Της Λίνας Γιανναρού
Το Superman Challenge είναι μια διαδικτυακή πρόκληση σύμφωνα με την οποία κάποιος πηδάει και πέφτει από τον αέρα πάνω στα ενωμένα χέρια των φίλων του. Απειρα βίντεο μπορείς να βρεις στο TikTok υπό το hashtag #superman και το ίδιο μουσικό «χαλί», όπου παιδιά αλλά και ενήλικοι με παιχνιδιάρικη ή παιδαριώδη διάθεση κάνουν το απονενοημένο άλμα δείχνοντας υπέρμετρη εμπιστοσύνη στην παρέα, ενώ περίπου άλλα τόσα μπορείς να βρεις με τη δοκιμασία να πηγαίνει πολύ λάθος και τους πρωταγωνιστές να καταλήγουν στα Επείγοντα.
Σε αυτή τη δοκιμασία άραγε οφείλεται ο σοβαρός τραυματισμός πριν από λίγες ημέρες του 13χρονου μαθητή στην Ελλάδα (διακομίσθηκε με κάταγμα στο κρανίο στο Καραμανδάνειο Νοσοκομείο Παίδων, όπου σήμερα νοσηλεύεται εκτός κινδύνου); Αυτό έλεγαν οι πρώτες πληροφορίες, όπως τις μετέφερε στο Χ ο υπουργός Υγείας Αδωνις Γεωργιάδης: «Ενημέρωση από Γ.Ν. Παίδων Καραμανδάνειο. Νοσηλεύεται παιδί με κάταγμα κρανίου 13 χρονών μετά από τσάλεντζ που αντί να προσγειωθεί με τα πόδια προσγειώθηκε με το κεφάλι. Εχουν γίνει όλες οι προβλεπόμενες εξετάσεις. Είναι σε καλή κατάσταση… όλο αυτό εξελίσσεται σε μια μάστιγα. Προστατέψτε τα παιδιά σας».
Μολονότι ο πατέρας του άτυχου παιδιού υποστηρίζει ότι ο ανήλικος έπεσε θύμα σχολικού εκφοβισμού και ότι δεν έπαιζε παιχνίδια, δεν θα ήταν ο πρώτος τραυματισμός επίδοξου Ελληνα Σούπερμαν. Κάποιοι τρώνε τα μούτρα τους και το ποστάρουν με καμάρι. Σε βίντεo όπου μαθητής καταλήγει άγαρμπα στο μωσαϊκό του διαδρόμου του σχολείου το σχόλιο είναι: «Προκαλούμε τα άλλα σχολεία». Τον Δεκέμβριο στη Ρόδο, 13χρονος μαθητής του Γυμνασίου Καλυθιών τραυματίστηκε σοβαρά στο κεφάλι επιχειρώντας τη συγκεκριμένη δοκιμασία, ενώ ένας 14χρονος στην Πάτρα έσπασε τον καρπό του κατά τη διάρκεια της εν λόγω δοκιμασίας.
Σύνδεση με θανάτους
Και να σκεφτεί κανείς ότι ο Σούπερμαν δεν είναι καν η πιο επικίνδυνη δοκιμασία από αυτές που κυκλοφορούν online. Δραματικά αποτελέσματα μπορεί να έχει και η δοκιμασία με «ελιγμό Valsalva», δηλαδή η εκπνοή έχοντας κλείσει τα ρουθούνια, γεγονός που «αναγκάζει» τον αέρα να καταλήξει στα αυτιά. Τον Ιανουάριο 13χρονη μαθήτρια του Γυμνασίου Συκεών Θεσσαλονίκης πήρε μέρος στη διαδικτυακή δοκιμασία με αποτέλεσμα να λιποθυμήσει. Η δοκιμασία θυμίζει το περιβόητο Blackout Challenge, στο οποίο τα παιδιά σφίγγουν στον λαιμό τους σχοινιά, μαντίλια, κασκόλ ώστε να εμποδίζουν το οξυγόνο να φθάσει στον εγκέφαλο και το οποίο έχει ενοχοποιηθεί για 20 θανάτους διεθνώς. Ιδιαίτερα επικίνδυνο ήταν ασφαλώς και το παλαιότερο Benadryl Challenge, όπου οι συμμετέχοντες καταπίνουν μεγάλη ποσότητα αντιισταμινικού φαρμάκου που θεωρείται ότι προκαλεί παραισθήσεις και φαίνεται ότι κόστισε τη ζωή στον 13χρονο Τζέικομπ Στίβενς στο Οχάιο το 2023, ενώ το One Chip Challenge περιλαμβάνει την κατανάλωση ενός τσιπ καλαμποκιού πασπαλισμένου με καυτερές πιπεριές και συνδέεται με τον θάνατο του 14χρονου Χάρι Βόλομπαχ από τη Μασαχουσέτη.
«Μέχρι μια ηλικία δεν έχουν αίσθηση του κινδύνου, ενώ στην εφηβεία προστίθεται η ανάγκη να βρίσκονται στη σούπερ ντούπερ παρέα», λέει η ψυχολόγος – παιδοψυχολόγος Αντιγόνη Γινοπούλου.
Η πλέον επικίνδυνη και διαδεδομένη δοκιμασία ήταν, ωστόσο, η λεγόμενη «Μπλε Φάλαινα», μια πρόκληση από 50 δοκιμασίες, από την παρακολούθηση ταινιών τρόμου μέχρι τη «δοκιμασία του πνιγμού» και το χάραγμα με μαχαίρι μιας φάλαινας στο χέρι. «Μου την είχαν αναφέρει πολλά παιδιά τότε στο πλαίσιο αυτών που βλέπουν και τους εξιτάρουν», λέει στην «Κ» η ψυχολόγος – παιδοψυχολόγος Αντιγόνη Γινοπούλου. «Μου έλεγαν ότι θα συμμετείχαν γιατί το έβρισκαν πολύ ενδιαφέρον, όχι μόνο την πρόκληση αυτή καθαυτή, αλλά και το γεγονός ότι αυτή μπορεί να τους έκανε διάσημους. Πίσω από τη δημοφιλία αυτών των προκλήσεων κρύβεται η ελπίδα και το παράδειγμα των άλλων “να γίνω διάσημος”. Ακόμα και από 8χρονα και 9χρονα παιδιά έχω ακούσει τη φράση “θέλω να γίνω ινφλουένσερ, να με μάθουν όλοι, να βγάλω λεφτά”».
Ανάγκη ορίων
Η κ. Γινοπούλου παρατηρεί ότι τα παιδιά στα 13 και 14 δεν έχουν πια κλειδωμένα κινητά. Ο γονικός έλεγχος έχει σταματήσει. Κι αν ακόμα κάποιοι τηρούν τα πρωτόκολλα ασφαλείας, τα παιδιά τους θα αποκτήσουν πρόσβαση μέσω φίλων. «Η γνωστή αγαπημένη πατρική οικογένεια, με τους γονείς που έχουν μεγαλώσει περιορισμένα και τώρα προσφέρουν απλόχερα στα παιδιά τους. Ομως, αν δεν βάζουμε εμείς όρια στα παιδιά, δεν θα μάθουν να βάζουν ούτε τα ίδια στον εαυτό τους. Να πουν “παιδιά, δεν παίζω, δεν γουστάρω, με βάζω πάνω από όλους”».
Από τα αθώα παιχνίδια, στον πόνο και στις μολύνσεις
Δοκιμασίες ξεπηδούν κάθε μέρα εδώ και χρόνια σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πολλές από αυτές είναι διασκεδαστικές και εποικοδομητικές, ενώ άλλες μπορεί να αποδειχθούν επικίνδυνες για την υγεία των παιδιών, αλλά και των απερίσκεπτων ενηλίκων που θα τις αποπειραθούν.
Δοκιμασία του ψιθύρου (whisper challenge)
Στο διαδικτυακό αυτό παιχνίδι, ένας παίκτης φοράει ακουστικά και ακούει μουσική. Οι υπόλοιποι παίκτες ψιθυρίζουν λέξεις ή εκφράσεις κοντά στα αυτιά του, τις οποίες ο πρώτος παίκτης καλείται να αποκρυπτογραφήσει. Η ανάγνωση των χειλιών οδηγεί συχνά σε αστείο αποτέλεσμα. Το παιχνίδι είναι εμφανώς ανώδυνο, εφόσον η ένταση των ακουστικών δεν είναι εκκωφαντική.
Δοκιμασία της κούκλας βιτρίνας (mannequin challenge)
Το τρεντ αυτό υπήρξε πολύ δημοφιλές το 2016 και το 2017, έτη εμφάνισης και εδραίωσης της εφαρμογής σύντομων βίντεο TikTok. Ομάδες ανθρώπων κινηματογραφούσαν τους εαυτούς τους, κρατώντας πόζα για όσο περισσότερο χρόνο μπορούσαν, λες και ήταν κούκλες σε βιτρίνες καταστημάτων. Ακόμη και η πρώην Πρώτη Κυρία των ΗΠΑ Μισέλ Ομπάμα είχε συμμετάσχει στη διαδικτυακή τάση.
Δοκιμασία κορωνοϊού (coronavirus challenge)
Η επικίνδυνη τάση έκανε την εμφάνισή της και απέκτησε απήχηση στις αρχές της πανδημίας του κορωνοϊού. Παιδιά και έφηβοι καλούνταν να γλείψουν διάφορα αντικείμενα ή επιφάνειες σε δημόσια θέα. Μεταξύ τους συγκαταλέγονταν χειρολαβές δημόσιων κτιρίων, ακόμη και καπάκια λεκάνης σε δημόσιες τουαλέτες. Παρότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η δοκιμασία αυτή ενίσχυσε τα ποσοστά μολύνσεων, ο υγειονομικός κίνδυνος της πρακτικής ήταν υπαρκτός.
Δοκιμασία χειλιών Κάιλι Τζένερ (Kylie Jenner lip challenge)
Η δοκιμασία ονομάστηκε έτσι από τα χείλη της Αμερικανίδας τηλεοπτικής διασημότητας Κάιλι Τζένερ. Παιδιά και έφηβοι τοποθετούν γυάλινο ποτήρι-σφηνάκι, μπουκάλι ή βάζο πάνω στα χείλη τους και αφαιρούν από αυτό τον αέρα. Το κενό αέρος που δημιουργείται συγκεντρώνει αίμα στα χείλη τους, τα οποία πρήζονται. Η δοκιμασία μπορεί να προκαλέσει πόνο, μώλωπες, μολύνσεις και μόνιμες ουλές. Αποτελεί επίσης ένδειξη αναζήτησης της «τέλειας εμφάνισης» από το παιδί ή τον έφηβο, προάγγελος διαταραχών.
Δοκιμασία μοσχοκάρυδου (nutmeg challenge)
Η πρόκληση αφορά το ανακάτεμα μεγάλων ποσοτήτων μοσχοκάρυδου σε νερό ή γάλα και την κατανάλωσή του σε μικρό χρονικό διάστημα. Βασίζεται στη διαδεδομένη αλλά εσφαλμένη άποψη πως το μοσχοκάρυδο έχει παραισθησιογόνες ιδιότητες. Τα συμπτώματα υπερκατανάλωσης του τροπικού καρπού είναι η υποθερμία και η βραδυκαρδία, ικανές να οδηγήσουν το θύμα σε κώμα.
Τα «εμπόδια» που θέτει η ανάπτυξη του εγκεφάλου
Η ανατροφή των σύγχρονων παιδιών με σύντροφο την τεχνολογία προσφέρει σημαντικές δυνατότητες, αλλά μπορεί να δημιουργήσει και δύσκολες καταστάσεις. Η δημοτικότητα πολλών από αυτές τις τάσεις-δοκιμασίες δεν είναι ανεξήγητη και είναι αναμενόμενο ότι πολλά παιδιά και έφηβοι θα θέλουν να πάρουν μέρος σε αυτές.
Σε μεγάλο βαθμό, η ανάγκη των παιδιών να μιμηθούν συμπεριφορές συνομηλίκων τους έχει ως κίνητρο τον φόβο της απόρριψης και της απουσίας από τον συρμό. Η εφηβεία είναι εποχή διαρκούς αλλαγής της κοινωνικής δυναμικής, καθώς ο έφηβος αναζητά την ταυτότητα και διαμορφώνει τις προτιμήσεις του. Ως αποτέλεσμα της τεχνολογικής προόδου, οι έφηβοι σε όλο τον κόσμο ενημερώνονται αμέσως για τις επικρατούσες τάσεις και αν ανήκουν σε αυτές.
Για πολλά παιδιά, ο ριψοκίνδυνος χαρακτήρας των δοκιμασιών είναι το πραγματικό θέλγητρο των διαδικτυακών δοκιμασιών. Για εφήβους, οι οποίοι δέχονται πίεση από τον κοινωνικό τους περίγυρο να αποδείξουν την αξία τους, οι επίφοβες, δύσκολες ή ακόμη και ξεκάθαρα επικίνδυνες δοκιμασίες μπορεί να επιλεγούν ως μέθοδος αυτοεπιβεβαίωσης. Ακόμη και ο αποτρόπαιος χαρακτήρας πολλών δοκιμασιών τις καθιστά δημοφιλείς μεταξύ ορισμένων εφήβων. Εδώ και αιώνες, οι έφηβοι αναζητούν ενεργά τον κίνδυνο, υιοθετώντας συμπεριφορές που δεν μοιάζουν λογικές στους ενηλίκους.
Ψηφιακά ινδάλματα
Την ίδια στιγμή, πολλά επιδραστικά άτομα στο Διαδίκτυο (ινφλουένσερ) ευνοούν την ψηφιακή διασπορά επικίνδυνων δοκιμασιών, μεταδίδοντας τα κατορθώματα αυτά στις προσωπικές τους πλατφόρμες. Για τα παιδιά, ο πόθος να γίνουν εξίσου δημοφιλή με τα ψηφιακά τους ινδάλματα είναι σχεδόν αδύνατο να καταπολεμηθεί, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά επικίνδυνες διαδικτυακές δοκιμασίες.
Κάποιες φορές, όμως, ο κίνδυνος των δοκιμασιών δεν είναι τέτοιος όπως τον παρουσιάζουν οι ειδικοί, ενώ συχνά ελάχιστα είναι τα παιδιά που ακολουθούν το παράδειγμα των ριψοκίνδυνων συνομηλίκων τους.
Η υπόθεση της δοκιμασίας «Momo» το 2019 αποτελεί καλό παράδειγμα. Τον Φεβρουάριο της χρονιάς εκείνης, μητέρα έγραψε σε πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης ότι εντόπισε στο τηλέφωνο του παιδιού της δοκιμασία με όνομα Momo, η οποία καλούσε τα παιδιά να αυτοκτονήσουν.
Ο συναγερμός που σήμανε η μητέρα οδήγησε σε διαδικτυακό πανικό, με τοπικά τηλεοπτικά δίκτυα να αναμεταδίδουν την είδηση. Ακόμη και η τηλεοπτική προσωπικότητα Κιμ Καρντάσιαν δημοσίευσε προειδοποίηση για τη δοκιμασία Momo με αποδέκτες τα 129 εκατομμύρια ακολούθους της στο Ινσταγκραμ.
Λίγες ημέρες αργότερα, δημοσιογραφική έρευνα έδειξε ότι το Momo αποτελεί επαναλαμβανόμενη, περιοδική φάρσα στο Διαδίκτυο, που έχει τρομοκρατήσει άδικα πολλούς σε αρκετές ηπείρους.
_______________________________________________________________________________
Κεντρική φωτογραφία: Δέσμιοι της αποδοχής των διαδικτυακών τους φίλων βρίσκονται πολλοί νέοι που «χάνονται» μέσα στα hashtags και ακολουθούν τις τάσεις, είτε αντιλαμβάνονται ότι υπάρχει κίνδυνος είτε όχι. Πίσω από τη δημοφιλία των online προκλήσεων του TikTok κρύβεται η ελπίδα και το παράδειγμα των άλλων «να γίνω διάσημος». [SHUTTERSTOCK]
