Πάσα στην Κομισιόν για απεσταλμένο

Μειωμένες είναι στην πράξη οι προσδοκίες για απευθείας διορισμό πολιτικής προσωπικότητας ως απεσταλμένου για το Κυπριακό από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, με τον τρόπο που είχε παρουσιάσει την πρόταση προεκλογικά ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης.

Αυτό διαφαίνεται μέσα από την τρέχουσα εκδοχή του non-paper που αποτέλεσε τη βάση συζήτησης και παρουσίασης της πρότασης Χριστοδουλίδη, όπως όμως διαμορφώθηκε μετά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο έχει δει και καταγράψει η «Κ». Διαφαίνεται όμως και μέσω των μετρημένων τοποθετήσεων από διπλωματικούς κύκλους στην έδρα της ΕΕ, και δηλώσεις εκπροσώπων των θεσμών στην «Κ».

Το non-paper καταγράφει πρόταση για διορισμό Ειδικού Απεσταλμένου της ΕΕ μιας «καλά γνωστής και σεβαστής, υψηλού επιπέδου πολιτικής προσωπικότητας» της οποίας ο διορισμός μπορεί να γίνει «πιθανώς μέσω μιας εντολής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή».

Πρόκειται για μια διατύπωση που θέτει χαμηλότερα τον πήχη από τις προεκλογικές δηλώσεις του ΠτΔ, μεταξύ άλλων και σε συνέντευξη στην «Κ» Αθηνών για μια «ισχυρή πολιτική προσωπικότητα της Ευρώπης η οποία θα διοριστεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ώστε να μπορεί να αναλάβει αυτή την προσπάθεια» (16/10/2022).

Μετά τις επαφές που είχε ο ΠτΔ με τους ηγέτες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οι δηλώσεις του κ. Χριστοδουλίδη δεν περιέχουν πλέον αναφορές σε απεσταλμένο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Ταυτόχρονα, γίνεται συχνά αναφορά στο ότι ο ΠτΔ δεν θέλει να αντικαταστήσει τα Ηνωμένα Έθνη με την ΕΕ.

Παράλληλα, όπως προκύπτει από συνομιλίες της «Κ» με διπλωματικές πηγές στις Βρυξέλλες, παρά τη διαρροή πληροφοριών για ενθουσιώδη υποδοχή της πρότασης εμπλοκής της ΕΕ στο Κυπριακό από ηγέτες και θεσμούς, αυτή φαίνεται να έτυχε θετικής υποδοχής μεν, ως σκέψη για το μέλλον και αν το επιτρέψουν οι συνθήκες δε - μάλιστα Ευρωπαίος ηγέτης που φέρεται να χαρακτήρισε την πρόταση «game changer» σε ιδιωτική συνομιλία δεν θεώρησε αναγκαίο να ενημερώσει για αυτή εκτενώς τους συνεργάτες του.

Απεσταλμένος και καρότα

Το δισέλιδο non-paper περιέχει έναν «μη εξαντλητικό» κατάλογο τριών στοιχείων που αποτελούν την πρόταση του ΠτΔ, μεταξύ τους και για διορισμό Ειδικού Απεσταλμένου της ΕΕ.

«Σε αυτή την προσωπικότητα θα ανατεθεί να συνεργαστεί στενά με τα Ηνωμένα Έθνη ούτως ώστε να σπάσει το σημερινό αδιέξοδο και να προετοιμάσει το έδαφος για την συνέχιση των διαπραγματεύσεων, μόλις ολοκληρωθούν οι εκλογές στην Τουρκία» σημειώνεται.

Το δεύτερο στοιχείο αφορά τη βούληση της ε/κ πλευράς να εξετάσει («consider») κίνητρα (ή «καρότα» όπως αναφέρονται) στην Άγκυρα στο πλαίσιο «ενός σταδιακού και αμοιβαία επωφελούς πακέτου», που να μπορούν να προέρχονται «από όλο το φάσμα των ευρωτουρκικών σχέσεων», τα οποία όμως θα« συμβαδίζουν με την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων από εκεί που σταμάτησαν στο Κραν Μοντανά», στη βάση των ψηφισμάτων του ΣΑ του ΟΗΕ που προβλέπουν λύση ΔΔΟ.

Το τρίτο στοιχείο της πρότασης αφορά τη δημιουργία «ευνοϊκού κλίματος» στο Κυπριακό, το οποίο στην πρακτική του διάσταση καταγράφεται ως αίτημα να σταλούν «σαφή μηνύματα στην Τουρκία» ώστε να επιστρέψει σε «παράνομες ενέργειες στα Βαρώσια ή στις θαλάσσιες μας ζώνες».

Παράθυρο ευκαιρίας;

Από την πρώτη σελίδα του άτυπου εγγράφου (με τίτλο «Πώς θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό Πρόβλημα, με έναν πιο ενεργό ρόλο της ΕΕ») όπου συνοψίζεται η γενική φιλοσοφία της πρότασης, ξεχωρίζει η τοποθέτηση πως οι σημερινές πολιτικές συνθήκες δημιουργούν «παράθυρο ευκαιρίας» για επανέναρξη των συνομιλιών με ενισχυμένο ρόλο για την ΕΕ, η οποία αναφέρεται έχει συμφέρον να επενδύσει «πολιτικό κεφάλαιο» στη λύση.

Όπως αναφέρεται, «το στάτους κβο δεν είναι βιώσιμη επιλογή όχι μόνο για την Κύπρο και όλους τους Κύπριους, αλλά επίσης για την ΕΕ και την ευρύτερη περιοχή», με το κύριο ερώτημα να είναι πως θα σπάσει το αδιέξοδο και να δημιουργηθούν συνθήκες να επιστρέψει στο τραπέζι η τουρκική πλευρά, η οποία σήμερα «διατηρεί θέση για ‘δύο κράτη’ και ‘κυριαρχική ισότητα’» κατά παράβαση «ψηφισμάτων του ΣΑ του ΟΗΕ και του κοινοτικού δικαίου».

Η κυβέρνηση πιστεύει ότι «μπορούν να δοθούν κίνητρα στην Τουρκία να επιστρέψει στο τραπέζι». και πως οι σημερινές συνθήκες, μετά δηλαδή τις εκλογές στην Κύπρο, τις γεωπολιτικές συνθήκες μετά τη Ρωσική εισβολή, την προσέγγιση της Τουρκίας στη Ρωσία και την ανάγκη επιστροφής της Τουρκίας στη Δύση και την ΕΕ «δημιουργούν ένα παράθυρο ευκαιρίας για μια ανανέωση της προσπάθειας για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων» με την ΕΕ «να αναλαμβάνει έναν ενισχυμένο ρόλο, τόσο για την επανέναρξη των συνομιλιών, όσο και κατά τη διάρκεια της διαδικασίας διαπραγμάτευσης, πάντα υπό την αιγίδα των ΗΕ».

Όπως έχει αναφέρει και δημόσια ο ΠτΔ, θεωρεί πως η «περίοδος μέχρι τις Τουρκικές εκλογές πρέπει να χρησιμοποιηθεί για προετοιμασία του εδάφους για επανέναρξη». Η ΕΕ, προστίθεται, θεωρείται ο μόνος διεθνής δρώντας «που έχει την εργαλειοθήκη και μπορεί να προσφέρει απτά κίνητρα για όλα τα μέρη» μέσω μιας σταδιακής «win-win» διαδικασίας, ενώ υπογραμμίζεται πως «είναι προς το συμφέρον της ίδιας της ΕΕ να επενδύσει πολιτικό κεφάλαιο» σε μια συνολική λύση.

Η πρόταση διαχωρίζει επίσης τον ενισχυμένο ρόλο σε «υψηλό πολιτικό επίπεδο» στην προσπάθεια επανέναρξης των συνομιλιών, από τον τεχνοκρατικό ρόλο που θα έχει εφόσον ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις, και αναγνωρίζει τη σημασία της τεχνοκρατικής συνεισφοράς της ΕΕ στις προσπάθειες των Ηνωμένων Εθνών.

Πρόωρο για όλους

Από την πλευρά κρατών μελών, αυτό που προκύπτει από συνομιλίες της «Κ» με πηγές στις Βρυξέλλες, είναι ότι οι συνομιλητές του Προέδρου Χριστοδουλίδη άκουσαν, κατέγραψαν, όμως δεν υπήρξε περαιτέρω συγκεκριμένη συζήτηση.

Διπλωματική πηγή ανέφερε στην «Κ» πως αυτό που κατέγραψαν οι άλλες αντιπροσωπείες ήταν η ανάδειξη του Κυπριακού ως ευρωπαϊκού θέματος και η ανάγκη συνεργασίας ΕΕ - ΗΕ κατά την παρέμβαση του ΠτΔ στο γεύμα με τον ΓΓ του ΟΗΕ την Πέμπτη 23/3, καθώς η παρουσίαση της πρότασης στη σύνοδο της Ευρωζώνης με διευρυμένη σύνθεση την Παρασκευή 24/3.

Κοινοτική πηγή από το γραφείο του Προέδρου του Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ σημείωσε πως οι 27 σημείωσαν τα όσα ανέφερε ο ΠτΔ, αλλά πως η συζήτηση για συγκεκριμένα βήματα θα πρέπει να περιμένει κάποιους μήνες, και πως το παρόν η συζήτηση είναι πρόωρη.

Πάντως καλωσόρισαν

Οι θεσμοί πράγματι είδαν θετικά τις τοποθετήσεις του Κύπριου Προέδρου, με προοπτική όμως περαιτέρω συζήτησής τους σε κατοπινό στάδιο. Η συζήτηση του κ. Χριστοδουλίδη με τους θεσμούς συνέτεινε στην προσαρμογή του στόχου για επιλογή πολιτικής προσωπικότητας από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σε ένα πιο σύνθετο μοντέλο που φέρνει στο κάδρο και την Κομισιόν, η οποία στην πράξη είναι ο θεσμός διορίζει απεσταλμένους (όπως τον απεσταλμένο για την τήρηση των κυρώσεων Ντέιβιντ Ο’ Σάλιβαν, τον ειδικό εκπρόσωπο για τον διάλογο Βελιγραδίου - Πρίστινας Μίροσλαβ Λάιτσακ ή τον Μισέλ Μπαρνιέ ο οποίος ορίστηκε ως επικεφαλής της ομάδας διαπραγμάτευσης με το Ηνωμένο Βασίλειο από τον τότε Πρόεδρο της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ).

Σε δήλωση του στην «Κ» ο εκπρόσωπος Τύπου της Ρομπέρτα Μέτσολα, Γιούρι Λάας, ανέφερε πως η Πρόεδρος του Κοινοβουλίου προσβλέπει προς μια νέα κινητικότητα για επανέναρξη των συνομιλιών και ως εκ τούτου η πρόταση Χριστοδουλίδη «ήταν πάρα πολύ ευπρόσδεκτη».

«Ένας πιο ενισχυμένος ρόλος της ΕΕ στις διαπραγματεύσεις, πάντα στο πλαίσιο των ΗΕ, είναι μια ιδέα που αξίζει να εξεταστεί περαιτέρω» προσθέτει ο ίδιος εκπρόσωπος, με την κ. Μέτσολα να παραμένει έτοιμη να στηρίξει «με όλους τους δυνατούς τρόπους» καθώς το Κοινοβούλιο «μπορεί να προσφέρει αναγκαίους πόρους για την προσπάθεια».

Από την πλευρά της Κομισιόν, εκπρόσωπος αρμόδια για θέματα συνοχής και μεταρρυθμίσεων επανέλαβε τη θέση πως η ΕΕ στηρίζει λύση του Κυπριακού στο γνωστό πλαίσιο και μέσω της διαδικασίες του ΟΗΕ, και πως η ΕΕ θα συνεχίσει «να στηρίζει όπως μπορεί τη διαδικασία και τις προσπάθειες του ΓΓ του ΟΗΕ να αναζητήσει κοινό έδαφος μεταξύ των μερών».

Η εκπρόσωπος υπογράμμισε ακόμα πως η Κομισιόν έχει δώσει τεχνική και νομική στήριξη στη διαδικασία μέσω των ΗΕ και πως παρακολουθεί την εφαρμογή του Κανονισμού Πράσινης Γραμμής, και επανέλαβε πως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει συμφωνήσει το διορισμό «εκπροσώπου στην Αποστολή Καλών Υπηρεσιών των ΗΕ» εφόσον επανεκκινήσουν οι διαπραγματεύσεις.