«Ο Ραψωδός των Τραυμάτων»

Στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου, διοργανώθηκε από τη Φιλοσοφική Εταιρεία Κύπρου την περασμένη Πέμπτη 27 Μαρτίου, στο Θεατράκι του ΡΙΚ τιμητική εκδήλωση αφιερωμένη στον Τενεσί Ουίλιαμς, με ομιλητή τον Άγι Παΐκο, σκηνοθέτη και καλλιτεχνικού διευθυντή του Πολυχώρου ΕΣΤΙΑ, με τη συμμετοχή των ηθοποιών Φάνης Πέτσα, Κατερίνας Σκουφάρη, Γιώργου Κωνσταντίνου, οι οποίοι ερμήνευσαν αποσπάσματα από κλασικά αλλά και λιγότερο γνωστά έργα του δραματουργού. Στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης απονεμήθηκε τιμητικό βραβείο στον Φράνκο Ντ’ Αλεσάντρο για τη σημαντική συμβολή του στο θέατρο και τον πολιτισμό. Πολλά από τα έργα του Ουίλιαμς έχουν ανέβει με επιτυχία στη σκηνή του Πολυχώρου Εστία, σε σκηνοθεσία Άγι Παΐκου, τα προηγούμενα χρόνια.

Ο κ. Παΐκος μίλησε για τον σπουδαίο Αμερικανό δραματουργό Τενεσί Ουίλιαμς, ο οποίος σφράγισε με την τέχνη του το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα, με τα έργα του να θεωρούνται σήμερα κλασικά και να ανεβαίνουν αδιάκοπα, ανά το παγκόσμιο, είτε σε κλασικά ανεβάσματα, είτε σε πιο σύγχρονες εκδοχές. Όπως είπε ο κ. Παΐκος μία από τις αρετές του Ουίλιαμς ως θεατρικού συγγραφέα ήταν η ικανότητά του να αποκαλύπτει την πανανθρώπινη φύση, μια φύση που περιλαμβάνει και αδυναμίες και τρωτά σημεία αλλά και εσωτερική δύναμη και αντοχή, συχνά σε σύγκρουση με τα προαναφερόμενα. Ο ομιλητής αναφέρθηκε αρχικά στα βιογραφικά στοιχεία του Ουίλιαμς και μεταξύ άλλων σημείωσε την ενθάρρυνση που η μητέρα του δραματουργού τού έδωσε να φαντάζεται και να γράφει ιστορίες, αφότου διαγνώστηκε παράλυση των κάτω άκρων του σε ηλικία πέντε ετών, ασθένεια που τον καθήλωσε για τα επόμενα δυο χρόνια και έμπνευση για τους κύριους χαρακτήρες πολλών έργων του αποτέλεσε η ίδια η οικογένειά του, όπως ανέφερε ο κ. Παΐκος.

Τα έργα

Ο Άγις Παΐκος στη συνέχεια της ομιλίας του προέβη σε σύντομη ανάλυση έργων του Τενεσί Ουίλιαμς, κάνοντας αρχή από τον «Γυάλινο κόσμο». Στο έργο αυτό, ο συγγραφέας, όπως είπε ο ομιλητής, παρουσιάζει μια οικογένεια πολύ παρόμοια με τη δική του. Συνέχισε με το «Ξαφνικά πέρσι το Καλοκαίρι», που όπως είπε ο κ. Παΐκος, είναι ένα πιο σκοτεινό οικογενειακό πορτραίτο της οικογένειάς του, ιδωμένο μέσα από το πρίσμα της ψυχανάλυσης. Ο κ. Παΐκος είπε επίσης πως στα πρώιμα έργα του Ουίλιαμς, τα οποία περιλαμβάνουν και αρκετά μονόπρακτα, συναντάμε πολλές θεματικές τις οποίες θα εξερευνήσει αργότερα στα μεγάλης διάρκειας έργα του. «Σε κάποιες περιπτώσεις άλλωστε προέβαινε σε μια μετάπλαση μονόπρακτών του σε κάτι άλλο. Γνωστότερο παράδειγμα το σενάριο της ταινίας Baby doll (ελληνικός τίτλος: “Η φωνή του πόθου” και αργότερα σε επανέκδοση “Η κουκλίτσα”) γραμμένο το 1955 το οποίο είναι βασισμένο σε δυο μονόπρακτα που είχε γράψει δέκα περίπου χρόνια νωρίτερα. Πρόκειται για τα έργα “27 βαγόνια γεμάτα βαμβάκι” και “Το μη ικανοποιητικό δείπνο”».

«Λεωφορείον ο Πόθος»

Για το περίφημο «Λεωφορείον ο Πόθος» ο κ. Παΐκος είπε: «Η Μπλανς ΝτυΜπουά, όπως και πολλές άλλες ηρωίδες του Ουίλιαμς, αποτελεί στην πραγματικότητα συνονθύλευμα πολλών ανθρώπων. Μια από τις πολλές μούσες του Ουίλιαμς υπήρξε η Αμερικανίδα ηθοποιός του θεάτρου και του κινηματογράφου Ταλούλα Μπάνκχεντ. Η σχέση της Μπάνκχεντ με τον Ουίλιαμς υπήρξε προσδιοριστική και για τους δύο». Για τον Ουίλιαμς σημαντικότατη ήταν μια από τις μεγαλύτερες ηθοποιούς του 20ού αιώνα, η Άννα Μανιάνι. Η Μανιάνι, που σφράγισε το κινηματογραφικό κίνημα του ιταλικού νεορεαλισμού, ενέπνευσε στον Ουίλιαμς τη Σεραφίνα από το «Τριαντάφυλλο στο στήθος». Συνέχισε λέγοντας πως τα τέλη της δεκαετίας του ’40 μέχρι τις αρχές του ’60 υπήρξε η γονιμότερη και η πιο παραγωγική περίοδος για τον Ουίλιαμς αφού είναι κατά τη διάρκεια αυτών των δεκαπέντε χρόνων περίπου που έγραψε τα σημαντικότερα έργα του, όπως το «Λεωφορείον ο πόθος» (1947), «Καλοκαίρι και καταχνιά» (1948), «Τριαντάφυλλο στο στήθος» (1951), «Καμινό Ρεάλ» (1953), «Λυσσασμένη γάτα» (1955), «Ο Ορφέας στον Άδη» (1957), «Ξαφνικά πέρσι το Καλοκαίρι» (1958), «Γλυκό πουλί της νιότης» (1959), «Η νύχτα της Ιγκουάνα» (1961) και «Ο τελευταίος επισκέπτης» (1963). Σχετικά δε με τις κινηματογραφικές μεταφορές των παραπάνω έργων ο κ. Παΐκος λέει: «Παρόλο που οι κινηματογραφικές μεταφορές των έργων του ήταν άρτιες, η σχέση του Ουίλιαμς με την αμερικανική κινηματογραφική βιομηχανία ήταν μια συγκρουσιακή σχέση».

Τα τελευταία χρόνια

Στην ομιλία του ο κ. Παΐκος αναφέρθηκε εκτενώς και στα τελευταία χρόνια του Ουίλιαμς, μετά τον «Τελευταίο επισκέπτη» το 1963, οπότε και η υγεία του είχε αρχίσει να φθίνει: «Τα γούστα του κοινού είχαν αλλάξει, μια νέα γενιά εμφανίστηκε που επαναστατούσε ενάντια σε όλα τα δεδομένα της προηγούμενης. Κατά την περίοδο εκείνη ο Ουίλιαμς και οι ασφυκτικές ατμόσφαιρες των έργων του με τους καταπιεσμένους χαρακτήρες τον έκαναν να μοιάζει παλιομοδίτικος και ξεπερασμένος. Στους καλλιτεχνικούς κύκλους εθεωρείτο ξοφλημένος, ένα απομεινάρι του παλιού του εαυτού. Το κλίμα της εποχής αντικατοπτρίζεται θαυμάσια στην ακόλουθη σκηνή από το «Νύχτες στη Ρώμη». Κλείνοντας την ομιλία του είπε πως μετά από την τεράστια επιτυχία που σημείωσαν τα έργα του κατά τις δεκαετίες του ’40 και του ’50, ο Ουίλιαμς αντιμετώπισε μεγάλα προσωπικά προβλήματα και μεγάλες θεατρικές αποτυχίες κατά τις δεκαετίες του ’60 και του ’70. Καταληκτικά, ο κ. Παΐκος είπε για τον σπουδαίο Τενεσί Ουίλιαμς: «Ο Ουίλιαμς υπήρξε μια βασανισμένη ψυχή τόσο από τους προσωπικούς του δαίμονες που τον έσπρωχναν προς τις καταχρήσεις και την αυτοκαταστροφή όσο και από τις χειροπιαστές τραγωδίες στη ζωή του και είναι ίσως αυτή η αίσθηση της τραγικότητας την οποία φαίνεται να κατανοούσε πλήρως, και την οποία συναντάμε σε όλα σχεδόν τα έργα του, που τον έσπρωχνε να δημιουργεί αυτούς τους “ατελείς” ήρωες, αυτούς τους “αντί ήρωες” μάλλον, στην ουσία απλοί άνθρωποι που βρίσκονται όμως σε κατάσταση κρίσης και αναγκάζονται να υπερβούν τα όριά τους, γιατί, αν δεν τα καταφέρουν, θα οδηγηθούν στην αντίπερα όχθη. Τους “αντί ήρωές” του, ο συγγραφέας τους αγάπησε, τους κατανόησε και θέλησε να τους δικαιώσει στα μάτια του κοινού, μέσα από τη λυρική του γραφή γιατί ο Τενεσί Ουίλιαμς ήταν στην πραγματικότητα ένας ποιητής ή, όπως έχει ειπωθεί από κάποιους μελετητές του έργου του, ο Ουίλιαμς ήταν “Ο Ραψωδός των Τραυμάτων”».