Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Ο Προϋπολογισμός του 2023 είναι και ο τελευταίος που κατατίθεται από την Κυβέρνηση του Προέδρου Αναστασιάδη. Ο Προϋπολογισμός προφανώς και θα στηριχθεί από τον Δημοκρατικό Συναγερμό, ενώ μεγάλο ενδιαφέρον θα έχει να δούμε τη στάση που θα κρατήσει εάν και εφόσον επιβεβαιωθούν οι δημοσκοπήσεις. Θα στηρίζει οτιδήποτε έφερε στο τραπέζι η ίδια η Κυβέρνηση, ή θα έχει ένα άκρως αντιπολιτευτικό προφίλ ο Δημοκρατικός Συναγερμός; Προκύπτουν σίγουρα ερωτήματα που θα απαντηθούν σε λίγους μήνες. Ο Προϋπολογισμός του 2023 είναι ένας προϋπολογισμός που γίνεται στο πλαίσιο μίας κρίσης, της τρίτης που βιώνουμε μέσα σε μια δεκαετία. Η κρίση αυτή έχει ως παρονομαστή τον πόλεμο, την ακρίβεια και τον πληθωρισμό, εντελώς διαφορετικό μίγμα κινδύνων από τις προηγούμενες δύο. Σε γενική βάση, εάν ανατρέξει κανείς στους Προϋπολογισμούς των προηγουμένων δέκα χρόνων θα διαπιστώσει πως μέχρι και το 2016 προετοιμάζονταν προϋπολογισμοί με βάση το μνημόνιο και την τραπεζική κρίση του 2013. Μόνο το 2017 έως και το 2019 μπορεί να πει κανείς πως ήταν προϋπολογισμοί δίχως στον παρονομαστή να υπάρχει κάποια κρίση, ενώ από το 2020 μέχρι και τον παρόντα Προϋπολογισμό οι παρονομαστές ήταν η πανδημική κρίση και το Ουκρανικό. Συγκεκριμένα, ο Προϋπολογισμός του 2023 έχει να χειριστεί ένα συνδυασμό της πανδημικής και του Ουκρανικού και όλα τα παραπάνω σε ένα χρόνο εκλογών.
Ο προϋπολογισμός προνοεί έσοδα 11.759,3 δισ. ευρώ και έξοδα 11.296,0 δισ. ευρώ.
Αν και ο υπουργός Οικονομικών Κωνσταντίνος Πετρίδης δεν κατάφερε λόγω υποχρεώσεων Eurogroup και Ecofin να παραβρεθεί στην έναρξη της τριήμερης διαδικασίας που κορυφώνεται την Πέμπτη 8 Δεκεμβρίου με την ψήφισή του, κατά την εναρκτήρια ομιλία του την Παρασκευή απέστειλε πολλαπλά μηνύματα προς την επόμενη Κυβέρνηση. Όπως είπε και ο ίδιος, ο τελευταίος Προϋπολογισμός της Κυβέρνησης κατατίθεται σε μια περίοδο που αλλάζει η παγκόσμια οικονομία και σηματοδοτείται η έναρξη μιας πολύ δύσκολης εποχής σε παγκόσμιο επίπεδο. Μιας εποχής, όπως τόνισε, που δεν καλούμαστε απλά να διορθώσουμε τα δικά μας λάθη όπως έπραξε η Κύπρος στο παρελθόν, αλλά να ανταποκριθεί και σε διεθνείς προκλήσεις. «Εμείς ως Κυβέρνηση παραδίδουμε μια εύρωστη οικονομία, με θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και χαμηλή ανεργία, αλλά και με μεγάλες προκλήσεις για την επόμενη κυβέρνηση», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Αύξηση δαπανών αλλά μείωση χρέους
Ένα χαρακτηριστικό του φετινού Προϋπολογισμού είναι η αύξηση των δαπανών, αλλά παράλληλα μείωση του κόστους εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους. Όπως ανέφερε στη Βουλή ο Υπουργός Οικονομικών, ο Προϋπολογισμός του 2023 παρουσιάζει αύξηση στις πρωτογενείς δαπάνες σε σχέση με τον Προϋπολογισμό του 2022 κατά περίπου 550 εκατομμύρια ευρώ. Αναλυτικότερα, οι πιστώσεις για έργα ανάπτυξης είναι αυξημένες κατά περίπου 12% σε σύγκριση με τον Προϋπολογισμό του 2022. Οι πιστώσεις για την κοινωνική προστασία είναι αυξημένες, περίπου κατά 4%, καθώς όπως ανέλυσε, έχει επεκταθεί μέσω της εισαγωγής του ΕΕΕ και του ΓεΣΥ, αλλά και με την παραχώρηση στοχευμένων επιδομάτων. Οι πιστώσεις κοινωνικής πρόνοιας ανέρχονται στα 760,5 εκατ. ευρώ και παρουσιάζουν αύξηση της τάξης του 0,4% σε σύγκριση με τον Προϋπολογισμό του 2022 αλλά 21% κάνοντας σύγκριση με τον Προϋπολογισμό του 2018. Παράλληλα, οι λειτουργικές δαπάνες αυξάνονται περίπου κατά 15%, ενώ όπως εξήγησε ο ΥΠΟΙΚ, η αύξηση οφείλεται κυρίως στις αυξήσεις στις τιμές τόσο των πρώτων υλών αλλά και των πλείστων προϊόντων και υπηρεσιών, περιλαμβανομένων και των αυξήσεων των τιμών των ενεργειακών προϊόντων και των προβλημάτων που παρατηρούνται στις εφοδιαστικές αλυσίδες.
Εκείνο που είναι εξίσου σημαντικό, είναι όπως παρουσίασε ο κ. Πετρίδης ότι οι δαπάνες για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους (τόκοι και αποπληρωμές δανείων) είναι κατά 500 εκατ. ευρώ χαμηλότερες σε σχέση με το 2022. Όσον αφορά την στοχευμένη στήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων για αντιμετώπιση των επιπτώσεων του πληθωρισμού, ο Υπουργός είπε πως έφτασε το ύψος της στήριξης τα 400 εκατ. ευρώ το 2022. Το δημόσιο χρέος το τέλος του 2022 αναμένεται να περιορισθεί στο 89,3% ως ποσοστό του ΑΕΠ, σε σύγκριση με ποσοστό 103,6% του ΑΕΠ το 2021. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Υπουργείου Οικονομικών, θα φτάσει στο 83,3% του ΑΕΠ το τέλος του 2023, στο 76,5% το τέλος του 2024 και στο 72,3% του ΑΕΠ το τέλος του 2025. Όσον αφορά στο ρυθμό ανάπτυξης, θα επιβραδυνθεί γύρω στο 3% το 2023, θα ανέλθει στο 3,3% το 2024 και 3,2% το 2025.
Τα ψιλά γράμματα
Ο προϋπολογισμός προνοεί έσοδα 11.759,3 δισεκατομμύρια ευρώ και έξοδα 11.296,0 δισεκατομμύρια ευρώ. Σύμφωνα με τις βασικές επισημάνσεις του Προϋπολογισμού, μεταξύ του συνόλου των πιστώσεων του Προϋπολογισμού του 2023 και Μεσοπρόθεσμου Δημοσιονομικού Πλαισίου 2023-2025 και των συνολικών οροφών δαπανών που είχαν καθοριστεί από το Υπουργικό Συμβούλιο, παρατηρούνται υπερβάσεις ύψους 30,2 εκατ. (2023), 170,8 εκατ. (2024) και 118,5 εκατ. (2025). Για το 2023, οι υπερβάσεις οφείλονται, κυρίως, στις υπερβάσεις από τις οροφές δαπανών στους Προϋπολογισμούς των Υπουργείων, Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (22,1 εκατ.), Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας (18 εκατ.), Υγείας (14,2 εκατ.), Άμυνας (13 εκατ.) και Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξης (6,4 εκατ.). Όπως αναφέρει το Υπουργείο στις επισημάνσεις, λαμβάνοντας υπόψη τη μεγάλη αβεβαιότητα που υπάρχει όσον αφορά τις οικονομικές εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο, καθίσταται επιτακτική ανάγκη η τήρηση των οροφών δαπανών ανά υπηρεσία, όπως θα καθοριστούν στα πλαίσια του Προϋπολογισμού.
Οι δαπάνες προσωπικού περιλαμβανομένων των συντάξεων και των φιλοδωρημάτων υπολογίζονται να αυξηθούν κατά 4,7% και να ανέλθουν στα 3.193,7 εκατ. (2023) σε σύγκριση με 3.048,8 εκατ. (2022). H πιο πάνω αύξηση οφείλεται κυρίως, στην καταβολή της ΑΤΑ, των προσαυξήσεων και στην αύξηση της απασχόλησης. Οι λειτουργικές δαπάνες προβλέπεται να αυξηθούν κατά 15,5% το 2023 και να ανέλθουν στα 1.099,7 εκατ. σε σύγκριση με 951,6 εκατ. το 2022. Η αύξηση οφείλεται στις πληθωριστικές ανατιμήσεις λόγω των αυξήσεων των τιμών των καυσίμων, των ενεργειακών προϊόντων και των ελλείψεων στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Οι μεταβιβαστικές πληρωμές αποτελούνται κυρίως, από κοινωνικές παροχές, χορηγίες προς οργανισμούς δημόσιου και ιδιωτικού δικαίου και τις Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης καθώς και των κρατικών συνεισφορών στα τα διάφορα Ταμεία (Κοινωνικών Ασφαλίσεων και ΓεΣΥ) και της συνεισφοράς μας στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Το 2023, η πιο πάνω κατηγορία προβλέπεται να αυξηθεί κατά 3,8% ήτοι, από 3.047,4 εκατ. το 2022 σε 3.163,5 εκατ.
Οι αναπτυξιακές δαπάνες (έργα υπό κατασκευή, συγχρηματοδοτούμενα έργα, εκπαιδεύσεις, χορηγίες σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, πάγια, κλπ.) αναμένεται να αυξηθούν κατά 12% το 2023 και να φθάσουν στα 1.273,4 εκατ. σε σύγκριση με 1.137,6 εκατ. το 2022. Η πιο πάνω αύξηση παρατηρείται λόγω έναρξης της υλοποίησης μεγάλων αναπτυξιακών έργων συμπεριλαμβανομένων, οδικών, κτιριολογικών και άλλων έργων καθώς για την προώθηση έργων που έχουν περιληφθεί στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Πρόσθετα, και πέραν των πιο πάνω πρωτογενών δαπανών, οι δαπάνες για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους (τόκοι) και για αποπληρωμές δανείων (εξωτερικού και εσωτερικού) παρουσιάζουν μείωση της τάξης του 21,5% για το 2023 και συγκεκριμένα υπολογίζονται στα 1.914,5 εκατ. ευρώ σε σύγκριση με 2.441,5 εκατ. ευρώ το 2022.
