Του Απόστολου Κουρουπάκη
«Το γεγονός ότι ο Ριχάρδος δεν επεδίωξε την εξουσία αλλά του δόθηκε, και μάλιστα σε μικρή ηλικία, είναι στη δική μου ανάγνωση καθοριστικό» λέει η Βασιλική Κυπραίου, η οποία υποδύεται τον βασιλιά Ριχάρδο, στην παράσταση «Ριχάρδος Β΄», του Γουίλιαμ Σαίξπηρ, σε σκηνοθεσία Λέανδρου Ταλιώτη. Την παράσταση παρουσιάζουν το Θέατρο Δέντρο και ο Πολιτιστικός Οργανισμός «ΥΠΟΓΑίΑ» και επιστρέφει στη Λευκωσία, μετά την περιοδεία σε Λεμεσό και Πάφο. Το έργο παρακολουθεί την πορεία του Ριχάρδου Β΄, ενός νεαρού μονάρχη, που μέσα από την πτώση του ανακαλύπτει την αληθινή του ταυτότητα. Η Βασιλική Κυπραίου λέει πως οι ίδιοι άνθρωποι που του απευθύνονταν με λόγια λατρείας τον περιγελούν, τον εξευτελίζουν, τον γυμνώνουν. «Ο Ριχάρδος μένει μόνος. Καταλήγει σε μια εσωτερική σύγκρουση. Στην πάλη του ανθρώπου με το παράλογο της ύπαρξης. Είναι ακριβώς αυτή η σύγκρουση που τον οδηγεί στην αυτογνωσία».
ΚΡΙΤΩΝ ΔΟΥΡΙΣ
–Ερμηνεύεις τον ρόλο του Ριχάρδου, σε μία ιδιαίτερη θεατρική συνθήκη, ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που κλήθηκες να αντιμετωπίσεις;
–Η πρόκληση σε ιδιαίτερες και μη ιδιαίτερες θεατρικές συνθήκες, ερχόμενη αντιμέτωπη με «μικρούς» και «μεγάλους» ρόλους, σε κλασικά και σύγχρονα έργα παραμένει πάντα η ίδια. Να εντοπίσω και να τολμήσω να μοιραστώ την αλήθεια μου. Να παραμερίσω τους φόβους μου, να επιτρέψω σε εμένα, στους ανθρώπους που πατάμε μαζί τη σκηνή και σε όσους μοιραζόμαστε κάθε παράσταση να κοιτάξουμε κατάματα κάτι από όλα όσα κρύβονται τόσο βαθιά, που σχεδόν αγνοούμε την ύπαρξή τους. Η διαδικασία αυτή είναι επίπονη, μιας και ποτέ δεν ξέρω τι θα συναντήσω στη διαδρομή, και ταυτόχρονα λυτρωτική. Ό,τι μας φέρνει έστω και μισό χιλιοστό πιο κοντά σε αυτό που ονομάζουμε ύπαρξη είναι δώρο. Κι ας είναι η διαδρομή επώδυνη τις περισσότερες φορές.
–Ποιο είναι το στοιχείο του χαρακτήρα του Ριχάρδου, όπως τον περιγράφει ο Σαίξπηρ, το οποίο σε εντυπωσίασε ή σε έβαλε σε σκέψεις και γιατί; Πώς τον διάβασες εσύ;
–Δεν πρόκειται ακριβώς για στοιχείο του χαρακτήρα, αλλά για μια δεδομένη συνθήκη. Το γεγονός ότι ο Ριχάρδος δεν επεδίωξε την εξουσία αλλά του δόθηκε, και μάλιστα σε μικρή ηλικία, είναι στη δική μου ανάγνωση καθοριστικό. Όσοι θέλουν και διεκδικούν την εξουσία φαίνεται να κουβαλούν και ένα εγχειρίδιο, συγκεκριμένες οδηγίες χρήσεις άσκησης εξουσίας. Είναι αυτές που τους ψιθύριζαν στο αφτί ότι τελικός προορισμός είναι αυτή η «καρέκλα». Του προϊσταμένου. Του διευθυντή. Του προέδρου. Τι γίνεται όμως όταν βρίσκεσαι καθισμένος στο θρόνο χωρίς να το επιδιώξεις; Όταν καλείσαι να αποφασίζεις για τις τύχες των άλλων χωρίς οδηγίες χρήσης; Πώς μπορείς να διαχειριστείς τη δύναμη που σου δόθηκε; Είναι σαν να βάζεις ένα παιδί, το οποίο ίσα που φτάνει με τα πόδια του τα πετάλια, να οδηγήσει ένα λεωφορείο στην εθνική οδό. Οι πιθανότητες να φτάσουν, οδηγός κι επιβάτες ζωντανοί στο τέλος της διαδρομής είναι μηδαμινές.
–Με ποιους κόσμους συγκρούεται ο Ριχάρδος, μια δύσκολη προσωπικότητα, περιτριγυρισμένος από κόλακες…;
–Ο Ριχάρδος συγκρούεται με πολλαπλά επίπεδα πραγματικότητας και κόσμους εξουσίας, τόσο εξωτερικούς όσο και εσωτερικούς. Περιτριγυρισμένος αρχικά από κόλακες είναι αποδέκτης «απεριόριστης αγάπης». Μόνο που η αγάπη αυτή απευθύνεται στην ιδιότητά του, όχι στο πρόσωπό του. Αγαπούν ή θέλουν να δείχνουν πως αγαπούν τον βασιλιά Ριχάρδο. Όχι τον Ριχάρδο. Για το λόγο αυτό, όταν καταργείται η ιδιότητα, σχεδόν αυτόματα η «αγάπη» μετατρέπεται σε αδιαφορία, μίσος, μένος. Οι ίδιοι άνθρωποι που του απευθύνονταν με λόγια λατρείας τον περιγελούν, τον εξευτελίζουν, τον γυμνώνουν. Ο Ριχάρδος μένει μόνος. Καταλήγει σε μια εσωτερική σύγκρουση. Στην πάλη του ανθρώπου με το παράλογο της ύπαρξης. Είναι ακριβώς αυτή η σύγκρουση που τον οδηγεί στην αυτογνωσία.
Αποκαθήλωση σημαίνει γύμνια
«Μετά την αποκαθήλωση, την πτώση, όταν δεν ενδιαφέρει πια κανέναν ο τρόπος που υπάρχεις, όταν κανείς δεν θεωρεί πως έχεις κάτι να του δώσεις και κανείς δεν νοιάζεται, τότε σχηματίζεται μια ρωγμή. Αρχίζεις σιγά σιγά να διακρίνεις κομμάτια της αλήθειας σου». ΚΡΙΤΩΝ ΔΟΥΡΙΣ
–Καθορίζουν απόλυτα τον άνθρωπο τα προνόμια και η εξουσία, ανεξαρτήτως χαρακτήρα;
–Τα προνόμια κι η εξουσία δεν καθορίζουν απόλυτα τον άνθρωπο, αλλά μπορεί να επηρεάσουν βαθιά τον τρόπο που εκφράζεται ο χαρακτήρας του. Η εξουσία δημιουργεί συχνά μια ψευδαίσθηση ταυτότητας. Πόσες φορές αναρωτηθήκαμε παρατηρώντας έναν άνθρωπο πριν και μετά τη ανάληψη της όποιας εξουσίας, πόσο άλλαξε. Συχνά αναρωτιόμαστε αν πρόκειται για τον ίδιο άνθρωπο. Κι ίσως θα ήταν χρήσιμο να παρατηρήσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό. Να παρατηρήσουμε πώς διαχειριζόμαστε εμείς οι ίδιοι κάθε μορφή εξουσίας, όταν αυτή μας δίνεται. Πώς μας καθορίζουν εμάς τα προνόμια και η εξουσία, όταν μοιάζει να έχουμε το «πάνω χέρι»; Πώς μιλάς στον ταμία της υπεραγοράς; Του μιλάς άραγε; Ή δεν καταδέχεσαι; Πώς αντιμετωπίζεις τον άνθρωπο που άργησε να φέρει ή έκανε λάθος την παραγγελία σου, ενώ έξω βρέχει κι εσύ κάθεσαι στον όμορφο καναπέ σου; Του βάζεις τις φωνές; Τον βρίζεις; Πώς μιλάς στο παιδί σου; Συζητάς μαζί του; Ή απαντάς «επειδή έτσι θέλω εγώ». Σε αυτές τις συναντήσεις, σε αυτούς τους μικρούς καθημερινούς διαλόγους βρίσκεται η απάντηση για τον καθένα μας. Ακόμα κι αν δεν σκοπεύουμε να κυβερνήσουμε τη χώρα, ας προσπαθήσουμε να ντύνουμε τις μικρές μας εξουσίες με όση ανθρωπιά μας έχει απομείνει.
–Τι σημαίνει για εσένα αποκαθήλωση; Συνεχίζουμε να είμαστε οι ίδιοι και μετά την πτώση μας; Βρίσκουμε την ταυτότητά μας;
–Αποκαθήλωση σημαίνει γύμνια. Να βρεθείς αντιμέτωπος με τον εαυτό σου. Χωρίς ιδιότητα, χωρίς τίτλο, χωρίς ταυτότητα. Καλείσαι τότε, αν θες να συνεχίσεις, να αναζητήσεις το αληθινό σου όνομα. Διαγράφουμε πορείες μέσα στα χρόνια, έχοντας για οδηγό όλα όσα μας έπεισαν πως είμαστε ή πως πρέπει να είμαστε. Υιοθετούμε συμπεριφορές που ταιριάζουν με την ιδιότητα μας όπως αυτή ορίζεται από το κοινωνικό σύνολο. Μετά την αποκαθήλωση, την πτώση, όταν δεν ενδιαφέρει πια κανέναν ο τρόπος που υπάρχεις, όταν κανείς δεν θεωρεί πως έχεις κάτι να του δώσεις και κανείς δεν νοιάζεται, τότε σχηματίζεται μια ρωγμή. Αρχίζεις σιγά σιγά να διακρίνεις κομμάτια της αλήθειας σου. Αυτού που πραγματικά είσαι. Σκέφτομαι πόσο όμορφο και γενναίο θα ήταν, ο καθένας μας κάποια στιγμή στη διαδρομή του να επιδίωκε την αποκαθήλωσή του. Την πτώση του. Σαν έξοδο κινδύνου, σαν μοναδική ευκαιρία να συναντήσει τον εαυτό του.
–Πόσο εύκολα αποκαθηλώνονται σήμερα κατέχοντες την εξουσία;
–Καθόλου εύκολα. Σήμερα, όταν μιλάμε για εξουσία, έχουμε να κάνουμε με έναν τρομακτικό και σύνθετο μηχανισμό. Έναν μηχανισμό που για πόδια έχει τράπεζες και μέσα μαζικής ενημέρωσης. Απέναντι βρισκόμαστε όλοι εμείς μουδιασμένοι, παραιτημένοι, παραδομένοι. Πεπεισμένοι πως δεν έχουμε δύναμη. Πως δεν μπορούμε να αλλάξουμε τίποτα. Γράφει κάπου ο Πολύβιος Δημητρακόπουλος: «Η λέξη ‘λαός’ είναι το μεγαλύτερο λογοπαίγνιο της Ιστορίας». Ποιος να αποκαθηλώσει ποιον; Πόσες φορές καθίσαμε το βράδυ της Κυριακής των εκλογών και στην ανακοίνωση των αποτελεσμάτων ψελλίσαμε πώς είναι δυνατόν; Τι άλλο πρέπει να κάνουν για μην τους ψηφίσουν;
Ακούς τον κόσμο να διαμαρτύρεται, να θυμώνει, να πνίγεται. Και τη μία φορά, κάθε τέσσερα χρόνια που δικαιούται να πάρει θέση, οπισθοχωρεί, δίνοντας κι άλλο χώρο και χρόνο στους ίδιους που του απέδειξαν περίτρανα ότι οι έγνοιες τους περιορίζονται σε προσωπικά συμφέροντα. Είμαι σχεδόν σίγουρη πως δεν θα καταλάβω ποτέ αυτό το οξύμωρο. Καμιά φορά με πιάνει το παράπονο και ονειρεύομαι με λύσσα να ζούσα σε προηγούμενες στιγμές της ιστορίας. Τότε που συνέβαιναν οι επαναστάσεις. Τότε που οι άνθρωποι κοίταζαν τον φόβο στα μάτια κι έπεφταν στη φωτιά.
–Τελικά, μία συγγνώμη ή ένα προσκύνημα –όπως το εννοείς κανείς, είναι αρκετό για να ξεχάσουμε και να πάμε παρακάτω;
–Μια συγγνώμη είναι προσωπική υπόθεση. Μόνο εμείς μπορούμε να συγχωρέσουμε τον εαυτό μας. Για όσα μπορούμε και για όσα δεν μπορούμε. Για το πολύ μας και για το λίγο μας. Για το φως μας. Για το σκοτάδι μας. Για τις λέξεις που μοιραστήκαμε. Για όσα δεν τολμήσαμε να πούμε. Για την αλήθεια μας. Για το ψέμα μας. Για τους φόβους μας. Η συγγνώμη είναι συμφιλίωση με τον εαυτό μας. Το δικαίωμα να υπάρχουμε κάθε στιγμή, κάθε «τώρα», με ό,τι έχουμε. Με την αλήθεια μας. Και για να πάμε παρακάτω δεν χρειάζεται να ξεχάσουμε. Χρειάζεται να θυμηθούμε. Ποιοι ήμασταν, όταν ήμασταν παιδιά. Ποιοι είμαστε, όταν δε βλέπει κανείς. Όταν ξημερώνει. Και χωρίς να ξέρω πώς και γιατί, ήρθε στον νου μου ο στίχος του Ελύτη «ο ήλιος σκάει μέσα μας κι εμείς κρατάμε την παλάμη στο στόμα έντρομοι».
Πληροφορίες: «Ριχάρδος Β΄», Γουίλιαμ Σαίξπηρ. Παίζουν οι ηθοποιοί: Σταύρος Λούρας, Βασιλική Κυπραίου, Αλέξανδρος Παρίσης, Παναγιώτης Λάρκου, Κατερίνα Λούρα, Λέανδρος Ταλιώτης.
Παραστάσεις: Κυριακή 26 Ιανουαρίου, 2 και 9 Φεβρουαρίου, ώρα 7:00 μ.μ. Παρασκευή και Σάββατο 1, 7 και 8 Φεβρουαρίου, ώρα 8:30 μ.μ. Τετάρτη 29 Ιανουαρίου, ώρα 8:30 μ.μ. Δευτέρα 3 Φεβρουαρίου, ώρα 8:30 μ.μ. Επαρχία Αμμοχώστου, Παραλίμνι, Αίθουσα Τελετών, Τετάρτη 5 Φεβρουαρίου 8:00 μ.μ. Θέατρο Δέντρο, Ενότητας 44Β, Παλλουριώτισσα, Λευκωσία. Επικοινωνία τηλέφωνο 99520835.
