Του Γιάννη Ιωάννου
Ιδιαίτερης σημειολογίας αλλά και ουσίας, για τις διμερείς σχέσεις Αιγύπτου-Τουρκίας, κρίνεται η ιστορική, επίσκεψη του Αιγύπτιου Προέδρου Αμπντελφατάχ αλ Σίσι στην Άγκυρα. Ο Σίσι, που θα βρεθεί για πρώτη φορά επί τουρκικού εδάφους μια δεκαετία μετά την άνοδό του στην εξουσία της Αιγύπτου, επισκέπτεται επίσημα την Τουρκία μετά την επίσκεψη Ερντογάν στο Κάιρο τον περασμένο Φεβρουάριο και την πλήρη αποκατάσταση των διμερών σχέσεων των δύο χωρών τον Ιούλιο του 2023. Υπενθυμίζεται πως μια δεκαετία πριν ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν είχε χαρακτηρίσει τον Αιγύπτιο Πρόεδρο «βάναυσο δολοφόνο» -λόγω της ανόδου του στην εξουσία με ανατροπή του -προερχόμενου από την Μουσουλμανική Αδελφότητα- Μοχάμεντ Μόρσι.
Πολλαπλές σημειολογίες
Η επίσκεψη Σίσι στην Άγκυρα αποτελεί ξεχωριστό πεδίο ενδιαφέροντος για τις εξελίξεις στην ανατολική Μεσόγειο, την αφρικανική ήπειρο και την Μέση Ανατολή -δεδομένου και του συνεχιζόμενου πολέμου Ισραήλ-Χαμάς στη Γάζα. Αίγυπτος και Τουρκία αναμένεται να ενισχύσουν τις διμερείς πολιτικές, οικονομικές και εμπορικές τους σχέσεις με το αποτύπωμα της στρατιωτικής βιομηχανίας της Τουρκίας να ενδιαφέρει κατεξοχήν το Κάιρο -λόγω και της εξάρτησής του από την ρωσική στρατιωτική βιομηχανία. Τουρκία και Αίγυπτος πρωταγωνίστησαν, παρασκηνιακά, το τελευταίο διάστημα στα όσο διαμείβονται διπλωματικά στη Μέση Ανατολή με φόντο τις διαπραγματεύσεις για την εκεχειρία στη Γάζα ενώ από την Λιβύη μέχρι το Σουδάν και την Σομαλία έχουν τεράστια ανάμιξη χωρίς να βρίσκονται, απαραίτητα, στην ίδια πλευρά του στρατοπέδου. Η κυριότερη σημειολογία ωστόσο που επισημαίνεται από έμπειρους αναλυτές είναι η ευελιξία του Ερντογάν να επιχειρεί «διπλωματικές αναστροφές» όπου στην περίπτωση της Αιγύπτου:
• Αναδεικνύουν την μεταστροφή του προς τον εθνικισμό έναντι του παραδοσιακού Ισλαμισμού της περασμένης δεκαετίας. Η παρουσία Σίσι στην Άγκυρα κλείνει, σε μεγάλο βαθμό, και τυπικά την περίοδο που ακολούθησε της «Αραβικής Άνοιξης» στις σχέσεις των δύο χωρών
• Υπενθυμίζουν την διαμερισματοποίηση των τουρκικών εξωτερικών σχέσεων -και δη ως προς την διάσταση των οικονομικών προεκτάσεων δεδομένου πως η Αίγυπτος αποτελεί, για την Τουρκία, μια τεράστια αγορά για εξαγωγικό εμπόριο και συνέργειες στην οικονομία και την ενέργεια που δεν μπορεί να αγνοεί και
• Ενισχύουν τις διμερείς σχέσεις σε μια περίοδο 2-3 ετών όπου ο πόλεμος στην Ουκρανία και η έκρυθμη κατάσταση στην Μέση Ανατολή επαναπροσδιορίζουν τις γεωπολιτικές δυναμικές της περιοχής σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο
Κλειδί η ανατολική Μεσόγειος
Για τη Κύπρο και την Ελλάδα η πλήρης ομαλοποίηση των σχέσεων Αιγύπτου-Τουρκίας περνάει μέσα από δύο ενδιαφέρουσες και κατεξοχήν διπλωματικού ενδιαφέροντος εξελίξεις. Η μια εδράζεται, φυσικά, στο τουρκολιβυκό «μνημόνιο» του 2019 και στο πως η Αθήνα αντέδρασε σε αυτό προχωρώντας με τον καθορισμό θαλασσίων ζωνών με την Αίγυπτο καθώς και στο πως, ιδίως μετά το 2021, μπήκε σε μια διαδικασία «νηνεμίας» με την Άγκυρα. Η δεύτερη διάσταση αφορά στα σχήματα των τριμερών συνεργασιών της περιοχής όπου Λευκωσία και Αθήνα απέδωσαν ιδιαίτερη σημασία στην Αίγυπτο και στη διακυβέρνηση Σίσι, μετά το 2014, προκειμένου να δημιουργήσουν ένα αντίπαλο δέος, στην περιοχή, της Τουρκίας. Εκτός απροόπτου ο Σίσι δεν θα δώσει στον Ερντογάν «γη και ύδωρ» για την ανατολική Μεσόγειο. Ωστόσο η δυναμική των εξελίξεων στην περιοχή, η δεινή οικονομική θέση της τουρκικής οικονομίας και οι παθογένειες, διαχρονικά, στην αντίστοιχη της Αιγύπτου μπορεί να δρομολογήσουν εξελίξεις που να καταστήσουν το σχήμα των τριμερών συνεργασιών της περιόδου 2014-2020 ιδιαίτερα «παρωχημένο» και να επιταχύνουν την εμπορική, οικονομική και ενεργειακή συνεργασία Καίρου-Άγκυρας.
