Η πρώτη παιδαγωγική αρχή που διέπει το αναλυτικό πρόγραμμα του νηπιαγωγείου αναφέρει ότι η συγκεκριμένη σχολική περίοδος έχει αυτόνομη αξία και ταυτόχρονα θέτει τις βάσεις για τα μετέπειτα χρόνια. Από μόνη της η παιδαγωγική αρχή αναγνωρίζει και επισημαίνει ότι τούτες οι πρώτες σχολικές εμπειρίες που διαμορφώνονται, είναι αυτές που διαμορφώνουν με τη σειρά τους τις αντιλήψεις και τις αξίες των παιδιών για τον κόσμο γύρω τους. Και αφού το παιδί ως μοναδικό και ξεχωριστό έχει φωνή και συμμετέχει σε ένα δημοκρατικό διάλογο για τις αποφάσεις που το αφορούν, μπορεί μέσα από τις ίδιες δημοκρατικές διαδικασίες, ως ενεργός πολίτης, να αντιληφθεί και να σβήσει στερεότυπα που σχετίζονται με την ισότητα των δύο φύλων.
Από πολύ νεαρή ηλικία τα παιδιά αρχίζουν να αποκτούν στερεότυπες ιδέες σχετικά με τα δύο φύλα και τους κοινωνικούς τους ρόλους. Τα στερεότυπα αυτά σχετίζονται με τις κοινωνικά κατασκευασμένες πεποιθήσεις για το τι είναι κατάλληλο για αγόρια και τι για κορίτσια. Και έτσι τα αγόρια προωθούνται σε παιχνίδια με δράση και επίθεση, ενώ από την άλλη τα κορίτσια σε παιχνίδια ήρεμα που σχετίζονται κυρίως με το ρόλο της μητέρας στην οικογένεια.
Αλλάζοντας τα στερεότυπα
Το νηπιαγωγείο καλείται να αλλάξει αυτά τα στερεότυπα μέσα από το καθημερινό πρόγραμμα, τις ρουτίνες, τα παιχνίδια. Φεύγοντας τα παιδιά από το οικογενειακό περιβάλλον στην ηλικία των 4 χρόνων περίπου, φιλοξενούνται στο περιβάλλον του νηπιαγωγείου. Σήμερα το πρόγραμμα του νηπιαγωγείου κατακλύζεται από το ελεύθερο και δομημένο παιχνίδι, που αποτελεί τις δύο από τις τρεις μορφές οργάνωσης της μάθησης. Τα στερεότυπα φαίνεται ότι σε αυτό το περιβάλλον τείνουν να εξαλείφονται φυσικά και αβίαστα. Σε αυτό το περιβάλλον το παιδί έχει ευκαιρίες για εμπλοκή σε παιχνίδι σε όλες του τις μορφές, κάνει τις δικές του επιλογές που θα παίξει, και αρχικά οι επιλογές του αυτές καθοδηγούνται από τις πεποιθήσεις που κουβαλάει από το οικογενειακό και ευρύτερο περιβάλλον του. Στη συνέχεια οι επιλογές του θα επηρεάζονται και από ένα ενήλικα που δεν είναι άλλος από τη νηπιαγωγό, που βοηθά τα παιδιά να καταλάβουν ότι η επιλογή των παιχνιδιών και των δραστηριοτήτων δεν έχει σχέση με το φύλο αλλά με τα ενδιαφέροντα τους και τις ικανότητές τους.
Δεν είπε κανείς ότι σε ένα πειραματικό παιχνίδι που σχετίζεται με τις φυσικές επιστήμες μπορεί να παίξουν μόνο αγόρια, γιατί τα αγόρια μπορούν και τολμούν να κάνουν το πείραμα π.χ. με το ηφαίστειο ενώ τα κορίτσια το φοβούνται. Ούτε καθορίζει κανείς ότι στο οικοδομικό παιχνίδι που θα κτίσουν τα κάστρα τους ή τις φάρμες τους ή τους δρόμους τους εκεί θα παίξουν μόνο μάστορες και θα είναι αγόρια γιατί αυτό συνηθίζουμε να βλέπουμε στον κόσμο των ενηλίκων. Εκεί το κάθε παιδί, μπορεί και πρέπει να εμπλακεί, εάν και εφόσον αυτό το παιχνίδι του αρέσει, εάν και εφόσον αυτό το παιχνίδι είναι στα πλαίσια των δικών του ατομικών μηχανισμών μάθησης.
Η προώθηση ισότητας μέσω του περιβάλλοντος στο νηπιαγωγείο περιλαμβάνει και τη διαμόρφωση του υλικού που χρησιμοποιείται στην τάξη. Τα βιβλία και οι εικόνες που παρουσιάζονται στα παιδιά παρουσιάζονται μετά από προσεκτική επιλογή. Έτσι λοιπόν αυτά θα απεικονίζουν άντρες και γυναίκες σε διάφορους ρόλους ενθαρρύνοντας έτσι την ισότητα. Η παρουσία γυναικών σε επαγγελματικούς και ηγετικούς ρόλους όπως γιατροί, πολιτικοί ή επιστήμονες, εξαλείφει την αντίληψη ότι κάποιες θέσεις είναι αποκλειστικά για άντρες. Δείχνει στα παιδιά ότι οι ευκαιρίες είναι για όλους και το φύλο δεν περιορίζει κανένα στο να πετύχει αυτό που επιθυμεί.
Ίσες ευκαιρίες χωρίς περιορισμούς
Η δυνατότητα που δίνεται στα παιδιά στο νηπιαγωγείο μέσα από τις συνεργατικές και ομαδοσυνεργατικές μεθόδους να δομήσουν τις εμπειρίες τους, προσφέρουν ίσες ευκαιρίες στα παιδιά και ενθαρρύνουν τη συμμετοχή τους σε δραστηριότητες χωρίς περιορισμούς λόγω φύλου. Οι μέθοδοι αυτοί χρησιμοποιούνται και στην εις βάθος μελέτη ενός θέματος, ή αλλιώς μέθοδο project, που αποτελεί την τρίτη από τις μορφές οργάνωσης της μάθησης στο νηπιαγωγείο. Το θέμα το συναποφασίζουν τα παιδιά και μπορούμε να μελετούμε το θέμα π.χ. δεινόσαυροι, που θα μπορούσε άνετα κάποιος να πει ότι αυτό δεν ενδιαφέρει τόσο τα κορίτσια και όμως ενδιαφέρονται και συνεργάζονται ώστε να βρουν απαντήσεις στα ερωτήματα που προκύπτουν.
Η προώθηση της ισότητας των φύλων στο νηπιαγωγείο είναι θεμελιώδης για την εξάλειψη των στερεότυπων και των διακρίσεων και για τη δημιουργία μιας κοινωνίας βασισμένης στον αμοιβαίο σεβασμό και την ισότητα. Καθοριστικός είναι ο ρόλος της νηπιαγωγού στο να προωθήσει την ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού, εξαλείφοντας κάθε στερεότυπο σχετικά με την ανισότητα των φύλων. Η νηπιαγωγός λειτουργεί ως πρότυπο για τα παιδιά, ελέγχοντας πρώτα τη δική της στάση και συμπεριφορά. Έπειτα, ως επαγγελματίας, θα πρέπει αβίαστα μέσα από τις εκπαιδευτικές μεθόδους της και πρακτικές να περάσει αυτές τις στάσεις στα παιδιά. Παρόλα αυτά, η νηπιαγωγός πρέπει παράλληλα να δρα και σαν συνεργάτης με τους γονείς των παιδιών. Αν οι γονείς, που είναι οι πρώτοι και οι παντοτινοί παιδαγωγοί του παιδιού, δεν δίνουν συνέχεια σε αυτό το έργο του σχολείου, τότε η συμπεριφορά του παιδιού χωρίς στερεότυπα σταματά στο χώρο του σχολείου και ίσως δεν καλλιεργηθεί και ποτέ.
*Η κα Σωτηρούλα Μιχαήλ είναι Βοηθός Διευθύντρια Δημόσιου Νηπιαγωγείου της Αλάμπρας.
