Του Απόστολου Κουρουπάκη
Ο ζωγράφος Μάριος Πράσινος, αν και αποτελεί πρωταγωνιστική μορφή της ελληνικής καλλιτεχνικής διασποράς, είναι ελάχιστα γνωστός τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο. Ο Πράσινος έφυγε από την Κωνσταντινούπολη, όπου γεννήθηκε το 1916, σε ηλικία έξι ετών περίπου και έκτοτε έζησε στη Γαλλία, διαγράφοντας μία λαμπρή καριέρα, συναναστρεφόμενος με τη γαλλική πνευματική ελίτ της εποχής του, αλλά και με τους Έλληνες που έφτασαν στο Παρίσι, μετά την κατοχή και κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου με το «Ματαρόα», Κορνήλιο Καστοριάδη, Κώστα Αξελό, Ιάννη Ξενάκη...
Αυτόν το σπουδαίο Έλληνα της Διασποράς παρουσιάζει η έκθεση χαρακτικής «Ο Μάριος Πράσινος και οι Εικόνες του Βυθού» που φιλοξενείται στο Δημοτικό Μουσείο Χαρακτικής Χαμπή στη Λευκωσία, σε επιμέλεια του ιστορικού Τέχνης Μάνου Στεφανίδη, ομότιμου καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τα έργα που εκτίθενται ανήκουν στη Συλλογή του Γιώργου Κωστόπουλου, με τους επισκέπτες της έκθεσης να έχουν την ευκαιρία να δουν, ζωγραφικά έργα, μεταξοτυπίες, λιθογραφίες, χαλκογραφίες, ταπισερί, αφίσες και μια επιλογή από σπάνια και πολύτιμα βιβλία – objets d’art.
Η ελληνικότητα του Μάριου Πράσινου έχει να κάνει με την εμμονική επιστροφή του κλασικού σε όλο τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, από την Αναγέννηση και το Μπαρόκ έως την κλασική περίοδο του Στραβίνσκι και του Πικάσο, εκεί διαπιστώνω μία ελληνικότητα» λέει ο Μάνος Στεφανίδης.
«Είναι ένας Έλληνας της διασποράς και αυτό είναι σπουδαίο, όπως είναι ο Κουνέλης στην Ιταλία, ο Λουκάς Σαμαράς ή ο Θεόδωρος Στάμος στην Αμερική... Μόνο που ο Πράσινος δεν ανήκει σε αυτή την ομάδα των Ελλήνων, αφού δεν έφτασε στη Γαλλία με το “Ματαρόα”. Προφανώς τον επηρέασε ο ξεριζωμός. Όλα του τα έργα έχουν έναν δραματικό χαρακτήρα, μία φόρμα εξπρεσιονιστική. Σε όλη του τη διαδρομή έχει αυτή τη μαγική σχέση με την εικόνα που γίνεται κείμενο, και με το κείμενο που γίνεται εικόνα. Ο Μάριος Πράσινος λάτρευε τα πεύκα, τη σχέση θάλασσας και φυσικού τοπίου, καθώς και φως του Νότου» λέει στην «Κ» ο επιμελητής της έκθεσης Μάνος Στεφανίδης.
Το πορτρέτο του πατέρα του Λύσανδρου Πράσινου. Λάδι σε ξύλο.
«Τον Μάριο Πράσινο» μού λέει ο κ. Στεφανίδης, «τον γνώρισα πριν από 40 περίπου χρόνια, όταν έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο «L’instant fatal» (Η μοιραία στιγμή). Ήταν μία εικονογράφηση του μεσοπολέμου σε ένα κλασικό γαλλικό κείμενο, και αυτό που πάντα με συγκινούσε ήταν η σχέση εικόνας τυπωμένου λόγου, η σχέση τέχνης και βιβλίου. Στην έκθεση αυτή έχουμε αυτό τον συνδυασμό βιβλίου, από το βιβλίο ξεκινάνε όλα, το οποίο γίνεται εικόνα και στο τέλος η εικόνα γίνεται αυτοτελές έργο, αυτή είναι η διαλεκτική της έκθεσης. Ο Μάριος Πράσινος μού εξηγεί ο κ. Στεφανίδης σε όλη του τη διαδρομή έχει αυτή τη μαγική σχέση με την εικόνα που γίνεται κείμενο, και με το κείμενο που γίνεται εικόνα. Σε ερώτησή μου για το αν τον Πράσινο τον επηρέασε ο ξεριζωμός από τη γενέτειρά του, μετά τα γεγονότα της Μικρασιατικής Καταστροφής, μου λέει: «Προφανώς τον επηρέασε ο ξεριζωμός. Όλα του τα έργα έχουν έναν δραματικό χαρακτήρα, μία φόρμα εξπρεσιονιστική» και αυτό συμβαίνει καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας του… «Και όταν γυρίζει στην Ελλάδα έρχεται ως προσκυνητής. Στις Σπέτσες έμεινε για έξι μήνες μαζί με τον Καμύ και τον Καλλιμάνη. Λάτρευε τα πεύκα, τη σχέση θάλασσας και φυσικού τοπίου, καθώς και φως του Νότου». Παραμένει σταθερός σε όλη του την καλλιτεχνική πορεία στο πώς διαχειρίζεται τις γραμμές, τα χρώματα... ρωτώ τον κ. Στεφανίδη… «Οι ζωγράφοι, και ειδικά οι επιτυχημένοι ζωγράφοι, ξεχωρίζουν γιατί έχουν κατακτήσει μία πολύ προσωπική γραφή. Αυτή η γραμμή εξελίσσεται φυσικά, αλλά είναι αναγνωρίσιμη. Ο Μάριος Πράσινος, όπως ο Μιρό ή Ρουπέλ, ζωγράφοι που έχουν αυτόν τον αυτοματισμό στη γραφή και κάνουν αυτό που ονομάζεται λυρική αφαίρεση, είναι αναγνωρίσιμος από τα πρώτα του έργα ώς τα τελευταία. Έχει πολύ ενδιαφέρον ότι ζει στο Παρίσι, ζει την επανάσταση του σουρεαλισμού, αλλά ζει και τον Μάη του ’68».
Η ελληνικότητα
Έχοντας στο μυαλό μου τη φέρουσα ιδιότητα, ας μου επιτραπεί η λέξη, του Έλληνα της διασποράς, και βλέποντας τα έργα της έκθεσης, αναρωτιέμαι αν αυτή η ελληνικότητα βγαίνει με κάποιον τρόπο εξωστρεφή στον Μάριο Πράσινο, και ο κ. Στεφανίδης μού απαντά: «Θεωρώ πολύ επιτυχημένη την ερώτησή σας, γιατί μου δίνετε την ευκαιρία να θίξω μία έννοια που είναι θα έλεγα πάρα πολύ συκοφαντημένη, αλλά είναι και ένα διαρκές ζητούμενο. Αν δηλαδή η όποια μας τέχνη, είτε παράγεται από Ελλαδίτη καλλιτέχνη, είτε από Κύπριο, είτε από Έλληνα της διασποράς, ακόμα και από ανθρώπους που είναι πρώτη και δεύτερη γενιά εκτός Ελλάδας, έχει έναν ταυτοτικό χαρακτήρα, υπερασπίζεται μία ταυτότητα ή μία ιδιαιτερότητα; Όταν λέμε ελληνικότητα εξαντλείται αυτή η συνταρακτική έννοια απλώς σε ένα φολκλόρ; Κατά την άποψή μου όχι. Και οι μεγάλοι εκφραστές της Ελληνικότητας είναι άνθρωποι που είχαν βαθιά επίγνωση του κοινού μας ευρωπαϊκού πολιτισμού, από τον Σεφέρη μέχρι τον Μόραλη, από τον Τσαρούχη μέχρι τον Ελύτη, και από τον Σκαλκώτα μέχρι τον Θεοδωράκη και τον Χατζιδάκι, άρα λοιπόν όταν μιλάμε για ελληνικότητα δεν εννοούμε κάτι το οποίο εξαντλείται σε κάποιους τύπους ή κάποια σύμβολα, αλλά εννοούμε τη μεταφυσική του φωτός για να χρησιμοποιήσω μία έκφραση των νηπτικών πατέρων ή του Στέλιου Ράμφου, ταυτίζεται με το πλανητικό παιχνίδι, μια έκφραση του μαρξιστή Κώστα Αξελού, ταυτίζεται με την ενσυνείδηση της ιστορίας, του Κορνήλιου Καστοριάδη. Η ελληνικότητα του Μάριου Πράσινου έχει να κάνει με την εμμονική επιστροφή του κλασικού σε όλο τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, από την Αναγέννηση και το Μπαρόκ έως την κλασική περίοδο του Στραβίνσκι και του Πικάσο, εκεί διαπιστώνω μία ελληνικότητα, η οποία σας διαβεβαιώνω πως είναι μία ελληνικότητα και διαχρονική και συγχρόνως αβανγκαρντίστικη». Όπως μού λέει ο κ. Στεφανίδης ο Μάριος Πράσινος πήγαινε τακτικά στην Ελλάδα, έκανε εκθέσεις, και γενικώς εξέφραζε τη συγκίνησή του για τον τόπο καταγωγής του, με κάθε τρόπο και παράλληλα παρέμενε κοσμοπολίτης, ήταν ένας χορτασμένος καλλιτέχνης. «Με ενδιαφέρει αυτή ελληνικότητα που συγχρόνως μπορεί να γίνει διεθνής υπόθεση».
Ο συλλέκτης
Η συλλογή του Γιώργου Κωστόπουλου ξεκίνησε όπως μου λέει ο ίδιος, από τους χάρτες, εκατοντάδες χάρτες. «Στη συλλογή μου υπάρχουν οι πρώτοι χάρτες όπου αποδόθηκε ο ελληνικός χώρος. Υπάρχουν επίσης σπάνιες εκδόσεις που έχουν να κάνουν με την Ελλάδα, αλλά και την ιδιαίτερή μου πατρίδα, την Κουρουνιού στην Καρύταινα». Έπειτα ο κ. Κωστόπουλος ξεκίνησε το δικό του ταξίδι στην Τέχνη. Τον ρωτώ για τον Μάριο Πράσινο και τι ήταν αυτό που του έκανε εντύπωση σε αυτόν τον καλλιτέχνη: «Στον Μάριο Πράσινο μού έκαναν εντύπωση τα πάντα. Ξεκίνησα πριν από τέσσερις δεκαετίες, με ένα βιβλίο, το “Η μοιραία στιγμή” που για εμένα ήταν μία καλή στιγμή. Έκτοτε λοιπόν ξεκίνησα να μαζεύω όλες αυτές τις σπάνιες εκδόσεις, τα χαρακτικά του και όσο τον έψαχνα όλο και κάτι έβρισκα... και ακόμα συνεχίζω να βρίσκω» και προσθέτει «Θέλω να αναδειχθεί και να ακουστεί ο Πράσινος, γιατί ενώ είναι γνωστός σε ολόκληρο τον κόσμο, έργα του υπάρχουν σε πάρα πολλά μουσεία στον ελληνικό χώρο είναι άγνωστος σχεδόν». Αγαπημένοι καλλιτέχνες του Γιώργου Κωστόπουλου είναι ο Περικλής Γουλάκος, ο Σαράντης Καραβούζης, αλλά και οι νεότεροι, όπως ο Κυριάκος Μορταράκος, ο Αχιλλέας Χρηστιδης, ο Γιάννης Αδαμάκης. «Στη συλλογή μου φυσικά υπάρχουν και έργα Κύπριων δημιουργών, όπως του Χαμπή, του Τηλέμαχου Κάνθου, του Στέλιου Βότση». Τι σημαίνει να είναι κάποιος συλλέκτης, ρωτώ τον κ. Κωστόπουλο: «Το να είναι κάποιος συλλέκτης είναι πάθος, είναι τρόπος ζωής, είναι ένα περίεργο πράγμα. Ήταν μεγάλη μου χαρά να έρθω στην Κύπρο και να παρουσιαστεί στο Δημοτικό Μουσείο Χαρακτικής Χαμπη το χαρακτικό έργο του Μάριου Πράσινου, αλλά και τα βιβλία των παγκοσμίου φήμης μεγάλων λογοτεχνών που χάραξε, Πόε, Ρεμπώ και άλλων» μου απαντά, καθώς επιβλέπει τα έργα που στήνονται στο Μουσείο, με μια ματιά φροντιστική, άλλωστε τα έργα της συλλογής του είναι κάτι περισσότερο από αντικείμενα αξίας για τον κ. Κωστόπουλο.
Το έργο του Μάριου Πράσινου «Soleil - Agathe». Lavis (gouache) 50 x 65 cm.
Πληροφορίες
«Ο Μάριος Πράσινος και οι Εικόνες του Βυθού». Έκθεση Χαρακτικής στο Δημοτικό Μουσείο Χαρακτικής Χαμπή στη Λευκωσία. Διάρκεια Έκθεσης: 15 Απριλίου - 28 Δεκεμβρίου. Επικοινωνία: 22496930, www.printmaking.cy
Την έκθεση συνοδεύει πλούσιος κατάλογος με το συνολικό έργο της συλλογής του Γιώργου Κωστόπουλου που σχεδιάστηκε και εκτυπώθηκε ειδικά για την έκθεση στο Δημοτικό Μουσείο Χαρακτικής Χαμπή.
