Του Γιάννη Ιωάννου
Με τα θύματα αμάχων στη Μπούτσα να προκαλούν παγκόσμια κατακραυγή για πιθανά εγκλήματα πολέμου εκ μέρους της Ρωσίας, η σύγκρουση στην Ουκρανία μετά από 35 και πλέον ημέρες πολέμου όχι μόνο δείχνει το σκληρό πρόσωπό της αλλά ετοιμάζεται για την «δεύτερη φάση» της, παράλληλα με την προσπάθεια για διπλωματικό διάλογο εξόδου από την σύγκρουση. Η «δεύτερη» αυτή φάση εμπεριέχει τρεις βασικούς άξονες:
• Την παραδοχή πως στο Κίεβο η Ρωσία υπέστη μια τακτική ήττα και αποχωρεί από τη περιοχή, μετατρέποντας ουσιαστικά έναν πόλεμο πλήρους έκτασης σε μια ευρύτερη εκδοχή της σύγκρουσης στην ανατολική Ουκρανία της περιόδου 2014-2015
• Την διάρκεια προκειμένου οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις να ανασυνταχθούν και να επιχειρήσουν μιας μεγάλης έκτασης αντεπίθεση προκειμένου να αποκόψουν τον ουκρανικό στρατό στην ευρύτερη περιοχή του Ντονμπάς (μεταξύ Λουγκάνσκ και Ντονέτσκ) με έμφαση στην πόλη του Κραματόρσκ
• Την προσπάθεια της Ρωσίας να ολοκληρώσει την κατάληψη/εκκαθάριση της Μαριούπολης προκειμένου να συνενώσει, de facto, τον χερσαίο διάδρομο της Κριμαίας (land-bridge) με τις περιοχές στα ανατολικά
Η μάχη για κατάληψη του Κραματόρσκ την αποκοπή των ουκρανικών δυνάμεων από τις γραμμές ανεφοδιασμού τους και την τελική περικύκλωσή τους προκειμένου να «ρευστοποιηθούν» δεικνύει πως οι επόμενες εβδομάδες πολέμου στην Ουκρανία πρέπει να προσεγγιστούν, για σκοπούς ανάλυσης, με την λογική της α. διάρκειας (θα πάρει χρόνο για τις ρωσικές δυνάμεις να ανασυνταχθούν) β. της σφοδρότητας της σύγκρουσης δεδομένων των δυναμικών που αναπτύσσονται στον πόλεμο και γ. της ιδεολογικής προέκτασης του πολέμου στα ανατολικά στον οποίο συμμετέχουν –σε κάθε πλευρά- στρατεύματα φιλορώσων αυτονομιστών, ιδιωτικές militias, όπως η Wagner, και στρατιωτικοί σχηματισμοί της Ουκρανίας γνωστοί για τις νεοναζιστικές αντιλήψεις τους.
Μια μάχη στο Κραματόρσκ τις επόμενες εβδομάδες θα έμοιαζε με επανάληψη της ομώνυμης μάχης του 2014 (διάρκειας σχεδόν τριών μηνών από τον Απρίλιο έως τον Ιούλιο της χρονιάς τότε) μεταξύ των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων και των φιλορώσων αυτονομιστών του Ντονέτσκ (λεγόμενη DPR).
Το ρίσκο για την Ουκρανία
Για την Ουκρανία, η μάχη του Ντονμπάς θα είναι διαφορετική για σειρά λόγων δεδομένης της εγγύτητας των θέσεων στις γραμμές της σύγκρουσης με την κατάσταση που διαμορφώθηκε την περίοδο 2015-2022, την παρουσία Ρωσόφωνων μαχητών και την κόπωση μετά την υπεράσπιση του Κιέβου. Ο κίνδυνος περικύκλωσης κι αποκοπής μεγάλου αριθμού ουκρανικών δυνάμεων δεν είναι αμελητέος και σε περίπτωση που το Κίεβο υποστή στα ανατολικά μια τακτική ήττα, θεωρητικά, οι μεγάλες πόλεις και αστικές περιοχές στο Ντνίπρο και τη Ζαπορίζια θα κινδυνέψουν. Ωστόσο η Ουκρανία έχει να προτάξει πολλαπλές γραμμές άμυνας προκειμένου να καθυστερήσει περαιτέρω ρωσική προέλαση και δείχνει, μετά τις επιτυχίες στο Κίεβο, να έχει και το ηθικό (αλλά και το επικοινωνιακό πλεονέκτημα) για να το πράξει. Στην εξίσωση φυσικά παραμένει η διαχείριση της πτώσης της Μαριούπολης –η οποία περνάει μέσα από τις διαστάσεις της ανθρωπιστικής καταστροφής και της απώλειας του εργοστασίου AzovSteel το οποίο υπήρξε μεγάλο asset της ουκρανικής οικονομίας. Φυσικά επιθέσεις στην Οδησσό και τα περίχωρα του Κιέβου με σκοπό την περαιτέρω καταστροφή υποδομών και η διαχείριση του ανθρωπιστικού ζητήματος των προσφύγων και εσωτερικά εκτοπισθέντων (IDPs) είναι ζητήματα που θα απασχολήσουν το Κίεβο τις επόμενες ημέρες.
Το εργοστάσιο AzovSteel αποτελεί από την δεκαετία του 1930 ένα τεράστιο βιομηχανικό σύμπλεγμα που προ της 24ης Φεβρουαρίου φιλοξενούσε πάνω από 10.000 εργαζόμενους σε καθημερινή βάση. Η πτώση του/καταστροφή αποτελεί πλήγμα για την ουκρανική οικονομία αλλά, παράλληλα, και η εκκαθάρισή του από τα μέλη της μεραρχίας Azov μια δύσκολη εξίσωση για τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις.
Το ρίσκο για την Ρωσία
Ιδανικά η Ρωσία του Πούτιν θα επιθυμούσε ως τις αρχές Μαίου (σ.σ. 9 Μαίου είναι η «Ημέρα της Νίκης» που θα ήθελε να εκμεταλλευτεί επικοινωνιακά) μια νίκη προκειμένου να επανέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με μεγαλύτερη διάθεση για την επίτευξη μιας σταθερής εκεχειρίας και την απαρχή της πολυμερούς και δύσκολης διαπραγμάτευσης για τον ολικό έλεγχο των ανατολικών επαρχιών και της Κριμαίας –με παράλληλη ευελιξία σε άλλα ζητήματα πλην της ουδετερότητας της Ουκρανίας (διάβαζε μη ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ). Για την ρωσική στρατηγική τρεις διαστάσεις εμπεριέχουν ρίσκο αλλά δεικνύουν και το πως θα κινηθεί στο αμέσως επόμενο διάστημα:
• Toυ πόσο γρήγορα και πόσο αποτελεσματικά θα παρουσιάσει τακτικά αποτελέσματα στην ολοκλήρωση της κατάληψης περιοχών στο νότιο μέτωπο. Η Ρωσία έχει υποστεί σημαντικές απώλειες, έχει απωλέσει ηθικό και έχει ηττηθεί σε επικοινωνιακό επίπεδο
• Του πως θα διαχειριστεί την επόμενη ημέρα. Κι εδώ η κατάσταση στη Χερσώνα δείχνει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο που θα διαπραγματευτεί: Αν υπάρξει «μοντέλο Ντονμπάς» στην περιοχή όπως συνέβη με τις λεγόμενες DPR και LPR –σε Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ- αυτό σηματοδοτεί πως επιθυμεί επέκταση του ελέγχου της και πέραν της Αζοφικής και
• Του πως θα διαχειριστεί το σενάριο μιας παρατεταμένης σύγκρουσης αν ο πόλεμος στα ανατολικά επιμείνει. Κυρίως ως προς την διάσταση της διεθνούς διπλωματικής απομόνωσης και των οικονομικών πιέσεων
Αντί επιλόγου
Ο πόλεμος στην ανατολική Ουκρανία δίνει μεγαλύτερες ευκαιρίες στο στρατηγικό αδιέξοδο και στην επάνοδο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων –με κάποιες βάσεις ως προς τις (μελλοντικές) συνομιλίες του να έχουν ήδη τεθεί. Φυσικά οι τελευταίες αφορούν στην εκεχειρία κι αυτό πρέπει, για σκοπούς ανάλυσης, να γίνει απόλυτα κατανοητό. Μετά την εξέλιξη των επιχειρήσεων στο Κίεβο, η διαδικασία λήψης αποφάσεων για την Ρωσία του Πούτιν αφορά σε μεγάλο βαθμό α. την επίτευξη μιας νίκης προκειμένου να διαχειριστεί την μη (επιδιωκόμενη) γρήγορη κατάλυση της Ουκρανίας και β. το πως οι οικονομικές κυρώσεις της Δύσης θα «διασταυρωθούν» με τις πιθανές διαστάσεις του «εδαφικού» και την πιθανή αποχώρηση του ρωσικού στρατού από συγκεκριμένες περιοχές (σ.σ. γιαυτό η Χερσώνα κρίνεται, όπως επισημάνθηκε, σημαντική). Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει δρόμο ακόμη αλλά οδεύει, σε μια πρώτη φάση του, σε αποκλιμάκωση. Αργή, σταδιακή και με μεγάλο ανθρωπιστικό κόστος για κάθε πλευρά.
