Του Βασίλη Νέδου
Η απόφαση της Άγκυρας να μην ανανεώσει τη NAVTEX των δραστηριοτήτων του «Ορούτς Ρέις», κυριολεκτικά λίγο πριν την εκπνοή της προηγούμενης, είναι αποτέλεσμα εντατικού διπλωματικού παρασκηνίου των τελευταίων ωρών. Παρότι συνιστά σαφή κίνηση αποκλιμάκωσης, απαιτείται νηφαλιότητα, διότι αν οι εξελίξεις προχωρήσουν όπως δρομολογούνται από το Βερολίνο, με την στήριξη της Ουάσιγκτον, τότε εισερχόμαστε σε μια μακρά περίοδο δύσκολων διαβουλεύσεων δίχως εγγυημένο αποτέλεσμα και με τον κίνδυνο αναζωπύρωσης της έντασης να είναι πάντα ορατός.
Τι ακριβώς συνέβη το τελευταίο 24ωρο; Οι εντατικές πιέσεις κυρίως από την πλευρά του Βερολίνου προς την Άγκυρα, οδήγησαν τελικά στην απόφαση των Τούρκων, λίγο πριν τις έξι χθες το απόγευμα, στην εντολή για αποχώρηση του ερευνητικού «Ορούτς Ρέις» αλλά και του στολίσκου των πολεμικών πλοίων που το συνόδευαν. Λίγο νωρίτερα χθες το απόγευμα, η Άγκυρα έγερνε προς την απόφαση να εκδώσει νέα NAVTEX που θα έφερνε το «Ορούτς Ρέις» κοντά στο Καστελόριζο, παρά τις πιέσεις του Βερολίνου για διατήρηση απόστασης μεγαλύτερης των 12 ναυτικών μιλίων (ν.μ.), από το ελληνικό ακριτικό νησί. Υπενθυμίζεται ότι με βάση τη NAVTEX που εξέπνευσε χθες τα μεσάνυχτα, το «Ορούτς Ρέις» είχε φθάσει να δραστηριοποιείται ακόμη και 32 ν.μ. από το Καστελόριζο, ενώ στις επαφές τους με τους Γερμανούς, οι Τούρκοι εμφανιζόταν διατεθειμένοι να προχωρήσουν σε περιοχή μεταξύ των 6 με 12 ν.μ., παρά τις περί του αντιθέτου εκκλήσεις.
Είναι απολύτως σαφές ότι το κλίμα που είχε αρχίσει να διαμορφώνεται στην Ε.Ε. περί κυρώσεων κατά της Τουρκίας ήταν σημαντικό εργαλείο στα χέρια του Βερολίνου. Παρά τις αποκλίνουσες απόψεις (Γαλλία, Αυστρία πιο σκληρές και Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία πιο μετριοπαθείς), στην Άγκυρα διαμηνύθηκε ότι παραβίαση του δικαιώματος επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης στο Καστελόριζο από τα 6 στα 12 ν.μ., μάλιστα με πολεμικά μέσα και την Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου παρούσα στο ακριτικό νησί, θα δυσκόλευε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο από το να μη προχωρήσει σε δραστικές αποφάσεις κατά της Τουρκίας. Τελικά το «Ορούτς Ρέις» άρχισε να κινείται Βορειοανατολικά προς την Αττάλεια περί τις 18:00, αφού λίγο νωρίτερα ο στολίσκος των πολεμικών πλοίων που το συνόδευε, κινήθηκε προς τις ναυτικές βάσεις του Τουρκικού Ναυτικού. Παράλληλα και κάποιες μονάδες του Πολεμικού Ναυτικού (Π.Ν.) άρχισαν να αποσύρονται από το Ανατολικό Αιγαίο.
Μέρος της πίεσης που ασκήθηκε προς την Άγκυρα προέρχεται και από την Ουάσιγκτον. Η παρουσία του Μάικ Πομπέο στη Λευκωσία χθες, μάλιστα αιφνιδιαστικά, την ημέρα που επρόκειτο να ανανεωθεί η Τουρκική NAVTEX είχε διπλό στόχο: πρώτο να στείλει σήμα στην Άγκυρα, δεύτερον, να ασκήσει πίεση και προς τους Κυπρίους. Η επίλυση του Κυπριακού παραμένει «κλειδί» για την μείωση των εντάσεων στην Ανατολική Μεσόγειο, ιδιαίτερα αφού η Άγκυρα χρησιμοποιεί τα Κατεχόμενα ως μοχλό πίεσης όχι μόνο προς την Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά προς το σύνολο των χωρών της περιοχής. Μια ενδιαφέρουσα, αθόρυβη αλλά πολύ στιβαρή, πτυχή της αμερικανικής παρέμβασης είναι η στρατιωτική. Χθες, το πλοίο υποστήριξης του Αμερικανικού Ναυτικού USNS Yuma, έπλευσε από τα ανοιχτά της Κύπρου, πέρασε σε ορατή απόσταση από τον στόλο που συνόδευε το «Ορούτς Ρέις» και την περιοχή που δραστηριοποιούταν τις προηγούμενες ημέρες, προτού κατευθυνθεί βορειοδυτικά προς τη Ναυτική Βάση της Σούδας, όπου θα βρίσκεται σε λίγη ώρα. Αυτή η κίνηση έγινε αντιληπτή διότι, ασυνήθιστη τακτική για πολεμικό πλοίο των ΗΠΑ, οι πομποί του ήταν ανοιχτοί, με αποτέλεσμα να είναι ορατό μέσω του marine-traffic. Χθες, επίσης, στην Κύπρο κατέφθασαν δύο ταχύπλοα σκάφη του Αμερικανικού Ναυτικού για ασκήσεις με την Εθνική Φρουρά.
Η αποκλιμάκωση στα νότια του Καστελόριζου είναι ορατή, αλλά η μετατροπή της σε κεκτημένο θα εξαρτηθεί από τις διπλωματικές εξελίξεις. Ακόμη και πριν λίγη ώρα ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Χουλουσί Ακάρ βρέθηκε στο Κας, συνοδευόμενος από το σύνολο της τουρκικής στρατιωτικής ηγεσίας τη στιγμή που η Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας βρισκόταν στο Καστελόριζο. Όλοι τους θα μεταβούν μετά στο μνημείο του Μουσταφά Ερτουγρούλ Ακέρ, ενός τουρκοκρητικού λοχαγού που το 1917 είχε διακριθεί στο σαμποτάζ και τη βύθιση πλοίων της Αντάντ, με πλέον διάσημο «θύμα» του, το γαλλικό Αλεξάνδρα. Είναι λοιπόν, απολύτως σαφές, ότι η Άγκυρα υποχώρησε αλλά θα συνεχίσει τις πιέσεις. Άλλωστε, όπως είπε αξιωματούχος του Τουρκικού υπουργείου Ενέργειας στις 9 Σεπτεμβρίου, το «Ορούτς Ρέις» ολοκλήρωσε τις έρευνες δύο διαστάσεων (2D) και, αν υπάρχουν ενδείξεις, θα ακολουθήσουν οι τρισδιάστατες (3D) ή και γεωτρήσεις. Σε δέκα ημέρες, το τρίτο πλωτό γεωτρύπανο «Κανουνί» θα είναι απολύτως έτοιμο για επιχειρήσεις και άπαντες στην Αθήνα το γνωρίζουν.
Στην πραγματικότητα το χρονικό διάστημα από σήμερα μέχρι τη Σύνοδο Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (24-25 Σεπτεμβρίου) είναι καθοριστικής σημασίας. Πρακτικά εκείνο που εκκρεμεί είναι μια συμφωνία ανάμεσα σε Αθήνα και Άγκυρα για επιστροφή στις διερευνητικές επαφές, την ίδια στιγμή που μέσω ΝΑΤΟ και κυρίως μέσω των υφισταμένων βέλτιστων πρακτικών για την αποφυγή ατυχημάτων, που ήταν για χρόνια τμήμα των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), γίνονται προσπάθειες για εγκαθίδρυση μιας «κόκκινης γραμμής».
Χθες, από τη Θεσσαλονίκη, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε, μεταξύ άλλων ότι «είμαστε μία χώρα ειρηνική, έτοιμη να συνεργαστεί με όλους τους γείτονές της και με την Τουρκία. Αν αυτή δεν συμφωνεί για το θέμα που αποτελεί τη μείζονα διαφορά μας, την οριοθέτηση Θαλασσίων Ζωνών στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, τότε το Διεθνές Δικαστήριο μπορεί να δώσει λύση. Γι’ αυτό και επιμένω ότι μόνο ο επίλογος των προκλήσεων μπορεί να γίνει ο πρόλογος των συζητήσεων». Ο πρωθυπουργός υπονόησε ότι η Ελλάδα συζητά υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ ως «μείζονες» διαφορές, ωστόσο άφησε ανοιχτό το παράθυρο της Χάγης. Η μπάλα βρίσκεται στην πλευρά του Τουρκικού γηπέδου. Η Άγκυρα έχει μιλήσει για διάλογο «χωρίς προϋποθέσεις», γεγονός που εκ των πραγμάτων δημιουργεί σοβαρούς προβληματισμούς στην Αθήνα. Ωστόσο υπάρχουν ακόμα περιθώριαα. Αν ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποφασίσει να μπει στο διπλωματικό παιχνίδι ή να την ρίξει στην κερκίδα, επιστρέφοντας στην τακτική της έντασης, θα φανεί πολύ σύντομα.
