Kathimerini.gr
Μορφές σαν αυτές του Κωνσταντίνου Δοξιάδη (1913-1975) προκαλούν σήμερα ένα κράμα θαυμασμού και στοχασμού. Θα έγραφα και νοσταλγίας, αλλά αυτή η έννοια δεν ταιριάζει στο πνεύμα Δοξιάδη. Τη νοσταλγία, βεβαίως, θα την εντόπιζα σε όσα είναι σε μικρή προσφορά σήμερα, δηλαδή στη συγκρότηση του πνεύματος και στο εύρος του οράματος. Στα μόλις 62 χρόνια της ζωής του, ο οραματιστής αρχιτέκτων και πολεοδόμος Κωνσταντίνος Δοξιάδης υπηρέτησε την πατρίδα του πολλαπλώς.
Προκατασκευασμένα σπίτια στα περίχωρα της Βαγδάτης (1956).
Συνέβαλε καίρια στη μεταπολεμική ανοικοδόμηση, συσπείρωσε δυναμικούς και πρωτοπόρους συνεργάτες, προέβλεψε τις τάσεις του εικοστού αιώνα, ενθάρρυνε την καινοτομία και τον σχεδιασμό, εξάπλωσε τη δημιουργικότητα του γραφείου του σε μεγάλο αριθμό χωρών, ανανεώνοντας την ιδέα μιας ρηξικέλευθης οικουμενικότητας βασισμένης στη βελτίωση των όρων διαβίωσης. Προερχόμενος από μια οικογενειακή παράδοση αρχών (ο πατέρας του Απόστολος Δοξιάδης, ως υπουργός Περιθάλψεως την περίοδο 1922-24 συνέβαλε στη φροντίδα των προσφύγων), ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης ήταν ένας αυθεντικός κοσμοπολίτης με ασίγαστο ενδιαφέρον για ό,τι κινεί τον κόσμο.
Τροχονόμος στη Μανιπούρ, στη ΒΑ Ινδία, που ο Κ. Δοξιάδης είχε επισκεφθεί από το Πακιστάν (1954).
Τα ταξίδια του στην Ασία, στη δεκαετία του ’50, τον εξέθεσαν σε πολλαπλώς γόνιμες εμπειρίες. Ταξίδευε για τις ανάγκες του Τεχνικού Γραφείου Δοξιάδη αλλά και ως εκπρόσωπος διεθνών οργανισμών ή μέλος οικονομικών αποστολών. Επηρεασμένος από τον Τ. Ε. Λόρενς (1888-1935), τον «Λόρενς της Αραβίας», όπως ο ίδιος λέει, άρχισε να κρατάει ημερολόγιο, εμπνεόμενος από τους «Επτά στύλους της σοφίας», «ένα ημερολόγιο που δεν απαντά σε προβλήματα μελλοντικής τακτικής, που δεν προτείνει προγράμματα, αλλά το οποίο ανοίγει τα μάτια για την κατανόηση των προβλημάτων και για το πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν».
Οι ηχητικές εγγραφές του Κωνσταντίνου Δοξιάδη από τα ταξίδια του στην Ινδία, τη Συρία, το Πακιστάν, την Ιορδανία και το Ιράκ, την περίοδο 1954-56, έγιναν οργανωμένα ημερολόγια με φωτογραφίες και πήραν τη θέση τους στο γραφείο του. Σήμερα, αποτελούν τμήμα του Αρχείου Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη, και από αυτό το πλούσιο υλικό αποσπάστηκαν ενδιαφέροντα τμήματα ως μία αυτοτελής ενότητα και έγιναν μια σημαντική (και κομψή) έκδοση, γεμάτη φωτογραφίες (του ίδιου του Δοξιάδη) από τις εκδόσεις «Μέλισσα». Το βιβλίο με τίτλο «Κωνσταντίνος Α. Δοξιάδης, Ταξιδιωτικά Ημερολόγια 1954-1956» γεννήθηκε με την εξαιρετική επιμέλεια του πολυπράγμονος διανοητή και αρχιτέκτονα Δημήτρη Φιλιππίδη. Στο δικό του κείμενο, ο Δημήτρης Φιλιππίδης ορίζει τον κόσμο του Δοξιάδη με άξονα αυτά τα ημερολογιακά σπαράγματα, δεμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να συγκροτούν αντανακλάσεις μιας ευρύτερης προσέγγισης σε έννοιες όπως τόπος, παράδοση, χρηστικότητα, ανάγκη, τεχνολογία, υποδομές, πρόβλεψη, φύση, πόλη και υγιεινή. Ολα αυτά, ως πυλώνες των μεγάλων αγώνων που έπρεπε να δώσει ο τεχνικός πολιτισμός στον μεταπολεμικό κόσμο. Ο Δοξιάδης «είναι πάνω από όλα πρακτικός και ελεγχόμενα συναισθηματικός», γράφει ο Δημήτρης Φιλιππίδης, «κάτι που χαρακτηρίζει γενικότερα την ψυχοσύνθεσή του». Με γραφή «ατημέλητη, συντομογραφική», ο Δοξιάδης μας αποκαλύπτει πολλούς προβληματισμούς του. Απελευθερώνεται συναισθηματικά όταν μια νύχτα ακούει άγρυπνος τη μουσική από ένα γαμήλιο γλέντι στο Καράτσι («αρχίζω να σκέφτομαι πόσο ξένος θα πρέπει να φαίνομαι σε αυτούς τους ανθρώπους που δεν πιστεύουν ότι μπορώ να καταλάβω τη μουσική τους, τον χορό τους, τους γάμους τους, ώστε να με πάνε εκεί…», γράφει).
Το τζαμί στην Ιερουσαλήμ, όπου μετέβη από την Ιορδανία (1955).
Εχει ενδιαφέρον η διαπίστωση του Δημήτρη Φιλιππίδη ότι ο Δοξιάδης «στο βάθος, ακόμα αδιόρατα, επεξεργάζεται το πιο σημαντικό ίσως βιβλίο του, το “Architecture in Transition”, το οποίο θα κυκλοφορήσει σε λιγότερο από μια δεκαετία (1963)»… Με τα ημερολόγια ερχόμαστε πλησιέστερα στη σκέψη του Κωνσταντίνου Δοξιάδη.
