Του Απόστολου Κουρουπάκη
Στο Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λεμεσού – Αποθήκες Παπαδάκη με τίτλο «Karayan: The Golden Eras» παρουσιάζονται έργα από τις οκτώ ενότητες της ζωής και της Τέχνης του Ανδρέα Καραγιάν, όπως αναφέρει ο Γιώργος Ταξιαρχόπουλος ο οποίος συνεργάστηκε με τον καλλιτεχνικό συντονιστή του έργου του Ανδρέα Καραγιάν, κ. Μοχάμεντ Ελ Σααντάνι. Με την ευκαιρία λοιπόν αυτή μίλησα με τον κ. Καραγιάν για την τέχνη του, τις εμπειρίες του και για το αν νιώθει επαναστάτης ή πρωτοπόρος. Ο κ. Καραγιάν μού λέει πως «όταν είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου και δεν φοβάσαι να πεις τις αλήθειες σου, να γίνεις ευάλωτος, τότε γίνεσαι… πρωτοπόρος», όσο για το αν ήταν επαναστάτης μού λέει: «δεν είναι ζήτημα να νιώσω επαναστάτης, εκείνο που ζητούσα ήταν η δική μου δικαίωση ως ύπαρξη, ως ολοκληρωμένη προσωπικότητα». Μού λέει επίσης πως του αρέσει να διηγείται ιστορίες και πως αυτό είναι μέσα στο DNA του, όσο για το ποιο είναι το χαρακτηριστικό του, μου απαντά: «να ζω μια grand opera και να φτιάχνω παραμύθια».
–Μετά από 50 χρόνια καλλιτεχνικής πορείας έχετε φτάσει εκεί που ονειρευτήκατε να φτάσετε, όταν ξεκινούσατε;
–Κατά κάποιο τρόπο, ναι! Με την έννοια ότι έχω ολοκληρώσει κάποιους κύκλους πολύ σημαντικούς για μένα. Όταν άρχισα τις «επαναστάσεις» μου, αφήνοντας κατά μέρος την Ιατρική και μια άνετη αστική ζωή δεν ήξερα αυτό πού θα με οδηγούσε. Ένιωθα την ανάγκη να αλλάξω τρόπο ζωής, όχι αυτό που μου επέβαλε η οικογένειά μου αλλά αυτό που ήθελα εγώ. Ήξερα μέσα μου τι ήθελα, νομίζω ότι όλοι ξέρουμε τι θέλουμε, αν ακούμε την εσώτερη φωνή μας. Όπως είπα είναι σημαντικό το ότι, χωρίς καν να το συνειδητοποιήσω ολοκλήρωνα θέματα στην τέχνη μου και συγγραφή μου, μάλλον το ένα και μοναδικό θέμα που διέπει όλη μου πορεία, την αποδοχή της διαφορετικότητας.
–Μου είχατε πει σε παλαιότερή μας συνέντευξη πως η ζωγραφική σας είναι κριτική ζωγραφική… αυτό ήταν απελευθερωτικό για εσάς ως δημιουργό;
–Ακριβώς αυτό! Όταν πρωτάρχιζα να ζωγραφίζω, πριν ακόμη αρχίσω τη σχολή, τα πρώιμα σχέδια όπου παρουσίαζα δύο γυμνά αγόρια σε εσωτερικούς χώρους ήξερα ότι άρχιζε μια ολόκληρη ιστορία. Χαίρομαι που ο Δήμος Λεμεσού με τίμησε για τα ογδοντάχρονά μου και στήθηκε μια εξαιρετική αναδρομική έκθεση με τη συμπαράσταση του διευθυντή του Δημοτικού Κέντρου Τεχνών Λεμεσού και επιμελητή της έκθεσης κ. Γιώργου Ταξιαρχόπουλου, με τον καλλιτεχνικό συντονιστή του έργου μου κ. Mohamed El Saadani και της κας Βούλας Κοκκίνου. Ακριβώς ο θεατής περπατώντας στις αίθουσες βλέποντας τα έργα μου αποκομίζει ακριβώς αυτήν «κριτική» αίσθηση. Είναι όμορφη ζωγραφική, είμαι λάτρης της καθαρής ζωγραφικής γλώσσας, αλλά συνάμα ολοκληρώνει και εκείνο που άρχισα το ’67, την αναζήτηση της δικής μου αλήθειας μέσα από τα χρώματα και τις συνθέσεις. Μάλιστα, το τελευταίο έργο που ζωγράφισα πέρυσι είναι δύο γυμνά ξαπλωμένα αγόρια που ενώνουν την αίσθηση των ακουαρέλων που άρχισα το 1967 με το σήμερα. Με συγκίνησε η προσέλευση του κοινού στα εγκαίνια που τα τέλεσε η κα Αννίτα Δημήτριου, πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων. Μεγάλη τιμή για μένα.
–Ποιο θα λέγατε πως είναι το χαρακτηριστικό του δημιουργού Ανδρέα Καραγιάν, λοιπόν;
–Το storytelling. Μου αρέσει να διηγούμαι ιστορίες και αυτό είναι μέσα στο DNA μου. Και πιστεύω ότι το κληρονόμησα από τη γιαγιά μου! Όταν ήμουν έφηβος είχα αυτό το παράξενο όνειρο ότι περπατούσα ανάμεσα σε αρχαία ελληνικά αγάλματα και άκουγα τους ψίθυρους τους. Αυτοί οι ψίθυροι έλεγαν ωραία μυστικά που μου ξυπνούσαν μέσα μου παράξενες αισθήσεις, που προσπάθησα αργότερα να αποτυπώσω στη ζωγραφική μου. Νομίζω ότι το χαρακτηριστικό μου είναι το ότι αφήνομαι στη γοητεία των πράγματων και από την πραγματικότητα φτιάχνω έναν μύθο, αυτή είναι η δική μου προσωπική μυθολογία που είναι και η βάση της δίκης μου Δημιουργίας. Ποιο είναι το χαρακτηριστικό μου; Λοιπόν να ζω μια grand opera και να φτιάχνω παραμύθια.
–Η συγγραφική πορεία πώς συμπλέκεται με τη ζωγραφική; Επηρεάζει το ένα το άλλο, ή είναι δύο ξεχωριστές δημιουργικές διαδικασίες;
–Είμαι μια οντότητα, με καταβολή από την αστερόσκονη του σύμπαντος, μέσα μου συνυπάρχει ολόκληρη η δημιουργία, το συμπαντικό θείο, αυτό είναι που με καθορίζει και αυτό είναι που με οδηγεί στη Δημιουργία και φυσικά όλες μου οι εμπειρίες στη ζωή. Έτσι κάθε μορφή έκφρασης μου είναι αλληλένδετη. Η μία διαδικασία συμπληρώνει την άλλη και δεν είναι μόνο η συγγραφή και η ζωγραφική αλλά και τα περίπου είκοσι χρόνια δημοσιογραφίας, όπου ασχολήθηκα με κριτικές και ανθρωπιστικά θέματα. Ακόμη με τον φίλτατο μακαριστό Κατσαμπά, παλέψαμε και σώσαμε το κτήριο της Αρχιγραμματείας που σκόπευαν να το κατεδαφίσουν. Όλα αυτά είναι όμορφες ψηφίδες, μέρος ενός παζλ που τελικά αυτό το παζλ είμαι εγώ! Και ομολογώ χαίρομαι αφάνταστα που η Δημιουργία μού έδωσε χρόνια να ολοκληρώσω την «Πενταλογία» μου που γράφω από το 2004 με την κυκλοφορία εφέτος του πέμπτου τόμου «Το Πέμπτο Βιβλίο» από τις εκδόσεις της Εστίας. Μέσα στις 1000 και τόσες σελίδες παρελαύνει ο αφηγητής μου, αναζητώντας καλλιτεχνική και ερωτική ταυτότητα σε έναν κόσμο που αλλάζει, το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα και τις αρχές του 21ου. Για μένα είναι η παρακαταθήκη μου, το Magnum Opus μου.
–Θεωρείτε τον εαυτό σας πρωτοπόρο; Εισαγάγατε πρώτος αν δεν κάνω λάθος το ανδρικό γυμνό στην κυπριακή τέχνη;
–Όταν είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου και δεν φοβάσαι να πεις τις Αλήθειες σου, να γίνεις ευάλωτος, τότε γίνεσαι… πρωτοπόρος. Το θέμα της ομοφυλοφιλίας έφερε πάντα μια στολή «παραλλαγής». Στην αναγέννηση για να ζωγραφίσεις ένα ωραίο ανδρικό γυμνό το κάλυπτες πίσω από αγίους σεβαστιανούς ή θεούς της αρχαιότητας. Βέβαια ήταν κι αυτό πολύ γοητευτικό. Ο Τσαρούχης εισήγαγε μέσα στο πλαίσιο μιας «ελληνικότητας» το ανδρικό γυμνό. Εγώ θέλησα να προχωρήσω πιο πέρα, το 1978 με την πρώτη μου έκθεση με ερωτικά ανδρικά γυμνά που προκάλεσε και τόση αναστάτωση ώστε θα ερχόταν ο Αρχιεπίσκοπος να την κλείσει, και αργότερα με τις μεγάλες μου συνθέσεις, τριλογία «Κύπρος 83-85» χρησιμοποίησα το ανδρικό γυμνό σαν μορφή επαναστατική και διαμαρτυρίας . Όπως έγραψε ο κριτικός Τέχνης Χρύσανθος Χρήστου στην Ιστορία της Κυπριακής ζωγραφικής: «Ο Καραγιάν προσθέτει μια νέα διάσταση στη σύγχρονη κυπριακή ζωγραφική. Μια διάσταση ερωτική και αισθησιακή, καβαφική και αντιφατική, απολογητική και αυτοαναλυτική. Το θέμα της ζωγραφικής του είναι αποκλειστικά σχεδόν η ανδρική μορφή. Βασίζεται στο θαυμάσιο σχέδιο, τη συνθετική σαφήνεια, τη μορφική δύναμη και τη χρωματική επάρκεια του».
–Νιώσατε επαναστάτης μιλώντας για θέματα ταμπού όπως το γυμνό ή την ομοφυλοφιλία, σε εποχές που αυτό δεν ήταν νόρμα;
–Δεν είναι ζήτημα να νιώσω επαναστάτης, εκείνο που ζητούσα ήταν η δική μου δικαίωση ως ύπαρξη, ως ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Θυμάμαι πάντα από μικρός επαναστατούσα, όταν μου έλεγε η μάνα μου κάτι, της έλεγα όχι, αυτό το όχι με σημάδεψε και το κουβαλούσα σε όλη μου τη ζωή. Βέβαια δεν ήταν και εύκολο πράγμα επειδή προκαλούσα, και κάθε επανάσταση έχει το τίμημά της. Θέλει πολύ θάρρος να σταθείς απέναντι στις νόρμες. Βέβαια με βοήθησαν πολύ και τα επαναστατικά κινήματα της εποχής, το Gay Liberation Front και του Φεμινισμού. Ζουσα στο Λονδίνο και ανάπνεα ό,τι σύγχρονο και επαναστατικό. Ζούσαμε σε κοινόβια, ερωτευόμασταν, ήταν η εποχή των Παιδιών των Λουλουδιών. Ήταν φυσικό για μένα να θεωρώ τον εαυτό μου «επαναστάτη», αν και δεν κάπνιζα αρειμανίως όπως έκαναν οι «πραγματικοί» επαναστάτες! Όταν ήρθα στην Κύπρο με όλες αυτές τις εμπειρίες έγινα από τους πρωτεργάτες του gay κινήματος. Δεν λέω ότι δεν συνάντησα κάποιο ρατσισμό απέναντί μου, αλλά κάπου επέβαλα τον εαυτό μου μέσω της ειλικρινούς στάσης που κράτησα στη ζωή μου, στη ζωγραφική και συγγραφή μου.
«Νομίζω ότι το χαρακτηριστικό μου είναι το ότι αφήνομαι στη γοητεία των πράγματων και από την πραγματικότητα φτιάχνω έναν μύθο, αυτή είναι η δική μου προσωπική μυθολογία που είναι και η βάση της δίκης μου Δημιουργίας».
–Πόσο έχουν επηρεάσει τον δημιουργό πόλεις όπως η Αλεξάνδρεια και η Λευκωσία;
–Εδώ σας δίνω την αύρα δύο πόλεων που με επηρέασαν, με έκαναν κοσμοπολίτη και άνοιξαν τους ορίζοντές μου. Λευκωσία: Η οδός Ουζουνιάν, τη δεκαετία του ’40 και ’50 όπου μεγάλωσα, ήταν ένα πολυπολιτισμικό κέντρο, μια μικρογραφία της κοινωνίας της εποχής. θυμάμαι την κυρία Πάμπουλου που έβγαινε στο μπαλκόνι με το τσιγάρο της και έλεγε για τους νεόπλουτους «λε κολ ξεβράκ αν βαγιάν λε βρακ χεστίκ». Κάθε σπίτι είχε και μια ιστορία. Στο ανώι ήταν το σπίτι του Αρμεναίου, του Τζωρτζ Ιντζιρτζιάν, ο οποίος έφερε την πρώτη τηλεόραση στη γειτονιά. Οι Έλληνες δεν μπορούσαν να αγοράσουν τηλεόραση, γιατί πήγαιναν μασκοφορεμένοι επί τόπου και την έσπαζαν, εθεωρήθη ως προϊόν προπαγάνδας των Άγγλων, είμαστε επί εποχής της ΕΟΚΑ. Θυμάμαι που πήγαινα και έβλεπα όπερες. Ήταν μια εποχή διαφορετική όπου στην καθημερινότητα υπήρχε το παραμύθι και ένας κοσμοπολιτικός τρόπος ζωής. Ο πατέρας μου ήταν βιολιστής και με έπαιρνε συχνά στις πρόβες της πρώτης ορχήστρας που δημιουργήθηκε στη Λευκωσία, της ορχήστρας Μότσαρτ. Αλεξάνδρεια: «Αυτή είναι η Αλεξάνδρεια, η Μεσόγειος γεμάτη μνήμες, πουθενά αλλού η Μεσόγειος δεν έχει τόση ομορφιά, έβγαινα στο μπαλκόνι, στο στούντιό μου, και γέμιζα από την αύρα των ερώτων που κουβαλούσε το αεράκι». Ζωγράφιζα τα «Αλεξανδρινά» μου και ανακάλυπτα την πόλη και τον κόσμο της. Πιο πέρα το Καρτιέ Γκρεκ, υπέροχες επαύλεις που παλιά τις τριγύριζαν κήποι, εκεί έζησε και η Πηνελόπη Δέλτα, λαμπρές εποχές με δεξιώσεις, χορούς, πολιτικές συζητήσεις... Στον δρόμο δεσπόζουν αφίσες από ακάλυπτες γυναίκες που αφήνουν τα πλούσια μαλλιά τους να ανεμίζουν, καθώς διαφημίζουν κάποιο σαμπουάν. Το διχασμένο πρόσωπο της Αιγύπτου, από τη μια οι σκεπασμένες με το βέλο Αιγύπτιες και από την άλλη ο κόσμος των διαφημίσεων, ο κόσμος που αντανακλάται στον μαγικό καθρέφτη της Αλίκης. Η Αίγυπτος διατηρεί τον κοσμικό της χαρακτήρα, αισθάνομαι ασφαλής να κυκλοφορώ στους δρόμους. Αυτή η αίσθηση που ενώνει τον παρελθόντα χρόνο με τον παρόντα και φυσικά η δυναμική μορφή του Καβάφη που αιωρείται επάνω από την πόλη με ενέπνευσε σημαντικά. Εξάλλου θεωρώ τον εαυτό μου «Αλεξανδρινό», τον τελευταίο «Αλεξανδρινό» όπως λέει και ένας Αιγύπτιος φίλος.
–Τι σημαίνει δημιουργός τελικά, κ. Καραγιάν;
–Μνήμες! Χωρίς τις μνήμες δεν υπάρχει το εγώ μας. Είναι παραδοξολογία το βιβλικό «όποιος την ψυχή του χάσει κερδίζει τον παράδεισο», όποιος την ψυχή του χάσει καταποντίζεται στην κόλαση της ανυπαρξίας, κολυμπάει γυμνός σ’ ένα μαύρο γλοιώδες κενό, προσπαθώντας να ανακαλύψει τον εαυτό του, το ποιος είναι. Η μνήμη είναι η διείσδυση του παρελθόντος χρόνου στον παρόντα χρόνο. Όταν το παρελθόν διεισδύει στο παρόν, τότε αμφιβάλλουμε σε ποια από τις δύο στιγμές βρισκόμαστε. Ο χρόνος τελικά είναι υποκειμενικός και τον φορτίζουμε με το «εγώ» μας, έτσι μόνο γίνεται κατανοητός σε μας. Οι στιγμές όπου τo παρελθόν ενώνεται με το παρόν είναι σύντομες και χρησιμοποιούσα τη ζωγραφική και τη γραφή σαν εικονογράφηση, σαν ένα ημερολόγιο που δεσμεύει εικόνες, μνήμες, αισθήσεις. Κάποτε θεωρούσα ότι ήταν διαστροφή η καθήλωση κάποιου γεγονότος. Σήμερα, όμως, βλέποντας τους πίνακές μου, ταυτίζω το παρελθόν με το παρόν και η ταύτιση με τοποθετεί εκτός χρόνου. Αυτή είναι η γοητεία της Τέχνης. Δημιουργός τελικά σημαίνει να φτιάχνεις ο ίδιος την Κόλαση ή τον Παράδεισό σου και να τον αφήνεις για τις επόμενες γενιές .
