Η ανθεκτικότητα του πολέμου στην Ουκρανία

Mετά από 19 ολόκληρες ημέρες πολέμου στην Ουκρανία έχει καταστεί σαφές πλέον πως ο πόλεμος, στην τρίτη εβδομάδα διεξαγωγής του, έχει πάρει εκείνη την καταστροφική όψη κάθε πολέμου που δείχνει να επιμένει: Mε πάνω από 1500 νεκρούς άμαχους, πόλεις –όπως την Μαριούπολη- να δείχνουν σεληνιακές και σχεδόν 2.5 εκατ. Ουκρανών –αριθμός που αναπόφευκτα θα αυξηθεί- να παίρνουν τον δρόμο της προσφυγοποίησης προς την ανατολική και κεντρική Ευρώπη.

Η εβδομάδα που εγκαινιάστηκε θα είναι μια εβδομάδα εναλλαγής πολέμου και προσπάθειας συνομιλιών (ήδη ο τέταρτος γύρος συνομιλιών Κιέβου-Μόσχας θα επιμείνει στην εμπέδωση των ανθρωπιστικών διαδρόμων αλλά όχι στον ορίζοντα οριστικής εκεχειρίας) για κατάπαυση του πυρός με την κυρίαρχη ένδειξη/τάση ωστόσο να αναδεικνύει δύο ποιοτικά χαρακτηριστικά:

• Την πρόθεση της Μόσχας και του Πούτιν να επιμείνει σε πίεση, τόσο στο νότιο μέτωπο, όσο και σε σχέση με το Κίεβο κι, αντιστοίχως, την πρόθεση του Κιέβου να μην παραδώσει τα όπλα. Δύο συνθήκες που οδηγούν σε αδιέξοδο (έναντι μεγάλης καταστροφής κι απωλειών) ως προς την τακτική έκβαση του πολέμου και τις εκατέρωθεν απώλειες. Με το ζητούμενο εδώ είναι αν το stalemate επί του εδάφους θα οδηγήσει σε προσαρμοστικές συναινέσεις ώστε να υπάρξει αποκλιμάκωση και

• Πως περαιτέρω πίεση της Μόσχας στο πεδίο της Μαύρης Θάλασσας και δη στην Οδησσό καθώς και πλήγματα –όπως στη βάση του Γιαβορίβ, κέντρο μεταφοράς της δυτικής στρατιωτικής βοήθειας- στη δυτική Ουκρανία- αυξάνουν και το ρίσκο γενίκευσης του πολέμου σε όλη την χώρα, ρίσκο που με, συγκρατημένη, επιφυλακτικότητα λαμβάνει διαστάσεις «πιθανότητας» και για το ΝΑΤΟ αλλά και κράτη της περιοχής (πχ Μολδαβία, Ρουμανία, Πολωνία)

Η κατάσταση σε όλα τα μέτωπα δεν άλλαξε ιδιαιτέρως το σαββατοκύριακο 12-13/3. Η Ρωσία παραμένει, με σημαντικά κέρδη επί του εδάφους στο νότιο μέτωπο, μακριά από τον πλήρη έλεγχο της Μαριούπολης ενώ η τακτική περικύκλωση του Κιέβου σε κλασικό στρατιωτικό σχήμα ηλάγρας δεν έχει απειλήσει, ακόμη, την πρωτεύουσα της Ουκρανίας. Μια κίνηση στην Οδησσό προϋποθέτει επίσης πλήρη έλεγχο κι ασφαλειοποίηση του Μικολάϊβ.

Το πλήγμα της ρωσικής πολεμικής αεροπορίας στη βάση του Γιαβορίβ, κέντρου εκπαίδευσης των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων και κόμβου ως προς την μεταφορά στρατιωτικής βοήθειας της Δύσης, είναι μια ανησυχητική εξέλιξη λόγω της εγγύτητάς του με κράτη μέλη του ΝΑΤΟ (πχ Πολωνία). Αποτελεί ωστόσο μια κίνηση σινιάλου προς τη Δύση σε σχέση με την ρωσική θέση για στοχοποίηση της ξένης στρατιωτικής βοήθειας κι ως εκ τούτου μια σπασμωδική κίνηση. Τέτοιες επιχειρήσεις απαιτούν τεράστιο σχεδιασμό, άρα και χρόνο, ακριβή HUMINT (Human Intelligence) και ίσως και πυρομαχικά που η ρωσική πολεμική αεροπορία δεν διαθέτει για αποτελέματα ακρίβειας.

Το ρίσκο της κλιμάκωσης

Με την διπλωματία να δουλεύει, στη τρέχουσα κρίση, σε όλα τα δυνατά κανάλια επικοινωνίας της, σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, για να υπάρξει μια προσπάθεια διαλόγου Κιέβου-Μόσχας είναι πλέον φανερό πως πέραν της επιμέρους προσαρμοστικότητας των ηγεσιών Ουκρανίας και Ρωσίας το ρίσκο της κλιμάκωσης του πολέμου δεν έχει παρέλθει. Εδράζεται μάλιστα σε συγκεκριμένες πτυχές:

• Στο πως η εξάπλωση του πολέμου στην Οδησσό (ύστατο σημείο στρατηγικής πρόσβασης του ΝΑΤΟ, πλην της Τουρκίας, στη Μαύρη Θάλασσα) θα δώσει ένα νέο έναυσμα κλιμάκωσης του πολέμου με μια ρωσική επιχείρηση κατάληψής της

• Στο πως η ρωσική επιθετικότητα θα έβαζε, μετά από ένα «pause ανασύνταξης», ξανά στο επίκεντρο της το Κίεβο. Με μια πολιορκία της πόλης μετά από περικύκλωσή της να οδηγούσε ίσως στην πιο σφοδρή μάχη εντός αστικού πεδίου από τις μάχες που είδαμε τα τελευταία χρόνια (Γκρόζνι 1999, Φαλούτζα 2003-2005, Μοσούλη 2017). Ένα καταστροφικό σενάριο που θα παρέπεμπε στη πρώτη (1941) και στη δεύτερη (1943) μάχη του Κιέβου στον Β’ ΠΠ όπου η πτώση της πόλης (από την Βέρμαχτ) και η ανακατάληψή της από τον Κόκκινο Στρατό αποτέλεσαν στη πρώτη περίπτωση την μεγαλύτερη στρατιωτική περικύκλωση στην παγκόσμια στρατιωτική Ιστορία και, στην δεύτερη, το καταλυτικό γεγονός της υποχώρησης της Γερμανίας του Χίτλερ στο ανατολικό Μέτωπο

• Στο πως ένα ατύχημα ή ένα τυχαίο γεγονός θα μπορούσε να δημιουργήσει διλήμματα ασφάλειας για το ΝΑΤΟ με τις επικράτειες της Πολωνίας ή της Ρουμανίας να γίνονται πεδία υπερχείλησης της σύγκρουσης ή να δέχονται, ακόμη κι από λάθος, ρωσικά πυρά (πχ έναν βαλλιστικό πύραυλο) με απώλειες

• Στο endgame του ίδιου του Ρώσου Προέδρου Πούτιν, που στην περίπτωση της Ουκρανίας αναζητεί κι «έξοδο» μετά τα τετελεσμένα στο Νότο (σ.σ. στη Χερσώνα ήδη προχωρεί με απόσχιση της περιοχής) και μετά από την, ομολογουμένως, αποτυχία κατάλυσης της Ουκρανίας σε μια εκστρατεία-εξπρές. Η κλιμάκωση της διεθνούς πολιτικής, οικονομικής και διπλωματικής πίεσης προς την Μόσχα δεν πρέπει να ιδωθεί εκτός του πλαισίου της μεταφοράς διλημμάτων προς το Κρεμλίνο

Καθώς ο πόλεμος θα πλησιάζει τις τρεις εβδομάδες στην Ουκρανία, η μάχη, για κάθε πλευρά, είναι μια μάχη χρόνου. Εναντίον του ρολογιού (VS clock battle). Ωστόσο τα ποσοστά κλιμάκωσης δεν ξεπερνούν, στη παρούσα φάση, τα αντίστοιχα αποκλιμάκωσης. Κι αυτό είναι κοινό χαρακτηριστικό επιχειρήσεων που οδηγούν σε αδιέξοδα (stalemates). H κρίσιμη πάντως έκτακτη σύνοδος των ΥΠΑΜ του ΝΑΤΟ, αύριο Τετάρτη, σημαίνει πως η ανησυχία στη Δύση παραμένει σε υψηλά επίπεδα.

Η πρώτη μάχη του Κιέβου (πτώση στη Γερμανία) το καλοκαίρι του 1941 είχε διάρκεια 27 ημερών. Η δεύτερη μάχη του Κιέβου (ανακατάληψη από τον Κόκκινο Στρατό) είχε διάρκεια ενός μήνα και 19 ημερών. Το σημερινό Κίεβο δεν είναι το Κίεβο της δεκαετίας του ’40 σε έκταση και πληθυσμό πράγμα που ισοδυναμεί με μεγάλη επέκταση, χρονικά, του πολέμου αν ο Πούτιν αποφασίσει να το περικυκλώσει και να το καταλάβει. Aυτό πάντως που διαφαίνεται στην παρούσα φάση είναι πως οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις δεν διαθέτουν αρκετό προσωπικό για να ολοκληρώσουν, σύντομα, μια περικύκλωση

Tι να αναμένουμε

Παρά την πρόθεση του Κιέβου για συνάντηση Ζελένσκι-Πούτιν κάτι τέτοιο δεν πρέπει να αναμένεται σύντομα, κυρίως διότι για τον Ρώσο Πρόεδρο μια συνάντηση με τον Ουκρανό ομόλογό του θα του αφαιρούσε το σημαντικό αφήγημα περί πραξικοπηματικής αλλαγής παραδείγματος στην Ουκρανία μετά το 2013, σε σχέση με τον Βικτόρ Γιανουκόβιτς, όπως και τα περί αποναζιστικοποίησης της Ουκρανίας. Εκείνο που ωστόσο πρέπει να βοηθήσει την ανάλυση για το πως ο πόλεμος θα έχει κάποιου είδους έκβαση ως προς την προοπτική των συνομιλιών παραμένει το πως α. θα κινηθεί ως προς τους ΑΝΣΚ της ρωσικής στρατηγικής και την αντοχή/μη κατάρρευση των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων και β. πως η περαιτέρω πίεση προς την Μόσχα, ιδίως στο κομμάτι των οικονομικών κυρώσεων, θα κάμψει το decision-making –ενός αντρός στη περίπτωσή μας- του Πούτιν ως προς την συνέχιση του πολέμου. Μια κρίσιμη εβδομάδα, ένα turning point, για την Ουκρανία –κι ολόκληρο τον κόσμο- έχει ξεκινήσει. Και το κρισιμότερο ερώτημα έγκειται στο πόσο ανθεκτικότητα έχει να επιδείξει αυτός ο πόλεμος. Η απάντηση ως προς αυτό θα μας υποδείξει, σε πρώτη φάση, και πότε θα «σταματήσει» προκειμένου να υπάρξουν συνομιλίες με προοπτική.