπόλοιπους. Όμως την εποχή που διαδραματίζεται η ιστορία, η Αμμόχωστος είναι ακόμα αρκετά συντηρητική. Κατά κάποιο τρόπο είναι με το ένα πόδι στο πριν και με το άλλο πόδι κινείται προς το μετά. Τουλάχιστον όπως τη θυμάμαι εγώ. Γι’ αυτό, η γυναίκα που θέλει να είναι ανεξάρτητη, που θέλει και καταφέρνει να μπει σε χώρους που μονοπωλούν οι άντρες (π.χ. τον χώρο των επιχειρήσεων, βιοτεχνιών κ.λπ.) που αρνείται να συνεχίζει να ζει μέσα σε ένα γάμο χωρίς αγάπη, που θέλει να ζει τη ζωή της όπως αυτή επιθυμεί, είναι αναπόφευκτα στόχος κουτσομπολιού.
–Νομίζω ότι το βιβλίο έχει ισχυρές δόσεις ψυχολογίας… Σκιαγραφείτε ανθρώπους, προσπαθώντας να τους καταλάβετε και να τους συγχωρήσετε ή να δείτε πώς επηρέασαν και εσάς;
–Όπως τα λέτε. Ισχυρές δόσεις ψυχολογίας σίγουρα. Θα αναφέρω πάλι τον Λούη τον Ηγουμενίδη, ο οποίος μόλις διάβασε τα πρώτα κεφάλαια γύρισε προς το μέρος μου και μου είπε πως «αυτό το βιβλίο είναι ένα ψυχογράφημα». Όσο για τα άλλα, ότι σκιαγραφώ τους ανθρώπους για να τους καταλάβω, να τους συγχωρήσω κ.λπ., θα πω ότι –αν γίνεται αυτό– δεν γίνεται κατόπιν συνειδητής σκέψης.
–Κυρίαρχη θέση κατέχει η γυναίκα στο βιβλίο σας, είναι μια φεμινιστική θεώρηση λογοτεχνικώ τω τρόπω;
–Θα συμφωνήσω μαζί σας, γιατί σίγουρα με ενδιέφερε να αναδείξω αυτή την πλευρά της γυναίκας που είναι ο κεντρικός χαρακτήρας της ιστορίας μου. Θεωρώ πως ήταν φεμινίστρια με την πραγματική έννοια, σε μια εποχή που ο όρος δεν ήταν ακόμα γνωστός στην Κύπρο. Πίστευε στη δύναμη, την ικανότητα, τη μαχητικότητα και την ευφυία της γυναίκας, πίστευε συνεπώς πως θα έπρεπε να έχει ίσα δικαιώματα και ίσες ευκαιρίες με τους άντρες, και λειτούργησε σε όλους τους τομείς της ζωής της σαν να ήταν μια σημερινή φεμινίστρια. Αλλά σκέφτομαι πως και άλλες γυναίκες της ιστορίας μου, η γιαγιά, η θεία Αμαλία, η φίλη η γιατρός, είναι κι αυτές γυναίκες που ξεχωρίζουν με τον δικό τους τρόπο. Κι από αυτή την άποψη σίγουρα κυρίαρχη θέση κατέχει η γυναίκα γενικότερα μέσα στο μυθιστόρημά μου.
