Kathimerini.gr
Η χθεσινή –μετά βαΐων και κλάδων– υποδοχή του προέδρου της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι στην Αγκυρα από τον ομόλογό του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν αποτελεί μια εξέλιξη που δεν ήταν αναμενόμενη, καθώς οι δύο πλευρές βρίσκονταν τους τελευταίους μήνες σε διαδικασία επαναπροσέγγισης. Τα συμφέροντα Αγκυρας και Καΐρου συγκλίνουν σε ζητήματα περιφερειακής ασφάλειας, όπως είναι η Αφρική (Σομαλία και Αιθιοπία), αλλά η μεταξύ τους συνεννόηση καθίσταται επιτακτική, κυρίως σε ζητήματα που αφορούν τον πυρήνα των προβλημάτων και των δύο κρατών αυτή την περίοδο: τη Μέση Ανατολή (Συρία και Γάζα).
Η Αθήνα ανέμενε όλες τις συμφωνίες που ανακοινώθηκαν χθες στην Αγκυρα, αφενός καθώς αυτές είχαν αναλυθεί επαρκώς από τις αρμόδιες υπηρεσίες, αφετέρου λόγω του πολύ ειλικρινούς διαύλου επικοινωνίας που παραμένει ενεργός ανάμεσα σε Ελλάδα και Αίγυπτο. Εν ολίγοις, η Αθήνα γνώριζε ότι η κυβέρνηση του κ. Σίσι, τουλάχιστον στην παρούσα φάση, δεν επρόκειτο να προχωρήσει σε κάποια κίνηση που θα ανέτρεπε τη δύσκολη και ευαίσθητη, αλλά σχετικά παγιωμένη, υφιστάμενη ισορροπία στην Ανατολική Μεσόγειο. Το προηγούμενο χρονικό διάστημα, τα απολύτως ελεγχόμενα από την κυβέρνηση Ερντογάν ΜΜΕ (όπως η «Γενί Σαφάκ») παρουσίαζαν μια συμφωνία θαλασσίων δικαιοδοσιών στην Ανατολική Μεσόγειο, περίπου ως τετελεσμένο γεγονός.
Υπενθυμίζεται ότι η Αίγυπτος και η Κυπριακή Δημοκρατία έχουν καταλήξει σε συμφωνία οριοθέτησης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) ήδη από το 2003, εξέλιξη που είχε στη συνέχεια επιτρέψει στη Λευκωσία να προχωρήσει στο ενεργειακό πρόγραμμά της. Ενώ, όπως είναι γνωστό, η τμηματική συμφωνία οριοθέτησης ανάμεσα σε Ελλάδα και Αίγυπτο τον Αύγουστο το 2020 αποτελεί το πλέον ισχυρό νομικό επιχείρημα της Αθήνας (κατά το διεθνές δίκαιο και το διεθνές δίκαιο της θάλασσας) ενάντια στο παράτυπο τουρκολιβυκό μνημόνιο, το οποίο υπογράφηκε στα τέλη του 2019 ανάμεσα στην Αγκυρα και την προσωρινή κυβέρνηση της Τρίπολης, την οποία ο κ. Ερντογάν στήριζε αναφανδόν μέχρι πρότινος.
Η διαφαινόμενη συνεννόηση Αιγύπτου και Τουρκίας στη Λιβύη αποτελεί ίσως την πλέον ανησυχητική για την Αθήνα εξέλιξη, καθώς Αγκυρα και Κάιρο, ενώ βρίσκονταν μέχρι πρότινος σε εκ διαμέτρου αντίθετα στρατόπεδα, φαίνεται να προσπαθούν να ανοίξουν διαύλους επικοινωνίας και συνεννόησης με τις αντιμαχόμενες πλευρές. Εν ολίγοις, το Κάιρο μοιάζει να αποδέχεται κάποια περιορισμένη πολιτική επιρροή και παρουσία της Τουρκίας στη Λιβύη, εξέλιξη που είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς όσα συμβαίνουν σε όλα τα πεδία στη μεγάλη βορειοαφρικανική χώρα αποτελούν για την Αίγυπτο ζητήματα που έχουν διάσταση εσωτερικής ασφαλείας και όχι τόσο εξωτερικής πολιτικής.
Η οικονομική αποτελεί την πλέον κρίσιμη πτυχή της επαναπροσέγγισης Αιγύπτου και Τουρκίας. Κατά την οπτική γωνία της Αθήνας, αυτή ήταν σχεδόν αναπόφευκτη ακόμη και όταν οι πολιτικές διαφορές των προηγούμενων ετών ανάμεσα στις δύο χώρες ήταν οξύτατες, καθώς η τουρκική οικονομία μεγεθύνεται διαρκώς (παρά τα προβλήματα), ενώ η αιγυπτιακή βρίσκεται υπό πίεση. Με βάση τις τρέχουσες τιμές, η τουρκική οικονομία είναι υπερδιπλάσια της αιγυπτιακής, η οποία αντιμετωπίζει και γεωπολιτικά ρίσκα, όπως η μείωση της εμπορικής κίνησης μέσω του Σουέζ λόγω της δραστηριότητας των Χούθι.
Για την ελληνική πλευρά, στόχος είναι το επόμενο χρονικό διάστημα να προχωρήσουν κάποιες από τις πολύ βασικές εκκρεμότητες με την Αίγυπτο, όπως είναι η συνεδρίαση του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας (ΑΣΣ) υπό την αιγίδα των δύο ηγετών Κυριάκου Μητσοτάκη και Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι. Την ίδια στιγμή η Αθήνα εξακολουθεί να αποτελεί τον πιο θερμό υποστηρικτή της Αιγύπτου και εντός της Ε.Ε., συνηγορώντας υπέρ της συνέχισης της βοήθειας προς τη μεγαλύτερη αραβική χώρα, πέρα και από το πακέτο των 7,5 δισ. ευρώ που έχει σχεδιαστεί να εκταμιευθεί προς το Κάιρο την περίοδο 2024-2027.
Οι 18 συμφωνίες και το αίτημα για τη Λιβύη
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υποδέχθηκε στο αεροδρόμιο Εσένμπογκα της Αγκυρας τον πρόεδρο της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, σε μια προσπάθεια να δείξει την εκτίμησή του προς το πρόσωπό του, αλλά και στις σχέσεις Τουρκίας και Αιγύπτου και πως η εποχή που κατηγορούσε τον Αιγύπτιο ομόλογό του ως «δικτάτορα και πραξικοπηματία» ανήκει στο παρελθόν. Στην κοινή συνέντευξη Τύπου ο κ. Σίσι ξεκαθάρισε πως η χώρα του ζητεί την άμεση αποχώρηση ξένων στρατευμάτων από τη Λιβύη.
Ο Αιγύπτιος πρόεδρος έφτασε στην Αγκυρα, συνοδευόμενος από πολυπληθή αντιπροσωπεία. Με τον Τούρκο ομόλογό του έβαλαν υπογραφές σε 18 διμερείς συμφωνίες, που μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν την ενέργεια, την άμυνα, το εμπόριο, την υγεία, τον τουρισμό, τη γεωργία, την οικονομία, τον πολιτισμό και την εκπαίδευση.
Στη συνέντευξη Τύπου ο κ. Ερντογάν δήλωσε ότι «κατά τη διάρκεια των διαβουλεύσεών μας, πέρα από τη Γάζα, συζητήσαμε και για περιφερειακά ζητήματα, ιδίως για την Ανατολική Μεσόγειο, τη Συρία, τη Λιβύη, το Σουδάν και το Κέρας της Αφρικής. Είμαστε αποφασισμένοι να ενισχύσουμε τις διαβουλεύσεις μας με την Αίγυπτο, με την οποία έχουμε παρόμοιες στάσεις και στόχους σε πολλά ζητήματα. Θεού θέλοντος, από εδώ και στο εξής θα βρισκόμαστε σε στενότερη συνεργασία. Με την αντίληψη καζάν καζάν (win win) θα προχωρήσουμε τις πολυδιάστατες σχέσεις μας προς τα εμπρός».
Επίθεση στο Ισραήλ
Ο πρόεδρος της Τουρκίας επιτέθηκε στο Ισραήλ για τη στάση του στη Γάζα και υποστήριξε ότι «το Ισραήλ, εμποδίζοντας την άφιξη της ανθρωπιστικής βοήθειας, κάνει ένα ακόμη έγκλημα. Η ισραηλινή κυβέρνηση, ρίχνοντας χιλιάδες τόνους βόμβες, προσπαθεί να σπάσει την αποφασιστικότητα της αντίστασης, την οποία δεν μπόρεσε να σπάσει, καταδικάζοντας τον παλαιστινιακό λαό σε πείνα και δίψα» και πρόσθεσε ότι «ο τόπος για τους δολοφόνους 41.000 αθώων ανθρώπων δεν είναι τα έδρανα του κοινοβουλίου, αλλά οι αίθουσες των δικαστηρίων όπου θα λογοδοτήσουν για τα εγκλήματά τους».
Το παρασκήνιο της επίσκεψης Σίσι στην Αγκυρα – Την αποχώρηση ξένων στρατευμάτων από τη Λιβύη ζήτησε ο πρόεδρος της Αιγύπτου.
Ο κ. Ερντογάν, έχοντας δίπλα του τον κ. Σίσι, τόνισε πως η Αγκυρα απορρίπτει τις κατηγορίες του Ισραήλ εναντίον της Αιγύπτου. Και συνέχισε λέγοντας πως στόχος της χώρας του είναι να αυξηθεί ο όγκος των διμερών εμπορικών συναλλαγών από τα 10 δισ. δολάρια στα 15 δισ. δολάρια. Τέλος, σημείωσε πως το Κάιρο και η Αγκυρα έχουν κοινή στάση στο Παλαιστινιακό.
Ο κ. Σίσι τόνισε πως με τoν πρόεδρο της Τουρκίας αποφάσισαν να συνεργαστούν σε πολλούς τομείς. Στο θέμα, όμως, της Λιβύης ουσιαστικά κάλεσε την Αγκυρα να αποσύρει τις δυνάμεις της από τη χώρα. Ο πρόεδρος της Αιγύπτου δήλωσε ότι «στο θέμα της Λιβύης τονίζουμε ότι είναι σημαντικό να γυρίσουμε σελίδα στη συνεχιζόμενη κρίση μέσω της διεξαγωγής προεδρικών και βουλευτικών εκλογών που θα (σ.σ. πρέπει να) πραγματοποιηθούν παράλληλα με την έξοδο των παράνομων ξένων δυνάμεων και των μισθοφόρων από τη χώρα».
Ο κ. Σίσι ανέφερε πως οι δυο χώρες ζητούν την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα και τον τερματισμό της βίας στη Δυτική Οχθη. Xαρακτηριστικά δήλωσε: «Ως Τουρκία και Αίγυπτος έχουμε τονίσει την επείγουσα ανάγκη για κατάπαυση του πυρός, τον τερματισμό των ισραηλινών παραβιάσεων στη Δυτική Οχθη και την άμεση υλοποίηση του δικαιώματος της Παλαιστίνης να ιδρύσει ένα παλαιστινιακό κράτος εντός των συνόρων του 1967 με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ».
Οι σχέσεις μεταξύ των δυο χωρών έφτασαν στο ναδίρ το 2013, αφού ο τότε αρχηγός του στρατού της Αιγύπτου, Σίσι, οδήγησε στην ανατροπή του Μοχάμεντ Μόρσι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, που είχε εκλεγεί στην προεδρία έναν χρόνο νωρίτερα. Ο κ. Μόρσι είχε επισκεφθεί την Τουρκία ως πρόεδρος της Αιγύπτου το 2012.
Η ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία καθορισμού θαλασσίων περιοχών ευθύνης στην Ανατολική Μεσόγειο και οι διαφορές στη Λιβύη ήταν βασικοί λόγοι που θεωρούνται πως οδήγησαν την Τουρκία στην αλλαγή της πολιτικής της σχετικά με την Αίγυπτο. Από το 2020 η τουρκική πλευρά άρχισε να επαναπροσεγγίζει το Κάιρο, με το οποίο αποκατέστησε και τους διπλωματικούς της δεσμούς το καλοκαίρι του 2023. Ο κ. Ερντογάν επισκέφθηκε το Κάιρο τον περασμένο Φεβρουάριο, πραγματοποιώντας το πρώτο του ταξίδι εκεί μετά το 2012, ενώ για τον κ. Σίσι η χθεσινή επίσκεψη είναι η πρώτη που πραγματοποιεί στην Τουρκία ως πρόεδρος, καθώς και η πρώτη Αιγύπτιου προέδρου στην Αγκυρα μετά το 2012.
