Του Απόστολου Κουρουπάκη
Για την παράσταση «Daibar Masal» – Η Ιστορία των Μαγισσών των Τεσσάρων Φαναριών της Λεμεσού μάς μίλησε η Φιλίππα Στυλιανούδη, που είχε την ιδέα να παρουσιάσει την παραγωγή της Compania Flamenca Filippa που αφορά την ιστορία των «Μαγισσών των Τεσσάρων Φαναριών» της Λεμεσού: ένα ξεχασμένο κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης της Λεμεσού.
Η Φιλίππα Στυλιανούδη λέει πως μέσα από το φλαμένκο, τον σύγχρονο χορό, την υποκριτική και τον αμανέ, θέλησε να αποδώσει τον αγώνα και την ύπαρξή τους. Αναφέρει πως η δραματουργική συνθήκη χτίστηκε γύρω από την εμπειρία αυτών των γυναικών και το πώς η κοινωνία τις αντιλαμβανόταν μέσα στις διαφορετικές περιόδους, ενώ η διαδραστικότητα επιτρέπει στο κοινό να βιώσει την ιστορία με έναν πιο άμεσο και ζωντανό τρόπο.
–«Daibar Masal», πώς ήλθε η ιδέα να παρουσιάσεις την ιστορία των Μαγισσών των Τεσσάρων Φαναριών της Λεμεσού;
–Το έναυσμα για τη δημιουργία του «Daibar Masal» προήλθε από την ιστορία των «μαγισσών» του Μεσαίωνα – γυναικών παρεξηγημένων, που κατέληγαν να καίγονται ζωντανές. Μέσα από αυτό το σκοτεινό κεφάλαιο της ιστορίας, γεννήθηκε μια απορία: υπήρχαν άραγε και στην Κύπρο τέτοιες γυναίκες; Η αναζήτησή μου με οδήγησε σε άρθρα, βιβλία και πηγές που αποκάλυψαν πως, ναι, υπήρχαν. Ειδικότερα, στην περιοχή των «Τεσσάρων Φαναριών» της Λεμεσού, γυναίκες που χαρακτηρίστηκαν «μάγισσες» βίωσαν τον αποκλεισμό και την απόρριψη. Μια προσωπική στιγμή έμπνευσης ήρθε καθώς περνούσα από το γεφύρι των «Τεσσάρων Φαναριών». Ο τόπος, φορτισμένος με μνήμη και ατμόσφαιρα, μου προκάλεσε την ανάγκη να φέρω στο φως την ξεχασμένη ιστορία αυτών των γυναικών. Έτσι, αποφάσισα να εστιάσω στην έντονη αντίφαση ανάμεσα στην κοινωνική καταπίεση και την αδάμαστη αντίστασή τους.
Μέσα από το φλαμένκο, τον σύγχρονο χορό, την υποκριτική και τον αμανέ, θέλησα να αποδώσω τον αγώνα και την ύπαρξή τους. Γυναίκες που περιφέρονταν στους δρόμους γυμνές, με ξέπλεκα μαλλιά, σε έξαλλη κατάσταση, κραυγάζοντας και τρομοκρατώντας όσους επιδίωκαν να τις καθυποτάξουν. Αυτή η ιστορία ζητεί να ειπωθεί – και τα υπόλοιπα θα τα ανακαλύψετε μέσα από το έργο μου...
–Συνδυάζεις πολλές ιστορικές περιόδους… ήταν δύσκολο να δημιουργήσεις αυτή τη δραματουργική συνθήκη;
–Η σύνθεση διαφορετικών ιστορικών περιόδων σε ένα ενιαίο δραματουργικό πλαίσιο αποτελεί πρόκληση. Ο συνδυασμός της οθωμανικής και αγγλικής κυριαρχίας στην Κύπρο, μαζί με τις κοινωνικές προκαταλήψεις απέναντι στις γυναίκες, δημιουργεί ένα πολυεπίπεδο αφήγημα που αναδεικνύει τις αντιφάσεις της ιστορίας. Η δραματουργική συνθήκη χτίστηκε γύρω από την εμπειρία αυτών των γυναικών και το πώς η κοινωνία τις αντιλαμβανόταν μέσα στις διαφορετικές περιόδους, ενώ η διαδραστικότητα επιτρέπει στο κοινό να βιώσει την ιστορία με έναν πιο άμεσο και ζωντανό τρόπο. Έτσι, αν και δύσκολο, το εγχείρημα αυτό προσφέρει τη δυνατότητα να φωτιστούν πτυχές της ιστορίας που συχνά μένουν στο περιθώριο, προκαλώντας σκέψη και διάλογο γύρω από τη θέση της γυναίκας τότε και σήμερα.
–Φλαμένκο και σύγχρονος χορός, πώς δένουν με τον κυπριακό χώρο και την ιστορία της Λεμεσού;
–Όλες οι τέχνες μπορούν να συνδυαστούν και να δημιουργήσουν ένα αρμονικό, ολοκληρωμένο αποτέλεσμα, αρκεί ο καλλιτέχνης να διαθέτει φαντασία, τόλμη και όραμα. Στην περίπτωση του «Daibar Masal», το φλαμένκο ενσωματώθηκε σταδιακά, αντλώντας έμπνευση από τον κυπριακό Κατιφέ. Τα πρώτα χτυπήματα στο σανίδι λειτουργούν ως ο αρχικός παλμός, εξελίσσονται σε ρυθμικά μοτίβα πάνω στο τραπέζι και αποκτούν μια βαθύτερη σημασία: αποτυπώνουν τον αγώνα αυτών των γυναικών για ελευθερία, την αδιάκοπη προσπάθειά τους να επιβιώσουν, αλλά και τη δύναμή τους να παίρνουν τη μοίρα τους στα χέρια τους. Μέσα από αυτό τον συνδυασμό χορών, ξετυλίγεται η ιστορία τους. Η παράβαση της απαγόρευσης κυκλοφορίας κατά την οθωμανική και αγγλική κυριαρχία έγινε σύμβολο ανυπακοής και διεκδίκησης. Ο αυτοσχεδιασμός πάνω στην ξύλινη τάβλα αποκαλύπτει την παρουσία της τσιγγάνας μάντισσας – μιας φιγούρας που παραμένει ζωντανή μέχρι σήμερα. Η χτένα, ως σύμβολο αδελφοσύνης και αλληλεγγύης μεταξύ των γυναικών, οδηγεί στην κορύφωση του έργου, εκεί όπου ο δικός μου χορός και το φλογερό πάθος του φλαμένκο, ενώνει όλα τα στοιχεία σε μια τελετουργία μνήμης και δύναμης.
–Η μουσική από την άλλη είναι πολύ κοντά στα καθ’ ημάς… Πώς δένουν όλα αυτά;
–Η μουσική του έργου αποτελεί μια γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, συνδυάζοντας ήχους που αντηχούν την κυπριακή ιστορία με στοιχεία που εκφράζουν την ένταση και το πάθος της αφήγησης. Τα παραδοσιακά όργανα – σαντούρι, λαούτο, μαντολίνο, μπουζούκι και κρουστά – μεταφέρουν το αυθεντικό ηχόχρωμα της εποχής, δημιουργώντας ένα ηχητικό τοπίο που μας βυθίζει στην ατμόσφαιρα του τότε. Ο αμανές, με τη βαθιά εκφραστικότητα και τη λυρικότητά του, λειτουργεί ως φωνή ψυχής, ενισχύοντας το συναισθηματικό φορτίο της παράστασης. Παράλληλα, ο ρυθμός του φλαμένκο, που ενσωματώθηκε ειδικά για το έργο, προσθέτει μια δυναμική ενέργεια, αποτυπώνοντας τη φωτιά της αντίστασης και της αδάμαστης φύσης αυτών των γυναικών. Όλα αυτά δένουν οργανικά μέσα στην παράσταση, καθώς η μουσική δεν λειτουργεί απλώς ως συνοδεία, αλλά ως βασικό αφηγηματικό στοιχείο που αποτυπώνει την πάλη, τον πόνο, αλλά και την ελευθερία.
Με ενοχλεί η υποκρισία
–Υπάρχουν σήμερα «μάγισσες» ή «μάγοι», που να σε φοβίζουν;
–Η έννοια της μαγείας είναι υποκειμενική και εξαρτάται από το πώς την αντιλαμβάνεται ο καθένας. Όσο υπάρχουν προκαταλήψεις, καταπίεση και περιορισμός των δικαιωμάτων των γυναικών, πάντα θα υπάρχουν «μάγισσες». Οτιδήποτε διαφέρει, αμφισβητεί ή φέρνει επανάσταση, συχνά περιθωριοποιείται, καταπιέζεται και κατηγορείται. Στην πραγματικότητα, όλοι κρύβουμε μέσα μας λίγη μαγεία. Ζούμε σε έναν κόσμο γεμάτο θαύματα, που όμως πολλές φορές προσπερνάμε χωρίς να τους δίνουμε σημασία. Δεν είναι μαγεία το ίδιο το γεγονός της ύπαρξής μας;
Αυτό που με ενοχλεί δεν είναι η μαγεία, αλλά η λογοκρισία και η υποκρισία – δυνάμεις που περιορίζουν τη σκέψη και διαμορφώνουν την κρίση των ανθρώπων. Και αν είναι να μιλήσουμε για «μάγισσες», ίσως χρειαζόμαστε περισσότερες σαν τη Γιουμπάμπα από το Spirited Away – όχι για την εξουσία και τις απαιτήσεις της, αλλά για την ικανότητά της να δοκιμάζει τους ανθρώπους, να τους μεταμορφώνει και τελικά να τους αναγκάζει να βρουν τη δική τους δύναμη.
–Πόσο δρόμο έχουμε ακόμα να διανύσουμε για να πούμε ότι η κοινωνία μας δεν επηρεάζεται από προκαταλήψεις…;
–Ο δρόμος μπροστά μας παραμένει μακρύς, καθώς ζούμε σε μια κοινωνία που είναι ακόμη κλειστή και παγιδευμένη σε παραδοσιακές αντιλήψεις. Παρόλο που ίσως δεν έχει αλλάξει ριζικά η πορεία μας, αναγνωρίζω κάποιες μικρές νίκες – ίχνη προόδου που καταφέρνουν να σπάσουν τη σιωπή της στασιμότητας. Η κοινωνική μόρφωση, ο εκμοντερνισμός και η αδιάκοπη επιθυμία και ανάγκη για αλλαγή και ανατροπή των κατεστημένων, μας οδηγούν σε έναν κόσμο όπου οι προκαταλήψεις θα χάσουν τη δύναμή τους, αν και η τελική μεταμόρφωση απαιτεί χρόνο και υπομονή. Και ίσως, όταν φτάσουμε στον προορισμό μας, να συνειδητοποιήσουμε ότι όλη αυτή η πορεία δεν ήταν παρά μια μορφή μαγείας.
Πληροφορίες
«Daibar Masal» – Η Ιστορία των Μαγισσών των Τεσσάρων Φαναριών της Λεμεσού, σε χορογραφία και δραματουργία Φιλίππας Στυλιανούδη.
Χορός: Μελίσσα Ζάγκα, Ντιάνα Νάταλυ Συμιλλίδου. Υποκριτική: Αλεξάνδρα Μαρία Παπαδημητρίου. Τραγούδι: Κατερίνα Παράσχου. Μουσική: Γεωργία Κόμπου (λαούτο, μαντολίνο, μπουζούκι), Μαρία Χριστοδούλου (σαντούρι, τουμπερλέκι τούρκικο), ισπανική κιθάρα: Στέφανος Ριρής.
Παραστάσεις
Λευκωσία (Μικρή Άρκτος), 20, 21, 22 και 23 Μαρτίου
Λεμεσός (Cornaro Fine Arts Center), 31 Μαΐου, 1 Ιουνίου
Πάφος (Ιερό Αφροδίτης στα Κούκλια), 12 Απριλίου
Εισιτήρια/κρατήσεις: τηλέφωνο 99406587. Για άτομα κάτω των 18 ετών είναι απαραίτητη η γονική συναίνεση.
