Του Γιώργου Σκαφιδά
Από την 90λεπτη («πολύ εποικοδομητική», σύμφωνα με την Ουάσιγκτον) τηλεφωνική συνομιλία που είχε με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν στις 12 Φεβρουαρίου και έπειτα, ο Ντόναλντ Τραμπ έκανε πολλά:
- πήρε το μέρος της Ρωσίας στον ΟΗΕ καταψηφίζοντας τις προτάσεις Ευρωπαίων και Ουκρανών,
- έστειλε τους αντιπροσώπους του στη Σαουδική Αραβία να συναντηθούν με Ρώσους αξιωματούχους,
- παρουσιάστηκε να διαπραγματεύεται το μέλλον ενός ευρωπαϊκού πολέμου, όπως είναι ο ουκρανικός, αποκλείοντας όμως από αυτές τις διαπραγματεύσεις τους Ευρωπαίους και τους Ουκρανούς,
- διέκοψε τη ροή της αμερικανικής βοήθειας προς την Ουκρανία,
- αποκήρυξε την Ευρωπαϊκή Ενωση ως εχθρό των ΗΠΑ,
- δήλωσε εμφατικά ότι εμπιστεύεται τον Πούτιν,
- και επιτέθηκε κατ’ επανάληψη στον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, τον οποίο χαρακτήρισε «δικτάτορα» και «αχάριστο», μεταξύ άλλων.
Εάν δεν ήταν πρόεδρος των ΗΠΑ, ο 78χρονος Τραμπ θα μπορούσε, με βάση τα προαναφερθέντα, εύκολα να χαρακτηρισθεί «φιλορώσος». Ως επιχειρηματίας, σόουμαν και πολιτικός ωστόσο, ο Ντόναλντ Τραμπ αποτελεί, όμως, ειδική περίπτωση.
Στην προσπάθεια να ανιχνεύσουν τα κίνητρα πίσω από τις τελευταίες κινήσεις του Αμερικανού προέδρου, άλλοι εστίασαν στις προσωπικές του συμπάθειες, άλλοι στις προσωπικές του φιλοδοξίες και άλλοι σε ευρύτερες οικονομικές και γεωπολιτικές στοχεύσεις.
Με βάση αυτές τις προσεγγίσεις, ο Τραμπ:
- επιθυμεί διακαώς το Νόμπελ Ειρήνης που θεωρεί ότι του αξίζει και ότι θα μπορούσε να πάρει μέσω Ουκρανίας και Μέσης Ανατολής,
- έχει αδυναμία παλαιόθεν γενικώς στους αυταρχικούς ηγέτες και ειδικώς στον Πούτιν,
- αντιπαθεί τον Ζελένσκι και τους Ευρωπαίους, τον πρώτο επειδή δεν τον βοήθησε να «ξεμπροστιάσει» τον υιό Μπάιντεν, τους δεύτερους επειδή είναι «τζαμπατζήδες» και «αγνώμονες»,
- προτίθεται να προσεγγίσει τη Ρωσία ενάντια στην Κίνα, κάνοντας δηλαδή το αντίστροφο από εκείνο που είχαν κάνει οι Νίξον και Κίσινγκερ όταν προσέγγισαν την Κίνα του Μάο ενάντια στην ΕΣΣΔ τη δεκαετία του 1970,
- επιζητεί πάντοτε ανταλλάγματα, σχετικά ή άσχετα με το κάθε θέμα (μπλέκοντας τα δίκτυα διακίνησης φαιντανύλης και τις μεταναστευτικές ροές με τους δασμούς)
- και θέλει οι όποιες συμφωνίες να μπορούν να «πουληθούν» ως οικονομικά συμφέρουσες για τις ΗΠΑ, είτε άμεσα (εξασφαλίζοντας πλεονάσματα αντί ελλειμμάτων), είτε έμμεσα (εξασφαλίζοντας προνομιακή πρόσβαση στο πλούσιο υπέδαφος της Ουκρανίας, της Γροιλανδίας κ.ά.).
Ο Ντόναλντ Τραμπ το συνηθίζει να… μη μετράει τα λόγια του. Οταν συμπαθεί κάποιον τον εκθειάζει, κι όταν τον αντιπαθεί μπορεί να τον προσβάλλει σκαιά, ενώ το εκάστοτε αντικείμενο της συμπάθειας του Αμερικανού μπορεί κάποια στιγμή να περιπέσει σε δυσμένεια και αντιστρόφως. Για του λόγου το αληθές, αρκεί να ανατρέξει κανείς για παράδειγμα στην πολυκύμαντη πορεία της σχέσης Τραμπ – Κιμ Γιονγκ Ουν.
Για τον Πούτιν, ο Τραμπ έχει πει κατά καιρούς τα καλύτερα. Τον έχει χαρακτηρίσει «έξυπνο», «αξιόπιστο», ακόμη και «ιδιοφυή». Με βάση τα προαναφερθέντα, η ρωσική ηγεσία θα έπρεπε πια να βλέπει στο πρόσωπο του Ντόναλντ Τραμπ έναν από τους καλύτερούς της φίλους. Από την άλλη πλευρά ωστόσο, μπορεί, άραγε, ο Πούτιν να εμπιστευθεί ξαφνικά τον Τραμπ και τις ΗΠΑ και να αλλάξει γραμμή σε μια σειρά από μέτωπα;
Οι ανησυχίες της Ρωσίας
Το θέμα εκτείνεται πέραν της Ουκρανίας. Εχει να κάνει με την ομάδα των BRICS στην οποία η Μόσχα έχει επενδύσει πολιτικό και διπλωματικό κεφάλαιο, τις τάσεις «αποδολαριοποίησης» των διεθνών οικονομικών συναλλαγών που κερδίζουν έδαφος εκτός των ΗΠΑ και τις σινορωσικές σχέσεις, οι διαστάσεις των οποίων είναι μεγαλύτερες και βαθύτερες από όσο φαντάζονται όσοι μιλούν ελαφρά τη καρδία για ένα ενδεχόμενο σινορωσικό decoupling. «Η ομάδα των BRICS έχει πεθάνει» («BRICS Is Dead»), διακήρυξε πρόσφατα ο Ντόναλντ Τραμπ.
Μόσχα και Πεκίνο είδαν, όμως, τις μεταξύ τους εμπορικές συναλλαγές να αγγίζουν τα 245 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024 και τα 240 δισ. δολ. το 2023, ενώ το Πεκίνο ξεχωρίζει πια ως μεγαλύτερος αγοραστής ρωσικών υδρογονανθράκων, κατέχοντας μια θέση την οποία δεν μπορούν όμως πια να πάρουν ούτε οι ΗΠΑ (που είναι net exporter ενέργειας), ούτε οι Ευρωπαίοι (έπειτα από όσα συνέβησαν στην Ουκρανία).
Οι στρατηγικές επιλογές της Μόσχας και ο Τραμπ
Με άλλα λόγια, Κίνα και Ρωσία είναι πια πολύ πιο «δεμένες» μεταξύ τους από ό,τι ήταν πίσω στις αρχές της δεκαετίας του 1970 Κίνα και ΕΣΣΔ όταν ο Νίξον επισκέφθηκε το Πεκίνο.
Ο υπό ρωσική ηγεσία Οργανισμός της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO), η πρόσδεση στην ομάδα των BRICS, η στροφή προς την Κίνα και τα (αντιδυτικά, μετα-αποικιοκρατικά) ρωσικά ανοίγματα στον Παγκόσμιο Νότο αποτελούν στρατηγικές επιλογές της Ρωσίας.
Θα μπορούσε, άραγε, ο Πούτιν να αποκηρύξει τώρα όλες αυτές τις επιλογές στον βωμό της προσέγγισης με έναν ηγέτη όπως είναι ο Τραμπ ο οποίος έχει μάλιστα την τάση να αποκηρύσσει με μια παλαιοαποικιοκρατικού τύπου αλαζονική διάθεση τον Παγκόσμιο Νότο; Μάλλον όχι.
Ρωσία, Κίνα και Ιράν πραγματοποιούν κοινά ναυτικά γυμνάσια (Security Belt-2025) αυτήν την εβδομάδα στον Κόλπο του Ομάν. Οταν ρωτήθηκε σχετικά (FOX News), ο Τραμπ επιχείρησε να υποβαθμίσει το θέμα υποστηρίζοντας ότι οι ΗΠΑ «είναι ισχυρότερες από όλες αυτές τις χώρες μαζί». Το ερώτημα δεν είναι, όμως, εάν οι ΗΠΑ είναι ισχυρότερες, που όντως είναι, αλλά εάν θα μπορούσε η πλευρά Πούτιν πρακτικά να «συνενωθεί» σε κοινό μέτωπο με την πλευρά Τραμπ.
Ο στόχος μιας προσωρινής εκεχειρίας στην Ουκρανία έρχεται να δοκιμάσει τη σχέση Τραμπ – Πούτιν, ακριβώς έναν μήνα μετά το τηλεφώνημα της 12ης Φεβρουαρίου.
Αμερικανοί και Ουκρανοί ενέκριναν χθες, κατά τη συνάντηση που είχαν στη Σαουδική Αραβία, την προοπτική μιας εκεχειρίας 30 ημερών στο μέτωπο της Ουκρανίας, την οποία θα πρέπει όμως τώρα να εγκρίνει και η Μόσχα. Σύμφωνα μάλιστα με όσα συμφώνησαν χθες οι αντιπροσωπείες ΗΠΑ και Ουκρανίας, η αμερικανική πλευρά θα μπορούσε να αποκαταστήσει παράλληλα και τη ροή της στρατιωτικής και πληροφοριακής βοήθειας υπέρ των ουκρανικών δυνάμεων, πράγμα που προφανώς δεν θα αρέσει καθόλου στη Μόσχα.
«Η μπάλα είναι τώρα στο γήπεδο της Ρωσίας. Θα είναι στο χέρι τους να πουν ναι ή όχι», δήλωσε χθες ο Αμερικανός ΥΠΕΞ, Μάρκο Ρούμπιο. «Ελπίζουμε να καταλήξουμε σε εκεχειρία, αλλά αυτό είναι τώρα στο χέρι της Ρωσίας», επανέλαβε σήμερα ο Ντόναλντ Τραμπ.
«Ο πρόεδρος Τραμπ είναι πεπεισμένος ότι ο Πούτιν θέλει ειρήνη. Ωστόσο, εάν ο Ρώσος ηγέτης θέλει πραγματικά να τερματίσει αυτόν τον πόλεμο, θα το κάνει άραγε με τους όρους της Αμερικής;», διερωτάται ο πολύπειρος Βρετανός δημοσιογράφος (πάλαι ποτέ ανταποκριτής των Times του Λονδίνου σε Βοσνία, Κόσοβο, Ιράκ και Αφγανιστάν) Μάικλ Εβανς.
Σύμφωνα με τον Εβανς, ο Πούτιν ακόμη δεν είναι έτοιμος να κατεβάσει τα όπλα στην Ουκρανία, επειδή δεν ελέγχει πλήρως περιοχές που θα ήθελε όπως είναι εκείνες της Χερσώνας και της Ζαπορίζια. Στον αντίποδα ωστόσο, η πλευρά του Ντόναλντ Τραμπ έχει δείξει ότι βιάζεται και, σύμφωνα με όσα είδαν το φως της δημοσιότητας, ο Στιβ Γουίτκοφ ετοιμάζει ήδη βαλίτσες για τη Μόσχα, την οποία πρόκειται να επισκεφθεί μέσα στην εβδομάδα προκειμένου να συναντήσει από κοντά μεταξύ άλλων και τον ίδιο τον Πούτιν. Ειρήσθω εν παρόδω, ο Γουίτκοφ ήταν εκείνος που είχε πιέσει, όπως λέγεται, τον Νετανιάχου να πάει σε εκεχειρία στη Γάζα. «Ο απεσταλμένος του Τραμπ […] ανάγκασε τον Νετανιάχου να αποδεχθεί ένα σχέδιο […] το οποίο είχε απορρίψει επανειλημμένα», έγραφε τον περασμένο Ιανουάριου ο Χάιμ Λέβινσον στην ισραηλινή Haaretz. Θα μπορούσε, άραγε, να επαναληφθεί κάτι ανάλογο τώρα με τον Πούτιν; Δύσκολο μεν, αλλά…
Η πλευρά Πούτιν θα είχε λόγους να προχωρήσει σε ειρήνευση στην Ουκρανία, προκειμένου να ανακουφίσει για παράδειγμα τη ρωσική οικονομία που δοκιμάζεται. Μια «ρωσική ειρήνη» θα πρέπει, ωστόσο, να πληροί προϋποθέσεις που μπορεί να φανούν υπερβολικές ακόμη και στα μάτια του –γενικώς δεκτικού απέναντι στον Πούτιν– Τραμπ.
Η ρωσική ηγεσία έχει δείξει, σε κάθε περίπτωση, ότι ξέρει καλά πώς να «χειρίζεται» τον Τραμπ. Ο Αμερικανός πρόεδρος παραμένει απρόβλεπτος ωστόσο και, όπως προαναφέρθηκε, μπορεί να αντιπαθήσει εν μια νυκτί όποιον συμπαθούσε… και αντιστρόφως.
