Του Βασίλη Νέδου
Στη γραμμή της απόφασης για εμπάργκο εξαγωγής όπλων που μπορεί να χρησιμοποιηθούν από την Τουρκία για να επιφέρουν πλήγματα σε κράτη-μέλη της Ε.Ε. θα επιμείνει την ερχόμενη Πέμπτη, στο προγραμματισμένο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Κύριος στόχος της Αθήνας είναι τα γερμανικής τεχνολογίας υποβρύχια Τ-214, έξι από τα οποία ναυπηγούνται για λογαριασμό της Αγκυρας. Τα μηνύματα για το συγκεκριμένο ζήτημα έχουν αποσταλεί επανειλημμένως και σε ανώτατο επίπεδο από την Αθήνα προς το Βερολίνο, μεταξύ άλλων και κατά τη διάρκεια του πρόσφατου ταξιδιού του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια στη Γερμανία. Για την Αθήνα, οι επιφυλάξεις για αναστολές των μεγάλων εξαγωγών όπλων προς την Τουρκία, από χώρες όπως η Γερμανία και η Ισπανία, είναι παντελώς αναιτιολόγητες, καθώς ανάλογες διακοπές συμβολαίων είχαν καταγραφεί και στο παρελθόν.
Υπάρχει το καταγεγραμμένο προηγούμενο των δύο γαλλικής ναυπήγησης και τεχνολογίας ελικοπτεροφόρων πλοίων τύπου κλάσης «Μιστράλ», τα οποία είχαν παραγγελθεί από τη Ρωσία το 2010, αλλά το 2015 η παράδοσή τους ακυρώθηκε λόγω της προσάρτησης της Κριμαίας. Τότε, τα δύο πλοία που ναυπηγήθηκαν στο Σεν-Ναζέρ της Γαλλίας δεν παραδόθηκαν ποτέ στη Ρωσία, παρότι είχαν διαμορφωθεί ειδικά για να φιλοξενούν και κάποια ρωσικά συστήματα. Τελικά τα πλοία (αξίας 1,2 δισ. ευρώ) δεν έμειναν στη Γαλλία, καθώς τα αγόρασε, κατόπιν σχετικής συμφωνίας, η Αίγυπτος, η οποία και τα ενέταξε στο Ναυτικό της, αγοράζοντας μάλιστα από τη Ρωσία κάποια ελικόπτερα. Αυτό σημαίνει ότι είναι απολύτως εντός των δυνατοτήτων και της Γερμανίας να διακόψει τη διαδικασία εξαγωγής των υποβρυχίων Τ-214 προς την Τουρκία, και προκειμένου να μην υποστεί βιομηχανική ζημία, να πουλήσει ό,τι έχει κατασκευαστεί σε άλλη χώρα, κάτι που δεν θα είναι δύσκολο, δεδομένης της προστιθέμενης αξίας που έχει το συγκεκριμένο αναερόβιας πρόωσης σύστημα. Αλλωστε και το 2014, λόγω προσάρτησης της Κριμαίας, η Γερμανία είχε αποφασίσει να αποσύρει την προσφορά της για την προμήθεια προς τη Ρωσία ενός συστήματος εξομοιωτών μάχης αξίας 120 εκατ. ευρώ.
Αυτό το προηγούμενο είναι, βεβαίως, δυνατόν να χρησιμοποιηθεί και για το ελικοπτεροφόρο «Αναντολού», ισπανικής τεχνολογίας, το οποίο ναυπηγείται στην Κωνσταντινούπολη, με τη Μαδρίτη να έχει παραχωρήσει στην Αγκυρα πλήρη τεχνογνωσία. Οι αντιρρήσεις της Ισπανίας για κάποιου είδους σοβαρές αποφάσεις κατά της τουρκικής προκλητικότητας εδράζονται, βέβαια, στην έκθεση της οικονομίας της, αλλά σε γενικές γραμμές δεν γίνεται κατανοητή ούτε υπό αυτούς τους όρους. Σύμφωνα με τo έγκυρο al-monitor.com, η Ολλανδία, η χώρα με τις περισσότερες και παλαιότερες (από τη δεκαετία του ’40) επενδύσεις στην Τουρκία (άνω των 30 δισ. δολαρίων), με παρουσία γιγάντων όπως η Unilever, η Shell, η Philips και η τράπεζα ING, αποτελεί εκ των υποστηρικτών μιας πιο πιεστικής στάσης της Ε.Ε. έναντι της Αγκυρας. Ως επιχείρημα που ακυρώνει τις δικαιολογίες ορισμένων Ευρωπαίων εταίρων μπορεί να χρησιμοποιηθεί και η πρόσφατη απόφαση του Κογκρέσου να νομοθετήσει την επιβολή κυρώσεων κατά της Τουρκίας για τους ρωσικούς πυραύλους S-400.
Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, ο κ. Μητσοτάκης θα αναδείξει το ζήτημα της εξαγωγής εξοπλισμών ως μείζονος στρατηγικής και ηθικής τάξης. Θα τονίσει ότι οπλικά συστήματα όπως τα υποβρύχια Τ-214 ή το ισπανικό ελικοπτεροφόρο αλλάζουν την ισορροπία δυνάμεων, ενώ τίθεται και θέμα ηθικής τάξης, διότι η Τουρκία θα τα χρησιμοποιήσει για να προωθήσει το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», που έχει ως πρωταρχικό στόχο τη μείωση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο κ. Μητσοτάκης έχει συζητήσει για τα συγκεκριμένα θέματα με τον πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, τον υπουργό Εξωτερικών της Γερμανίας Χάικο Μάας, ενώ τα έθεσε και κατά την πρόσφατη επικοινωνία του με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ. Ο πρωθυπουργός θα ζητήσει, βέβαια, την εφαρμογή των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 1ης και 2ας Οκτωβρίου, επικεντρώνοντας πάντως στο ζήτημα του εμπάργκο όπλων.
Ως προς την ουσία του προβλήματος, δηλαδή το αν είναι δυνατή η επανάληψη των διερευνητικών επαφών, από την Αθήνα έχει καταστεί σαφές ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει πριν από τον Ιανουάριο του 2021, με μια ορατή απόσταση από τις προκλήσεις της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Ενα δίμηνο μορατόριουμ θεωρείται ρεαλιστικό, σε αντίθεση με προτάσεις περί μονοετούς αναμονής. Βέβαια, όπως φάνηκε και στην πρόσφατη Σύνοδο του ΝΑΤΟ, η Τουρκία εξακολουθεί να κινείται επιθετικά, ενώ μόλις την Παρασκευή εξέδωσε NAVTEX για ασκήσεις με πραγματικά πυρά που θα γίνουν στις 9 και τις 10 Δεκεμβρίου στα διεθνή ύδατα ανάμεσα σε Ρόδο και Καστελλόριζο. Υπό φυσιολογικές συνθήκες μια τέτοια NAVTEX δεν θα αποτελούσε καν είδηση, ωστόσο σε περίοδο υποτιθέμενης αποκλιμάκωσης αποτελεί άλλο ένα δείγμα της αδυναμίας της Αγκυρας να διαδραματίσει εποικοδομητικό ρόλο.
Γρίφος τα «Arleigh Burke»
Πέρα από αυτή την εντατική διπλωματική προσπάθεια, η Αθήνα έχει αποδυθεί σε αγώνα για την προώθηση μιας σειράς από εξοπλισμούς απολύτως απαραίτητους για την αναζωογόνηση των Ενόπλων Δυνάμεων. Οπως αποκάλυψε η «Κ» την Τετάρτη, η Αθήνα για πρώτη φορά σε πολιτικό (και όχι στρατιωτικό, τεχνοκρατικό επίπεδο) θα ζητήσει από τις ΗΠΑ, ως πλοίο ενδιάμεσης λύσης, αντιτορπιλικό τύπου «Arleigh Burke». Ο αριθμός δεν έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς, σε περίπτωση θετικής απάντησης, ένα τέτοιο αντιτορπιλικό απαιτεί 300-350 άτομα πλήρωμα, περίπου δηλαδή όσο εκείνο δύο φρεγατών τύπου «S». Τα τελευταία χρόνια ένα τέτοιο ενδεχόμενο ήταν εξαιρετικά δύσκολο, καθώς το αμερικανικό Ναυτικό εργαζόταν για ένα στόχο στόλου 355 πλοίων, κάτι που καθιστούσε την παραχώρηση «Arleigh Burke» ή ακόμα παλαιότερων καταδρομικών «Ticonderoga» εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση. Υπάρχουν, πάντως, διεργασίες και στις ΗΠΑ. Σε εκδήλωση του Defense Forum Washington, που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Πέμπτη και παρακολούθησε η «Κ», ο αρχηγός Ναυτικών Επιχειρήσεων (CNO) του αμερικανικού Ναυτικού, Μάικλ Γκίλντεϊ, μιλώντας για τη μελλοντική «αρχιτεκτονική» του στόλου των ΗΠΑ έκανε ορισμένες ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις. Κατ’ αρχάς επισήμανε ότι «δεν μπορούμε να αντέξουμε οικονομικά ένα Ναυτικό μεγαλύτερο από περίπου 306 με 310 πλοία, βασισμένοι στη σύνθεση του στόλου που έχουμε σήμερα». Ο κ. Γκίλντεϊ υπογράμμισε ότι ο νέος στόλος των ΗΠΑ χρειάζεται περισσότερα υποβρύχια, λιγότερες μεγάλες μονάδες επιφανείας, περισσότερες μικρές μονάδες, περισσότερα μη επανδρωμένα πλοία, περισσότερα πλοία ανεφοδιασμού και «ένα συνδυασμό για τον νέο αμφίβιο στόλο». Ο κ. Γκίλντεϊ έκανε ξεκάθαρα λόγο για αλλαγή των παλαιότερων, μεγάλων μονάδων επιφανείας με μη επανδρωμένα σκάφη, ενώ σημείωσε ότι εντός της δεκαετίας θα πρέπει να έλθει το «επόμενο DDG» (ο όρος που χρησιμοποιούν οι Αμερικανοί για τα «Arleigh Burke»). Παρότι αυτές οι συζητήσεις είναι ακόμα πρόωρες, υπάρχουν δύο γεγονότα: Η γραμμή παραγωγής των «Arleigh Burke» ολοκληρώνεται οριστικά το 2028 και ενδιάμεσα θα έχει ξεκινήσει εκείνη του διάδοχου πλοίου επιφανείας για το αμερικανικό Ναυτικό. Πάντως, πέρα από τις ΗΠΑ, η Αθήνα θα εξετάσει όποια πρόταση κατατεθεί, συμπεριλαμβανομένης της νέας γαλλικής για τις «Belh@rra», της γερμανικής (Α200) αλλά και της βρετανικής (Type 31 με ενδιάμεση λύση τα Type 23).
Αίγυπτος, Ισραήλ και Σαουδική Αραβία
Την ίδια στιγμή, με βασικό συντελεστή τον υπουργό Εθνικής Αμυνας Νίκο Παναγιωτόπουλο, προχωρούν και οι συζητήσεις με Αίγυπτο και Σαουδική Αραβία. Αυτή την εβδομάδα ο κ. Παναγιωτόπουλος θα επισκεφθεί το Ριάντ, όπου θα οριστικοποιηθεί η μεταφορά μιας πυροβολαρχίας «Πάτριοτ» της Πολεμικής Αεροπορίας στη Σαουδική Αραβία και θα γίνουν συζητήσεις για διεύρυνση της συνεργασίας. Ηδη, στις επαφές που είχε ο κ. Παναγιωτόπουλος με τον πρόεδρο της Αιγύπτου, Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, συμφωνήθηκε η εμβάθυνση της αμυντικής, βιομηχανικής συνεργασίας. Στην πραγματικότητα, το μόνο που λείπει για να εδραιωθεί μια στενή αμυντική, βιομηχανική συνεργασία όχι μόνο με την Αίγυπτο αλλά και με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), είναι μια στιβαρή και λειτουργική ΕΑΒ. Επίσης, το επόμενο χρονικό διάστημα αναμένεται να οριστικοποιηθούν και οι συζητήσεις με το Ισραήλ για μια σειρά από συμφωνίες. Πρόκειται για το Διεθνές Κέντρο Αεροπορικής Εκπαίδευσης στην Καλαμάτα, αλλά και επιμέρους προγράμματα, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται συστήματα αντιμετώπισης UAV και δύο τύποι πυραύλων: οι αντιαρματικοί Spike NLOS και οι αέρος-εδάφους Rampage.
