Η Κλυταιμνήστρα δεν δικαιώνεται ούτε νεκρή

«Η Κλυταιμνήστρα του Αισχύλου είναι ένα πρόσωπο πολυδιάστατο, είναι τόσα τα ζητήματα που θίγει που δεν ξέρω αν φτάνει μία παράσταση για να τα φωτίσει. Είναι ένα πρόσωπο με το οποίο θα ήθελα να ασχοληθώ ξανά, γιατί νιώθω ότι είναι πολλά αυτά που άφησα ανεξερεύνητα» λέει στην «Κ» η Σοφία Χιλλ, η οποία υποδύεται την Κλυταιμνήστρα, στην «Ορέστεια» του Αισχύλου, σε σκηνοθεσία Θεόδωρου Τερζόπουλου. Η κα Χιλλ μού λέει πως ο ρυθμός και η μελωδικότητα του αρχαίου κειμένου ακόμα και λέξεις πολύ καίρια τοποθετημένες από τον Αισχύλο, σε συγκεκριμένα σημεία, είναι σχεδόν σκηνοθετικές οδηγίες. «Ανοίγουν έναν δρόμο, ενώνουν το τώρα με το τότε, μ’ έναν τρόπο οργανικά είναι κλειδιά». Για την Κλυταιμνήστρα μού λέει πως είναι η τελευταία γυναίκα στην εξουσία, δεν δικαιώνεται ούτε νεκρή. «Βέβαια τα μεγάλα τραγικά πρόσωπα κατά τη γνώμη μου, δεν έχουν φύλο, είναι ο άνθρωπος και η ρίζα του, είναι το Ον. Όταν σπάσει το κέλυφος του φύλου και όλων των άλλων εξωτερικών χαρακτηριστικών, μένει γυμνός ο άνθρωπος, μόνος, αβοήθητος και ελεύθερος στο κέντρο του σύμπαντος. Από εκεί μου αρέσει να ξεκινάω την έρευνα και τη δουλειά με τα πρόσωπα».

–Είχατε την ευκαιρία να ξανασυνομιλήσετε με την Κλυταιμνήστρα…, ποια είναι η Κλυταιμνήστρα που συναντήσατε στο κείμενο του Αισχύλου;

–Ναι είχα ξανασυνομιλήσει στο παρελθόν με την Κλυταιμνήστρα, πάλι του Αισχύλου αλλά σε διαφορετική μετάφραση, η οποία ήταν πιο ποιητική, όλη η παράσταση ήταν πιο ποιητική, μ’ έναν τρόπο ήταν βασισμένη στον ρυθμό και τη μελωδία. Η τωρινή μας παράσταση είναι πιο πολιτική, καθώς και η μετάφραση της κυρίας Βαροπούλου είναι πιο λιτή, χωρίς πολλά ποιητικά στοιχεία και πιο ακριβής, πιστή δηλαδή στο αρχαίο κείμενο. Αυτό μου γέννησε την επιθυμία και την περιέργεια τού πώς θα ήταν να δουλέψει κάνεις αυτά τα κείμενα μόνο στα αρχαία… Ο ρυθμός και η μελωδικότητα του αρχαίου κειμένου ακόμα και λέξεις πολύ καίρια τοποθετημένες από τον Αισχύλο, σε συγκεκριμένα σημεία, είναι σχεδόν σκηνοθετικές οδηγίες. Ανοίγουν έναν δρόμο, ενώνουν το τώρα με το τότε, μ’ έναν τρόπο οργανικά είναι κλειδιά.

–Θα διακινδυνεύατε να της προσδώσετε έναν χαρακτηρισμό; Από τη μία εκδικείται για τη θυσία της κόρης της και από την άλλη ενδιαφέρεται για την εξουσία…;

–Η Κλυταιμνήστρα του Αισχύλου είναι ένα πρόσωπο πολυδιάστατο, είναι τόσα τα ζητήματα που θίγει που δεν ξέρω αν φτάνει μία παράσταση για να τα φωτίσει. Είναι ένα πρόσωπο με το οποίο θα ήθελα να ασχοληθώ ξανά, γιατί νιώθω ότι είναι πολλά αυτά που άφησα ανεξερεύνητα. Στην παράστασή μας θίγονται πρωτίστως τα πολιτικά ζητήματα της τριλογίας με κέντρο της Ευμενίδες. Ο χορός, που είναι και ο λαός, είναι ο βασικός πρωταγωνιστής της παράστασης, τα πρόσωπα είναι απλώς τα παραδείγματα, σκιαγραφούνται πιο μονοδιάστατα. Ο Τερζόπουλος τα αποδομεί σαρκαστικά. Μέσα από τη βία και τη μανία για εξουσία φτάνουν στη γελοιότητα, εκεί δηλαδή που φτάνουν όλοι οι διψασμένοι για εξουσία. Η εποχή μας βρίθει από τέτοια παραδείγματα. Γίνονται δηλαδή σχεδόν καρικατούρες, ασόβαρα πρόσωπα, ρηχά.

Έχοντας αγαπήσει πολύ αυτό το πρόσωπο και αναγνωρίζοντας τα πολλαπλά ζητήματα που φέρει, όταν μου είπε ο Τερζόπουλος πώς φαντάζεται την Κλυταιμνήστρα του, ειδικά τη βία που ήθελε στην πρώτη σκηνή στις φρυκτωρίες, ή τη στιγμή που συναντά τον γιο της, που την ήθελε αποστασιοποιημένη, είχα κάποια αντίσταση. Αλλά σε μία παράσταση οφείλεις να υπηρετήσεις το συλλογικό όραμα και να βρεις τον χώρο και για τη δική σου φωνή.

«Μέσα από τη βία και τη μανία για εξουσία φτάνουν στη γελοιότητα, εκεί δηλαδή που φτάνουν όλοι οι διψασμένοι για εξουσία».

–Πώς αλλάζει, αν αλλάζει, η υποκριτική σας από τον Αγαμέμνονα, όπου και ο κύριος όγκος του ρόλου σας ώς τις Χοηφόρους και τις Ευμενίδες;

–Η Κλυταιμνήστρα περνάει σταδιακά από την έπαρση στην τραγωδία, για να καταλήξει στην τρέλα ως φάντασμα. Είναι η διαδρομή που κάνουν όλα τα μεγάλα τραγικά πρόσωπα, γι’ αυτό την αγαπώ τόσο πολύ. Μάλιστα, η Κλυταιμνήστρα εμφανίζεται και ως φάντασμα, επιστρέφει δηλαδή απ’ τους νεκρούς, απ’ τον Άδη. Και ο Άδης είναι το άγνωστο, είναι το όριο ανάμεσα στο τραγικό και στο κωμικό, είναι η τρέλα.

–Είδατε την ηρωίδα σας μέσα από κάποιο γυναικείο-ακτιβιστικό πρίσμα; Διακυβεύονται το δίκαιο και το άδικο, ως το βλέπουμε σήμερα, στην αισχύλεια «Ορέστεια»;

–Η Κλυταιμνήστρα θεωρείται το τελευταίο πρόσωπο της μητριαρχίας. Με τον θάνατό της και τη μη δικαίωσή του περνάμε στην πατριαρχία. Νομίζω πως αυτά τα σπουδαία κείμενα είναι τόσο διαχρονικά ακριβώς γιατί θίγουν θέματα προαιώνια που θα απασχολούν πάντα τον άνθρωπο. Είναι συγκλονιστικό πόσα πράγματα έχουν αλλάξει από την εποχή που γράφονταν αυτά τα κείμενα μέχρι σήμερα αλλά και σοκαριστικό πόσα έχουν αλλάξει ελάχιστα έως καθόλου. Η θυσία, για παράδειγμα, της Ιφιγένειας. Η θυσία τόσων αθώων στον βωμό του κέρδους, της κυριαρχίας και του χρήματος. Η Κλυταιμνήστρα, η τελευταία γυναίκα στην εξουσία, δεν δικαιώνεται ούτε νεκρή. Βέβαια τα μεγάλα τραγικά πρόσωπα κατά τη γνώμη μου, δεν έχουν φύλο, είναι ο άνθρωπος και η ρίζα του, είναι το Ον. Όταν σπάσει το κέλυφος του φύλου και όλων των άλλων εξωτερικών χαρακτηριστικών, μένει γυμνός ο άνθρωπος, μόνος, αβοήθητος και ελεύθερος στο κέντρο του σύμπαντος. Από εκεί μου αρέσει να ξεκινάω την έρευνα και τη δουλειά με τα πρόσωπα. Την άνοιξη ξεκινήσαμε κάποιες παραστάσεις σε μια διασκευή πάνω στον Μάκβεθ του Σαίξπηρ, που θα συνεχιστούν τον χειμώνα στην Αθήνα. Είναι ένας μονόλογος μέσα από τον οποίο παρελαύνουν τα πρόσωπα του έργου και ο Μάκβεθ και η Λαίδη. Δεν με έχει απασχολήσει τόσο ποιος είναι ο άντρας και ποια η γυναίκα όσο η κατάσταση που φέρει ο καθένας τους και τι είναι αυτό που βαθιά τους συνταράσσει σε επίπεδο οντολογικό. Γιατί ο αδικημένος, το θύμα, ή ο θύτης μπορεί να είναι γυναίκα, μπορεί άντρας, μπορεί τρανς ή οτιδήποτε θέλει. Μπορεί να είναι μαύρος, λευκός, κίτρινος. Όμως όλοι σπαράζουν ή κατασπαράζουν με τον ίδιο τρόπο. Και όταν μια κοινωνία είναι προβληματική βλέπουμε φαινόμενα όπως οι γυναικοκτονίες, ή εγκαταλελειμμένους, αβοήθητους ανθρώπους στην άσφαλτο, ή στον δρόμο, προσπερνάμε ανθρώπους σε ανάγκη, με αδιαφορία, ή το ότι βλέπουμε όλη αυτή τη βία και την αδικία στο Διαδίκτυο, όλες αυτές τις εικόνες τις εφιαλτικές, που τις αφήνουμε πίσω και συνεχίζουμε τη ζωή μας. Καθημερινά καταπατούνται οι έννοιες δημοκρατία, ελευθερία, δικαιοσύνη μπροστά στα μάτια μας και στις οθόνες μας. Βλέπουμε τα δάση μας να καίγονται, να εξαφανίζεται η χλωρίδα και η πανίδα της χώρας, του πλανήτη, να λιγοστεύει το νερό, κι εμείς συνεχίζουμε «αυτιστικά» τη ζωή μας. Όλα αυτά δείχνουν μια κοινωνία σε σήψη. Η ρίζα του κακού είναι μία.

Να ακουστεί το κείμενο

–Η πολυετής συνεργασία σας με τον Θεόδωρο Τερζόπουλο και το Θέατρο Άττις σάς έγινε ποτέ εμπόδιο για κάτι άλλο, διαφορετικό…;

–Εμπόδιο δεν θα το έλεγα, γιατί ήταν η επιλογή μου και ό,τι έκανα, το έκανα με χαρά και δίψα. Θα ήθελα ίσως να έχω ασχοληθεί με τον κινηματογράφο ή να έχω πει ναι σε κάποιες συνεργασίες όπως αυτήν με τον σπουδαίο Βολανάκη ας πούμε.

–Τι σημαίνει ερμηνεία για εσάς, ιδιαίτερα σε μία αρχαία τραγωδία;

–Δεν ξέρω τι ακριβώς σημαίνει ερμηνεία, ξέρω όμως ότι πρέπει να ακουστεί το κείμενο, ο λόγος, να φανούν ζητήματα, πολιτικά, ποιητικά, φιλοσοφικά, οντολογικά, να αξίζει δηλαδή να δει ο θεατής μια παράσταση, πιο πολύ από ό,τι θα άξιζε να διαβάσει το κείμενο μόνος του.

–Ποιο θα ήταν το συναίσθημα που θα θέλατε να πάρει το κοινό, φεύγοντας από την παράσταση;

–Να αναλογιστεί το μάταιο των πολέμων και της βίας, να εμπνευστεί από την εξαιρετική ενέργεια των νέων ηθοποιών του χορού και το δόσιμό τους –με έχει εκπλήξει αυτή η νέα γενιά–, να ξεφοβηθεί από όλα τα δύσκολα που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια και να πει ναι, μπορούμε εγώ, εσύ, αυτός, να αλλάξουμε τον κόσμο.

Φωτογραφίες © ΓΙΟΧΑΝΑ ΒΕΜΠΕΡ