Η επόμενη μέρα των εξετάσεων τετραμήνων

Μετά την ψήφιση των τροποποιητικών μέτρων από τη Βουλή την Πέμπτη και τη ρύθμιση του καθεστώτος της εναπομείνασας σχολικής χρονιάς, πλέον εμπλεκόμενοι φορείς και κόμματα αναμένουν με έντονο ενδιαφέρον να δουν κατά πόσο το νέο σύστημα αξιολόγησης που ετοιμάζει το υπουργείο Παιδείας για την επόμενη χρονιά θα κατευνάσει τις όποιες ανησυχίες. Μέχρι το τέλος Μαΐου, όταν η υπουργός Παιδείας κα Αθηνά Μιχαηλίδου θα παρουσιάσει το νομοσχέδιο στη Βουλή, θα συντηρείται η επιφύλαξη, η οποία πυροδοτήθηκε από όσα εκτυλίχθηκαν το τελευταίο διάστημα, όταν η νέα κυβέρνηση, ενώ αρχικά είχε δώσει σαφείς υποσχέσεις για τη διόρθωση των βαθμών στις εξετάσεις του πρώτου τετραμήνου, για να μη λειτουργήσουν εις βάρος των μαθητών, αθέτησε τις δεσμεύσεις της. Επίσης, δημιουργήθηκε σύγχυση για μεγάλο χρονικό διάστημα, για το ποια είναι η θέση της για το νέο σύστημα αξιολόγησης –εάν θα καταργηθούν ή όχι οι εξετάσεις τετραμήνων– ενώ το υπουργείο Παιδείας κράτησε στο σκοτάδι τη γνωμάτευση της Νομικής Υπηρεσίας για τη βαθμολόγηση του πρώτου τετραμήνου, και όταν ήρθε στο φως δημιουργήθηκαν αντιδράσεις από την παράβλεψη της δυνατότητας αναγωγής βαθμολογίας συγκεκριμένων μαθημάτων.

Πλάνο πορείας

Όταν ενώπιον της Επιτροπής Παιδείας της Βουλής, την περασμένη Τρίτη, η κα Μιχαηλίδου παραδέχθηκε ότι από το υπουργείο έγιναν σοβαρότατα λάθη στο πρώτο τετράμηνο και πλέον ο στόχος τής νέας κυβέρνησης είναι η κατάργηση της εξέτασης των τετραμήνων την επόμενη χρονιά και η διατήρηση των όποιων θετικών έχει επιφέρει ο θεσμός αυτός, όπως το μοίρασμα της ύλης, στην ουσία άρχιζε να σκιαγραφεί το πλαίσιο στο οποίο θα κινηθεί το υπουργείο Παιδείας για την εκπόνηση του νέου συστήματος αξιολόγησης. Την ίδια μέρα η κα Μιχαηλίδου τόνισε ότι οι τροποποιητικοί κανονισμοί για το δεύτερο τετράμηνο της τρέχουσας χρονιάς, που ψηφίστηκαν μετά από δύο μέρες από την Ολομέλεια της Βουλής, θα αποτελούν βασικές αρχές για το μόνιμο σύστημα αξιολόγησης που θα προτείνει για τη Μέση Εκπαίδευση. Δηλαδή η μείωση του συντελεστή βαρύτητας της ενιαίας γραπτής εξέτασης από 40% σε 20%, και η μείωση της εξεταζόμενης ύλης στο 60% της διδαχθείσας.

Προβληματισμοί και εισηγήσεις

Όλα τα πιο πάνω εντάσσονται στην προσπάθεια της νέας κυβέρνησης να βάλει το κυπριακό σχολείο σε τροχιά ομαλότητας και ανανέωσης, κάνοντας αρχή από το σύστημα αξιολόγησης μαθητών Μέσης Εκπαίδευσης, το οποίο, σύμφωνα με ειδικούς επιστήμονες, στους οποίους αποταθήκαμε για να σχολιάσουν το πλαίσιο και τις ενέργειες της υπουργού, θα πρέπει να είναι σύγχρονο, αποδοτικό και να μην προκαλεί άγχος σε μαθητές και εκπαιδευτικούς. «Ο μαθητής να είναι μέρος της αξιολόγησής του και αυτό να αντιπαρατίθεται με την αξιολόγηση που θα κάνει καλύτερα ο εκπαιδευτικός» προτείνει στην υπουργό Παιδείας μέσω της «Κ» ο πρόεδρος της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών, Ανδρέας Δημητρίου, ενώ ο πρόεδρος του Τμήματος Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου, Ζαχαρίας Ζαχαρία, κάνει, μεταξύ άλλων, λόγο για «ανάγκη μεγιστοποίησης του διδακτικού χρόνου, ώστε να καταπολεμηθεί η παραπαιδεία». Αμφότεροι εκφράζουν προβληματισμούς για το ισχύον σύστημα αξιολόγησης μαθητών, στηρίζουν τις προσπάθειες του υπουργείου για αλλαγές και προβαίνουν σε εισηγήσεις, με στόχο την ποιότητα και με πυξίδα τις έρευνες και μεθόδους της εποχής μας, καθώς, όπως φάνηκε και από τις εξελίξεις στο καυτό θέμα των εξετάσεων τετραμήνων, η εκπαίδευση στραβά αρμενίζει.

Πιο συχνές αξιολογήσεις

«Σωστά κινείται η κα Μιχαηλίδου, η οποία είναι γνώστης των προβλημάτων, μέσα από την πολύχρονη υπηρεσία της στο υπουργείο, αλλά χρειάζονται πολύ περισσότερα να γίνουν. Κατ’ αρχήν να τεθεί το γενικότερο θέμα της αξιολόγησης των μαθητών σε σύγχρονα πλαίσια, γιατί είναι πολύ συντηρητικό το υφιστάμενο σύστημα και δεν διαφέρει από αυτό που περάσαμε εμείς πριν από 50 χρόνια. Αυτά είναι συστήματα αξιολόγησης, που ουσιαστικά θέλουν να κατατάξουν τους μαθητές σε αδύναμους ή δυνατούς, και όχι να χρησιμοποιήσουν την πληροφορία ως προς τις επιδόσεις τους, για να τους κάνουν καλύτερους» δήλωσε στην «Κ» ο γνωστικός αναπτυξιακός ψυχολόγος και πρόεδρος της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών δρ Ανδρέας Δημητρίου. Ο δρ Δημητρίου προτείνει πιο συχνές αξιολογήσεις, που να δίνουν επανατροφοδότηση στον μαθητή για το πού βρίσκεται, με τον ίδιο να είναι μέρος της αξιολόγησής του, δηλαδή να εκφράζει άποψη για το πού τα πήγε και πού δεν τα πήγε καλά, και αυτό να αντιπαρατίθεται με την αξιολόγηση που θα κάνει καλύτερα ο εκπαιδευτικός.

«Σήμερα υπάρχουν τεχνολογίες πληροφορικής για να γίνει αυτή η αξιολόγηση. Αυτά θα έπρεπε να συζητηθούν και θα έπρεπε, ουσιαστικά, το υπουργείο να σχεδιάσει από την αρχή ένα σύστημα αξιολόγησης που να χρησιμοποιεί τις νέες τεχνολογίες ή οι μαθητές να έχουν πρόσβαση στα συστήματα αυτά, μέσα από την ταμπλέτα τους, για να παίρνουν διαρκώς αξιολόγηση για το πού βρίσκονται και ο εκπαιδευτικός να παρεμβαίνει για να κάνει τις παρατηρήσεις του. Θα πρότεινα στην υπουργό να συνεργαστεί πιο συστηματικά με επιστήμονες που έχουν σύγχρονη γνώση των μεθόδων και των συστημάτων αξιολόγησης στην εποχή μας. Επίσης, θεωρώ ότι είναι πρόκληση για τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη, να φανταστούν πώς θα είναι η σχολική τάξη το 2050, να τη σχεδιάσουν και να την έχουν εδώ σε δυο-τρία χρόνια. Μπορεί να γίνει, έχουμε την τεχνογνωσία στην Κύπρο και το στελεχιακό δυναμικό» σημείωσε.

Δρ Ανδρέας Δημητρίου: «Είναι πρόκληση για τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη να φανταστούν την τάξη του 2050 και να την έχουν εδώ σε δυο-τρία χρόνια».

Τεμαχισμός ύλης

Σε σχέση με την πρόθεση του υπουργείου Παιδείας να κρατήσει ορισμένα, κατά την κρίση του, θετικά στοιχεία των τετραμήνων, όπως το μοίρασμα της ύλης, ο κ. Δημητρίου καλεί να γίνει ακόμη ένα βήμα: «Σωστό είναι αυτό που κάνει η υπουργός, διότι ουσιαστικά λέει ότι θα πρέπει να τεμαχίσει την ύλη σε μικρότερα κομμάτια. Προτείνω η ύλη να είναι τεμαχισμένη σε ημερήσια κομμάτια ή μπλοκ ύλης, ώστε αφού μάθει το ένα από αυτά, ο μαθητής να προχωρά στο επόμενο. Εδώ ο τεμαχισμός θα πρέπει να γίνει ακόμη περισσότερο».

Για τη μείωση της βαρύτητας της ενιαίας γραπτής αξιολόγησης, από 40 σε 20%, που, σύμφωνα με την υπουργό, θα αποτελέσει βασική αρχή στη νέα πρόταση που ετοιμάζει το υπουργείο, ο κ. Δημητρίου το κρίνει σωστό, διότι, όπως σημειώνει, η καθημερινή αξιολόγηση μέσα στην τάξη έχει σημαντικότερο ρόλο. Την ίδια ώρα επισημαίνει ότι «ένα θέμα, το οποίο δεν συζητείται με ακρίβεια, είναι ότι, για παράδειγμα, η αξιολόγηση παιδιών στην αρχή του Γυμνασίου δεν μπορεί να είναι ίδια με την αξιολόγηση στο τέλος του Λυκείου. Επομένως τα συστήματα αξιολόγησης θα πρέπει να είναι εξελικτικά προσαρμοσμένα, σε σχέση με τις θεωρίες ανάπτυξης στο κάθε μάθημα, και βέβαια στο τέλος να γίνει αυτό που νοιάζει πολύ περισσότερο το υπουργείο ή τα πανεπιστήμια, να επιλέξουν τους πιο καλούς μαθητές για να τους στείλουν σε ένα σύστημα περιορισμένων θέσεων. Αλλά αυτό είναι κάτι διαφορετικό από την αξιολόγηση για την οποία συζητούμε. Άρα, το υφιστάμενο σύστημα αξιολόγησης ήθελε να μεταφέρει ένα μεγάλο μέρος της αξιολόγησης για είσοδο στα πανεπιστήμια, από την πρώτη τάξη του Γυμνασίου, ένα δραματικό λάθος».

Το άγχος των εξετάσεων και οι λύσεις

Για τις απόψεις του σε σχέση με το νέο σύστημα αξιολόγησης μαθητών που στοχεύει να παρουσιάσει το Υπουργείο Παιδείας, η «Κ» επικοινώνησε και με τον πρόεδρο του Τμήματος Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου, Ζαχαρία Ζαχαρία, ο οποίος μαζί με το υπόλοιπο ακαδημαϊκό προσωπικό του Συμβουλίου του Τμήματος καλεί το υπουργείο Παιδείας να λάβει υπόψη ορισμένες διαπιστώσεις και εισηγήσεις, στην προσπάθεια ετοιμασίας του νέου συστήματος αξιολόγησης των μαθητών. Το Τμήμα Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου συμμετείχε ενεργά στη διαμόρφωση της αρχικής πρότασης γύρω από τον σχεδιασμό των τετραμήνων, ωστόσο, η αρχική φιλοσοφία δεν είχε εφαρμοστεί στην πράξη με αποτέλεσμα να υπάρξει προβληματισμός από πλευράς ακαδημαϊκών.

Δρ Ζαχαρίας Ζαχαρία: «Πόσο μπορεί να κινητοποιήσει η αξιολόγηση τους μαθητές, χωρίς μηχανισμό αναγνώρισης των προσπαθειών;»

Διαπιστώσεις και εισηγήσεις του Τμήματος Επιστημών της Αγωγής

• Να δοθεί σημασία στη διαμορφωτική αξιολόγηση (ή αξιολόγηση για τη μάθηση), ώστε να μετατοπιστεί η υπερβολική έμφαση που δινόταν από τη συγκριτική αξιολόγηση—ή αξιολόγηση της μάθησης που αποσκοπούσε στη σύγκριση και κατάταξη των μαθητών. Οι μορφές αξιολόγησης που στοχεύουν στην αναγνώριση των προσπαθειών και στον εντοπισμό των δυσκολιών του κάθε μαθητή έχουν ιδιαίτερη αξία για την παροχή εξατομικευμένης και αποδοτικής στήριξης.

• Για να υλοποιηθεί η διαμορφωτική αξιολόγηση απαιτείται χρόνος, στενά συνυφασμένος με την έμφαση που απαιτείται να δοθεί σε διεργασίες δημιουργικής σκέψης και αυθεντικής μάθησης. Η συγκριτική εξέταση στο τέλος κάθε τετραμήνου μεταφέρει απλά σε ολόκληρη τη χρονιά το άγχος (εκπαιδευτικών και μαθητών) της προετοιμασίας για μια συγκεκριμένη δοκιμασία, με αποτέλεσμα να δίνεται έμφαση στη στείρα απομνημόνευση παρά στην ουσιαστική μάθηση.

• Η διαφοροποίηση του τι διδάσκεται, πώς διδάσκεται και μέσα σε ποιο πλαίσιο διδάσκεται, που είναι μια από τις βασικές αρχές της διδασκαλίας. Πόσο εφικτό είναι κάτι τέτοιο, όταν σχεδιάζονται κοινά γραπτά για όλους τους μαθητές, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη ούτε τα διαφορετικά σημεία αφετηρίας τους, αλλά ούτε και οι διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους έχουν διδαχθεί; Επιπρόσθετα, μια τέτοια προσέγγιση δεν επιτρέπει να αναδειχθεί η πρόοδος του κάθε μαθητή και της κάθε μαθήτριας.

• Μεγιστοποίηση του διδακτικού χρόνου για καταπολέμηση της παραπαιδείας. Το ερώτημα είναι κατά πόσο ο τρόπος σχεδιασμού και υλοποίησης των τετραμήνων (ειδικότερα όπως εφαρμόστηκαν φέτος) συμβάλλει στη μεγιστοποίηση του διδακτικού χρόνου ή αντίθετα, τον συρρικνώνει, με αποτέλεσμα οι εκπαιδευτικοί να ρυθμίζουν το έργο και τις προσπάθειές τους με βάση την «κάλυψη» της ύλης, και αφετέρου οι μαθητές και μαθήτριες να δυσκολεύονται να κατανοήσουν όσα διδάσκονται και ενδεχομένως να καταφεύγουν στην παραπαιδεία.

• Αξιολόγηση, η οποία να μην ενισχύει το άγχος και να εμπεδώνει την αποθάρρυνση. Πόσο μπορεί να κινητοποιήσει η αξιολόγηση τους μαθητές να συνεχίζουν να προσπαθούν να μαθαίνουν, όταν δεν υπάρχει μηχανισμός αναγνώρισης των φιλότιμων προσπαθειών τους, και ενίοτε το αποτέλεσμα της αξιολόγησης αναδεικνύει τη σύγκριση και την αίσθηση αποτυχίας;