Του Απόστολου Κουρουπάκη
Στις Συλλογές του Λεβέντειου Δημοτικού Μουσείου Λευκωσίας περιλαμβάνονται πολλά και ενδιαφέροντα εκθέματα, μέσα από τα οποία διαφαίνεται η πολυαίωνη ιστορία και η ζωή της πρωτεύουσας. Αντικείμενα τα οποία το Μουσείο απέκτησε μέσω δωρεάς από ανθρώπους της πόλης αλλά και με τη συμβολή του Δήμου Λευκωσίας και του Ιδρύματος Α. Γ. Λεβέντης. Αυτά τα αντικείμενα έχουν εγκιβωτιστεί σε φωτογραφίες, ξαναζεί η Λευκωσία, διά μέσου του φωτογραφικού φακού… Με αφορμή λοιπόν την προσωρινή έκθεση «Τρεις Φωτογραφικές Διαδρομές. Λευκωσία: Άνθρωποι και Τόποι», που αυτή την περίοδο φιλοξενείται στο μουσείο (η πρώτη από τις τρεις που έχουν προγραμματιστεί), μιλήσαμε με την υποδιευθύντρια του Λεβέντειου Δημοτικού Μουσείου Λευκωσίας, Μαρία Πατσαλοσαββή, η οποία ξενάγησε την «Κ» στο Αρχείο και μας εξήγησε τη σπουδαιότητά του, οι φωτογραφίες του οποίου μέχρι σήμερα φτάνουν περίπου τις 10 χιλιάδες. Η κα Πατσαλοσαββή, δείχνοντάς μας ιστορικές φωτογραφίες, λέει πως το αρχείο «TO MATI» του Λεβέντειου Δημοτικού Μουσείου Λευκωσίας περιλαμβάνει χιλιάδες φωτογραφίες και καρτ ποστάλ και καλύπτει αποτυπώσεις από τις αρχές της Αγγλοκρατίας μέχρι και σήμερα… «Υπάρχει π.χ. φωτογραφία από το 1878, του Σκωτσέζου φωτογράφου John Thomson, που απεικονίζει δρόμο κοντά στον καθεδρικό ναό της Αγίας Σοφίας στη Λευκωσία. Σε αυτήν, μπορεί κανείς να διακρίνει τη Λευκωσία τον πρώτο χρόνο της βρετανικής διοίκησης, και μια εποχή μετάβασης της πόλης από το ανατολίτικο στοιχείο της οθωμανικής κυριαρχίας στον δυτικότροπο «αέρα» των Βρετανών» προσθέτοντας πως το φωτογραφικό αρχείο του Μουσείου συνεχίζει να εμπλουτίζεται με σκοπό την καλύτερη φωτογραφική τεκμηρίωση της Λευκωσίας.
Φωτογραφία που απεικονίζει δρόμο κοντά στον ναό της Αγίας Σοφίας, 1878. Φωτογράφος: John Thomson (1837- 1921). ΛΔΜΛ: Το Μάτι 149
Η ίδρυσή του
Σχετικά με την ίδρυση του Αρχείου η κα Πατσαλοσαββή αναφέρει πως η δημιουργία του αρχείου υπήρξε παράλληλη με τη δημιουργία του Μουσείου και τονίζει τη συμβολή των δωρητών «Οι πρώτες δωρεές φωτογραφικού υλικού έγιναν από την αείμνηστη Αγνή Μιχαηλίδου, η οποία ως λάτρης της Λευκωσίας είχε μεγάλο αρχείο από καρτ ποστάλ και φωτογραφίες που αποτυπώνουν όψεις της πόλης, κτήρια αλλά και τους ανθρώπους της», προσθέτοντας πως οι δωρητές για το Μουσείο είναι ένα σημαντικό κομμάτι του καθώς χάρη σε αυτούς συγκροτήθηκαν οι Συλλογές του. «Ο κόσμος αγαπά το Μουσείο και συνεχίζει να εμπιστεύεται τα προσωπικά του κειμήλια σε αυτό, γνωρίζοντας ότι στο Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας κάθε ιστορικό αντικείμενο φυλάσσεται και συντηρείται με αυστηρά κριτήρια ώστε να διαφυλαχθεί για τις επόμενες γενεές».
Φωτογραφία του Νικόλαου Δέρβη και της συζύγου του Ελενίτσας Ζαχαριάδη στο μπαλκόνι του σπιτιού τους στην οδό Ιπποκράτους 17, όπου σήμερα στεγάζεται το Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας, 1885. ΛΔΜΛ: D/1988/104
Οι θεματικές
Ρώτησα την κα Πατσαλοσαββή για τις θεματικές των φωτογραφιών, και αν στο Αρχείο περιλαμβάνονται και φωτογραφίες εκτός Λευκωσίας. Η κα Πατσαλοσαββή μού λέει πως οι θεματικές που απεικονίζουν οι φωτογραφίες είναι ποικίλες και ότι το υλικό περιλαμβάνει απεικονίσεις από όλο το νησί όμως σε μεγάλο βαθμό είναι επικεντρωμένο στη Λευκωσία. «Οι θεματικές περιλαμβάνουν κυρίως τοπία, όψεις της πόλης, ανθρώπους εν ώρα εργασίας, κεντρικούς δρόμους, αρχιτεκτονική, πλατείες κ.ά. Επίσης, το φωτογραφικό υλικό περιλαμβάνει και προσωπικές φωτογραφίες όπως νυφικές και οικογενειακές». Βλέποντας από κοντά τις φωτογραφίες αντιλαμβάνομαι τον πλούτο που αυτές φέρουν, ενδύματα και φορεσιές, ταμπέλες καταστημάτων, εκφράσεις προσώπων, στιγμές που πολλές φορές κρύβονται πίσω από στημένα πρόσωπα. Κάθε φωτογραφία είναι μία καταβύθιση στο παρελθόν της πόλης και των ανθρώπων της. Προσέχω με πόση ευαισθησία χειρίζεται η κα Πατσαλοσαββή τις φωτογραφίες που μου δείχνει και πως το μάτι της στιγμή δεν φεύγει από ό,τι τολμώ και μου επιτρέπεται να ακουμπήσω. Η παλαιότητά τους επιβάλλει λεπτούς χειρισμούς… Ρωτώ αν υπάρχει εργαστήριο αποκατάστασης παλαιών φωτογραφιών, και μου απαντά πως εντός του Μουσείου δεν υπάρχει εργαστήριο συντήρησης φωτογραφιών και συμπληρώνει: «Κάθε χρόνο, ωστόσο, στον ετήσιο προγραμματισμό συμπεριλαμβάνεται η συντήρηση φωτογραφιών και άλλων αντικειμένων, η οποία πραγματοποιείται μετά από εκτίμηση από εξειδικευμένη συνεργάτιδα συντηρήτρια. Με βάση τις ανάγκες αποκατάστασης, επεμβατικής ή προληπτικής συντήρησης, τα αντικείμενά μας διατηρούνται στην καλύτερη δυνατή κατάσταση», τονίζοντάς μου πως κάθε δωρεά προς το Μουσείο, κάθε νεοεισερχόμενο αντικείμενο ή φωτογραφία, αξιολογείται και συντηρείται ανάλογα πριν από την αποθήκευσή της.
Βλέποντας από κοντά τις φωτογραφίες αντιλαμβάνομαι τον πλούτο που αυτές φέρουν, ενδύματα και φορεσιές, ταμπέλες καταστημάτων, εκφράσεις προσώπων, στιγμές που πολλές φορές κρύβονται πίσω από στημένα πρόσωπα.
«Το Μάτι»
Φυσικά, με την κα Πατσαλοσαββή μιλήσαμε και για το «Το Μάτι» και τη διαδικασία ψηφιοποίησης του φωτογραφικού υλικού και μου εξηγεί πως η πλατφόρμα «Το Μάτι» δημιουργήθηκε από το Μουσείο για να καλύψει τις ανάγκες καταγραφής της πληθώρας φωτογραφικού υλικού που διαθέτει. «Κάθε νέο φωτογραφικό τεκμήριο που φτάνει στο Μουσείο αρχικά καταγράφεται σε έντυπη μορφή. Εκεί, ο επιμελητής του Μουσείου παραθέτει τις πληροφορίες που θα του δώσει ο δωρητής σχετικά με τη φωτογραφία. Οι πληροφορίες αυτές θεωρούνται πολύτιμες για την ταύτιση του θέματος, της χρονολογίας λήψης και τον κάτοχο της φωτογραφίας. Ακολουθεί η ηλεκτρονική καταγραφή του αντικειμένου και η διαδικασία κατά την οποία δίδεται ο αριθμός μητρώου. Τέλος, η κάθε φωτογραφία αποθηκεύεται σε κουτιά φύλαξης με μουσειολογικές προδιαγραφές, σε χώρο με ελεγχόμενες συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας.
Ρωτώ τη Μαρία Πατσαλοσαββή, κλείνοντας την κουβέντα μας ποια θεωρεί τη πιο ιστορική φωτογραφία και γιατί… μου απαντά και σωστά, «όλες οι φωτογραφίες του Αρχείου του Μουσείου μας θεωρούνται ιστορικές καθώς όλες συνθέτουν το ιστορικό παζλ της πόλης μας» και συνεχίζει: «Θα μπορούσα ωστόσο να αναφερθώ σε μία ξεχωριστή φωτογραφία για το ίδιο το Μουσείο. Μία φωτογραφία εμβληματική. Χρονολογείται στο 1885 και απεικονίζει τον Νικόλαο Δέρβη με την σύζυγό του Ελενίτσα Ζαχαριάδη στο μπαλκόνι του σπιτιού τους στην οδό Ιπποκρατούς 17, σε ένα από τα κτήρια όπου σήμερα στεγάζεται το Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας. Είναι συγκινητικό να εντοπίζει κανείς μέσα από τον φωτογραφικό φακό τα πρόσωπα που κάποτε κατοίκησαν και έδωσαν πνοή σε αυτό εδώ το κτήριο αλλά συνάμα να διακρίνει μέσα από αυτά, το πέρασμα του χρόνου στην πρωτεύουσα».
