Του Γιάννη Ιωάννου
Ο πόλεμος στην Ουκρανία μπορεί να έχει κλείσει, σε διάρκεια, 200 και πλέον ημέρες ωστόσο οι εξελίξεις των τελευταίων 24ώρων δείχνουν να έχουν επαναφέρει το ζωηρό ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας. Κι αυτό διότι η αντεπίθεση του ουκρανικού στρατού με φόντο την επαρχία του Χαρκόβου υπήρξε σαρωτική, με το Κίεβο να περνά σε μια φάση κλασικού -με στρατηγικούς όρους- counter offensive απελευθερώνοντας σε λίγες μόλις ημέρες μια τεράστια περιοχή που η Ρωσία είχε καταλάβει σε περίοδο σχεδόν 3 μηνών πολέμου. Η συζήτηση φυσικά αφορά, στη παρούσα φάση, δύο άξονες:
• To αν όντως η Ουκρανία μπορεί να κερδίσει τον πόλεμο ασκώντας πιέσεις τόσο στο νότιο όσο και στο μέτωπο στα ανατολικά (Ντονμπάς) και
• Το πως και γιατί η Ρωσία δείχνει σοβαρά σημάδια κόπωσης με φαινόμενα κατάρρευσης του στρατού της -όπως στη περίπτωση της άτακτης υποχώρησης στο Χάρκοβο, πτυχή που μεταφέρει την πίεση στη Μόσχα και στον Πούτιν προσωπικά που απέτυχε ούτως ή άλλως να καταλύσει το Κίεβο τον περασμένο Φεβρουάριο. Θα δημιουργήσει η εν λόγω δυναμική, ενόψει του δύσκολου χειμώνα, πιέσεις στη Ρωσία;
Χάρτης του ISW που δείχνει την προέλαση των Ουκρανών στο μέτωπο του Χαρκόβου. Οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις κατέλαβαν ουσιαστικά με μια κεραυνοβόλο αντεπίθεση διάρκειας 4 μόλις ημερών εδάφη που οι Ρώσοι είχαν καταλάβει σε περίοδο 3 μηνών. Ο άξονας του Χαρκόβου δυνητικά μπορεί να παρενοχλήσει τις γραμμές ανεφοδιασμού των Ρώσων στην επαρχία Ντονμπάς (Λουγκάνσκ και Ντονέτσκ), στην οποία κι εστίασαν μετά τον Μάρτιο και την δεύτερη φάση της εισβολής τους στην Ουκρανία
Η μεγάλη εικόνα
Αυτό που περιγράφει την εξέλιξη του πολέμου είναι η ανθεκτικότητα που δείχνει η ουκρανική στρατηγική ως προς την επιδίωξη συγκεκριμένων στόχων επί του πεδίου αλλά και ως προς την μεγάλη εικόνα της σύγκρουσης σε διεθνές επίπεδο. Το Κίεβο με την αντεπίθεσή του μετά τα τέλη Ιουλίου αλλά και την παρενόχληση τόσο της χερσονήσου της Κριμαίας όσο και της Χερσώνας έχει κατορθώσει μέχρι στιγμής να:
• Ανακαταλάβει σημαντικά εδάφη που απώλεσε στο πρώτο τρίμηνο της ρωσικής εισβολής, στο νότιο μέτωπο με έμφαση στη Χερσώνα και στην επαρχία (oblast) του Χαρκόβου προκειμένου να αποτρέψει περαιτέρω την διασύνδεση της στρατηγικής σημασίας, για τους Ρώσους, “Crimea Bridge” για την απευθείας απόσχιση μιας τεράστιας περιοχής μεταξύ ανατολικής Ουκρανίας και Μαύρης Θάλασσας. Η ανάκτηση της Χερσώνας ανοίγει, δυνητικά, τον δρόμο για την περαιτέρω καθυστέρηση του μετώπου του Ντονμπάς και την κατάληψη της περιοχής από την Ρωσία
• Να αποτρέψει λόγω των επιχειρήσεων τις διαδικασίες «δημοψηφισμάτων» τύπου 2014 στις περιοχές που τελούν υπό de facto στρατιωτική κατοχή από την Ρωσία προκειμένου -και σε πολιτικό επίπεδο- να αποφύγει την εμπειρία των αυτοανακηρυχθησών «λαϊκών δημοκρατιών» του νοβοροσωικού πρότζεκτ που επιδιώκει την προσάρτηση της ανατολικής Ουκρανίας
• Να κερδίσει, ξανά, ένα μομέντουμ ενδιαφέροντος διεθνώς κατακερματίζοντας το ηθικό των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων που στο Χάρκοβο υπέστησαν -με τακτικούς όρους- μια άνευ όρων κατάρρευση, ένα κλασικό “rout”. Αυτό έχει ξεχωριστή σημασία τόσο ενόψει χειμώνα όσο κι αναφορικά με την διατήρηση της βοήθειας της Δύσης -σε στρατιωτικό και οικονομικό επίπεδο- η οποία πλέον πείθεται πως η αποστολή οπλισμού στο Κίεβο μπορεί να κάνει την Ρωσία του Πούτιν να ηττηθεί επί του πεδίου των μαχών και
• Να διαμορφώσει τους όρους μιας μελλοντικής διαπραγμάτευσης εκεχειρίας έχοντας, επί του πεδίου, καλύψει σημαντικά βήματα ως προς την άρση των τετελεσμένων -ιδίως αναφορικά με την πάγια ρωσική τακτική του να πλήττει υποδομές και να μετατρέπει τις συγκρούσεις στον μετασοβιετικό χώρο σε frozen conflicts. Η κίνηση του ουκρανικού πεζικού στην αντεπίθεση του Χαρκόβου ανατρέπει αυτό το δεδομένο (που είδαμε και στο Ντονμπάς νωρίτερα αλλά και την περίοδο 2014-2015) υπενθυμίζοντας πως οι αντεπιθέσεις -με κλασικούς κλαουζεβιτσιανούς όρους- αναγκάζουν τον αντίπαλο να χάνει κάθε πρωτοβουλία επί του πεδίου των μαχών
Τι να αναμένουμε
Ο πόλεμος στην Ουκρανία ασφαλώς δεν τελειώνει με την μεγαλειώδη αντεπίθεση του ουκρανικού στρατού. Επεκτείνεται ωστόσο σε ένα οριακό σημείο που θα κρίνει την συνέχειά του τόσο ως προς το decision making του ίδιου του Πούτιν για την συνέχιση της διεξαγωγής του (που περνά μέσα από την μεγαλύτερη κινητοποίηση ενόπλων τμημάτων) όσο και σε σχέση με την αντικειμενική έκβαση επί του πεδίου των μαχών. Ο χρονικός ορίζοντας κάτι τέτοιου εκτείνεται, φυσικά, ως τα τέλη του χρόνου και η έκβαση τόσο ανατολικά όσο και σε σχέση με την Χερσώνα κρίνει σε μεγάλο βαθμό και το αν θα υπάρξει μια νέα προσέγγιση εκτόνωσης μέσω του διαλόγου. Σε αυτό παρεμβάλλονται, πέραν της γενναίας στάσης των Ουκρανών ασφαλώς, πολλοί παράγοντες με διεθνές γεωπολιτικό αποτύπωμα που εκτείνονται πολύ πέραν του «πεδίου».
Στη παρούσα φάση πάντως ας κρατήσουμε δύο στοιχεία: Το momentum και το ηθικό που βρίσκονται στη πλευρά των Ουκρανών. Η πίεση έχει πλέον μεταφερθεί στη Μόσχα. Μόλις λιγότερο από 165 ημέρες απομένουν για τον πόλεμο στην Ουκρανία, μετά την ρωσική εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου, για να κλείσει χρόνο. Με τον αρχικό υπολογισμό της Μόσχας να ήταν η γρήγορη κατάρρευση του Κιέβου. Πλέον καθώς η σύγκρουση πλησιάζει στον ορίζοντα του ενός έτους, οι φωνές που δείχνουν την αποτυχία της Ρωσίας του Πούτιν εμφανίζονται κι εντός της τελευταίας.
