Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Για να αντιμετωπισθεί το φαινόμενο του χρηματοοικονομικού αναλφαβητισμού, πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα για τη χρηματοοικονομική επιμόρφωση των μαθητών στο λύκειο και των φοιτητών στο πανεπιστήμιο, μέσα από ένα μάθημα που να τους εφοδιάζει με χρηματοοικονομικές δεξιότητες. To 2017 ο γράφων παρεβρέθηκε σε σεμινάριο της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου και έγραφε αποτελέσματα έρευνας του ΤΕΠΑΚ των Andreou & Philip που το 23,7% των φοιτητών που σπούδαζαν σε κλάδους που σχετίζονται με οικονομικές σπουδές, δεν γνώριζαν εάν η οικογένειά τους έχασε χρήματα που διατηρούσε σε καταθέσεις κατά την πρόσφατη τραπεζική κρίση. Μόνο το 17% ήξερε αν έχασε η οικογένειά τους χρήματα από το κούρεμα, το 57,2% είχε αναφέρει πως δεν έχασαν και το 2,2% δεν ήθελε να απαντήσει στο συγκεκριμένο ερώτημα.
Στο ερωτηματολόγιο που είχαν κληθεί να απαντήσουν 880 φοιτητές από 5 πανεπιστήμια της Κύπρου, ιδιωτικά και δημόσια, μόνο το 12,5% απάντησε σωστά σε ερωτήσεις που εμπεριείχαν τους όρους επιτόκια, ανατοκισμούς, πληθωρισμό, επενδυτικό κίνδυνο, αποταμίευση, συνταξιοδότηση και άλλα. Το 30,4% είχε απαντήσει πως δεν γνώριζε να απαντήσει σε ερωτήσεις τέτοιου τύπου, το 4,6% είχε αρνηθεί να απαντήσει και ένα 52,5% είχε απαντήσει λανθασμένα. Τα ποσοστά για άλλες ερωτήσεις που τους δόθηκαν είναι αντίστοιχα απογοητευτικά και δεν υπάρχει ιδιαίτερη σημασία να αποτυπωθούν. Βρισκόμαστε στο 2020, εν μέσω μίας δεύτερης μεγαλύτερης και παγκοσμίου κλίμακας κρίσης, και τα ευρήματα δύο πρόσφατων επιστημονικών μελετών του Τεχνολογικού Πανεπιστήμιου Κύπρου (ΤΕΠΑΚ) καταδεικνύουν ότι ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός (financial illiteracy) παραμένει και υφίσταται ως πρόβλημα στην Κύπρο.
Η έρευνα (paper) που δημοσιεύει ο Δρ. Παναγιώτης Ανδρέου, Αναπληρωτής Καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Τμήμα Εμπορίου, Χρηματοοικονομικών και Ναυτιλίας στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου παρουσιάζει πως το πρόβλημα εντοπίζεται πιο έντονο στους νέους οι οποίοι φαίνεται ότι εισέρχονται στο πανεπιστήμιο (ή/και μετέπειτα στην αγορά εργασίας) χωρίς να έχουν προηγουμένως λάβει επαρκή χρηματοοικονομική μόρφωση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Έρευνα του 2019, των Andreou & Anyfantaki (2019) πραγματοποιήθηκε σε 600 άτο μα ηλικίας 25 και 65 ετών σε Παγκύπρια κάλυψη. Σημαντικό στοιχείο το οποίο προκύπτει από τη συγκεκριμένη έρευνα είναι το γεγονός ότι λιγότερο από το 6% των ερω τηθέντων ήταν σε θέση να απαντήσει σωστά σε όλες τις ερωτήσεις και ότι μόνο το 37% μπορεί να θεωρηθεί ως χρηματοοικονομικά εγγράμματα άτομα. Εκτενέστερη ανάλυση των στοιχείων βάσει του Paper του κ. Ανδρέου ανα δεικνύει επίσης ότι το πρόβλημα είναι εντονότερο στις γυναίκες, καταγράφοντας ένα χάσμα περίπου της τάξης του 10% ανάμεσα στα δύο φύλα.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, το 34% δηλώνουν ότι χρησιμοποιούν το i-banking σπάνια (ή ποτέ). Ανάμεσα σε όσους δηλώνουν ότι είτε δεν έχουν λογαριασμό ibanking είτε τον χρησιμοποιούν πολύ σπάνια, μόνο το 25% είναι χρηματοοικονο - μικά εγγράμματοι. Δηλαδή, το 75% αυτών είναι χρηματοοικονομικά αναλφάβητα άτομα. Ωστόσο, ανάμεσα σε όσους δηλώνουν ότι χρησιμοποιούν το i-banking σχεδόν καθημερινά, το χάσμα περιο ρίζεται σημαντικά εφόσον μόνο το 56% είναι χρη - ματοοικονομικά αναλφάβητοι χρήστες. Συμπερασματικά, μέσα από οικονομετρική ανάλυση, διαφαίνεται ότι ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός αυξάνει κατά 64% τις πιθανότη τες τα άτομα να χρησιμοποιούν το i-banking σε συχνή βάση, όπως προκύπτει από τα στοιχεία της έρευνας.
Μαθήματα στα σχολεία
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του κ. Ανδρέου στο paper, το πρόβλημα του χρημα τοοικονομικού αναλφαβητισμού, δεν είναι μια προβλημα τική κατάσταση που προέκυψε κατά το χρονικό διάστημα των σπουδών αυτών των ατόμων στο πανεπιστήμιο, αλλά όπως φαίνεται ανεπαρκούς επιμόρφωσης και ελλιπούς εκπαίδευσης κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους στη μέση εκπαίδευση. Συγκεκριμένα, η μελέτη δείχνει ότι σε ποσοστό που αγγίζει το 60%, οι φοιτητές δηλώνουν ότι οι μαθη τές θα πρέπει να διδάσκονται στα σχολεία χρημα τοοικονομικά θέματα, όπως είναι για παράδειγμα οι συναλλαγές με τις τράπεζες και οι επενδύσεις στο χρηματιστήριο. Κατά συνέπεια, οι Κύπριοι φοιτητές όχι μόνο κατανοούν την έλλειψη μόρ φωσης σχετικά με χρηματοοικονομικά θέματα, αλλά επίσης θεωρούν ότι η χρηματοοικονομική εκπαίδευση στα σχολεία είναι σημαντική και απα ραίτητη.
Αντιμετώπιση ως πολιτεία
Η βουλευτής του ΔΗΣΥ, Σάβια Ορφανίδου, αντιλαμβανόμενη το πρόβλημα τονίζει πως πρέπει να θεσπιστεί Εθνική Στρατηγική για την αντιμετώπιση του χρηματοοικονομικού αναλφαβητισμού στην Κύπρο. Μιλώντας στην «Κ» αναφορικά με την εισήγησή της για σύσταση μιας Επιτροπής που θα εξετάσει το θέμα, αποτελούμενη από τα αρμόδια Υπουργεία Παιδείας και Οικονομικών, θεσμούς όπως η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, Σύνδεσμος Τραπεζών Κύπρου και η Ακαδημαϊκή Κοινότητα, με το συντονιστικό ρόλο να αναλαμβάνει, λόγω αρμοδιότητας, η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου, τόνισε πως «ήταν πρόταση που είχε επαναληφθεί το 2017, ωστόσο αυτή τη φορά πρέπει να γίνει συντονισμένα». Η κ. Ορφανίδου σημείωσε ότι όπως και το 2013 και σε αυτή την κρίση υπάρχει κόσμος που δεν αντιλαμβάνεται βασικές δεξιότητες που πρέπει να έχει για να διαχειριστεί το ιδιωτικό του χρέος.
«Για να αντιμετωπίσουμε στην ρίζα του τον χρηματοοικονομικό αναλφαβητισμό πρέπει να γίνει προεργασία από το σχολείο, δεν γίνεται πλέον να μην υπάρχει κατάλληλη μόρφωση σε χρηματοοικονομικά θέματα στους Κυπρίους. Πρέπει να εισαχθεί ένα μάθημα χρηματοοικονομικής παιδείας στο γυμνάσιο για να είναι ικανός να διαβάζει τα μικρά γράμματα όταν πάει να συνάψει ένα δάνειο», συμπλήρωσε η βουλευτής του ΔΗΣΥ. Υπάρχουν τρεις πυλώνες αντιμετώπισης αυτού του προβλήματος, κατά τη γνώμη της κ. Ορφανίδου. Πρώτον, να εισαχθεί σχετικό μάθημα στα σχολεία. Δεύτερον, να βοηθηθούν συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού με συγκεκριμένες δράσεις. Και τρίτον, να δοθεί έμφαση – λύση και στον ψηφιακό χρηματοοικονομικό αναλφαβητισμό. «Σημαντικό είναι να λάβουμε υπόψη πόσο διαφορετικός θα ήταν ο κόσμος και η παγκόσμια οικονομική ιστορία, εάν η πλειοψηφία των πολιτών, ήξεραν τι είναι το επιτόκιο, διάβαζαν τα μικρά γράμματα στα συμβόλαια, ήξεραν να διαχειρίζονται το ιδιωτικό τους χρέος», κατέληξε.
