Του Γιάννη Ιωάννου
Μπορεί μετά το Κρανς Μοντανά ο ΓΓ του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, να είχε ευχηθεί «καλή τύχη στις δύο πλευρές στο Κυπριακό», έκτοτε ωστόσο ελάχιστα έχουν αλλάξει επί του πεδίου των συνομιλιών που να ανατρέπουν αυτή την σημειολογική φράση του πολύπειρου πολιτικού και διπλωμάτη από την Πορτογαλία. Με τη νέα χρονιά να είναι κρίσιμη ως προς το αν, πραγματικά, θα υπάρξει μια τελευταία ευκαιρία επανεκκίνησης του Κυπριακού, η έκθεση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες που κατατέθηκε ενώπιον του Συμβουλίου Ασφάλειας δεν επιτρέπει αισιοδοξία. Τουναντίον, έξι χρόνια μετά την κατάρρευση των συνομιλιών το 2017 η κατάσταση όχι μόνο έχει παγιωθεί αλλά πλέον αυτό αποτυπώνεται και στο υψηλότερο επίπεδο του ΟΗΕ -από τον ίδιο τον Γραμματέα. Το καμπανάκι που χτυπά ο Γκουτέρες δείχνει πλέον να μην αφορά μόνο την Τουρκία και την πάγια πολιτική της των τετελεσμένων με επίκεντρο την περίκλειστη πόλη των Βαρωσίων. Εκτείνεται και πέραν αυτού:
- Στη πολιτική κουλτούρα. Με την έκθεση να αναφέρεται ξεκάθαρα τόσο στο επίπεδο της πολιτικής ρητορικής όσο και των πρακτικών -της κάθε πλευράς
- Στο τεχνικό ζήτημα των συνομιλιών. Με τον ΓΓ να θεωρεί ουσιαστικά υπεύθυνες τις δύο πλευρές για την αποτυχία, τον περασμένο Σεπτέμβριο, διορισμού ειδικού απεσταλμένου του ΟΗΕ για το Κυπριακό και
- Στη διάσταση του χρόνου, ο οποίος πλέον έχει αποκτήσει μοτίβο αντοχής ως προς την προοπτική της μη επανέναρξης του διαλόγου. Τα έξι χρόνια αποτελούν, χωρίς υπερβολή, περίοδο παγίωσης τετελεσμένων που στη περίπτωση τόσο της μορφής της λύσης όσο και απτών, επί του πεδίου, παραδειγμάτων όπως οι εξελίξεις στο Βαρώσι δημιουργούν καταστάσεις χωρίς επιστροφή
Μια τελευταία ευκαιρία
Αυτό που όλοι αναμένουν στο Κυπριακό προκειμένου να φανεί αν όντως το 2023 θα υπάρξει αναμόχλευση είναι φυσικά τα αποτελέσματα των τουρκικών εκλογών του προσεχούς Ιουνίου (σ.σ. ή λίγο πιο πρόωρα, τον Απρίλιο). Φυσικά για τον διεθνή παράγοντα σημασία έχει, μικρότερη ωστόσο, και ποιος θα είναι ο επόμενος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας -με τον ΓΓ να «χρεώνει» στον Πρόεδρο Αναστασιάδη κωλυσιεργία που συνδέθηκε με το πέρας της θητείας ως προς το timing της επανέναρξης των συνομιλιών. Βέβαια η απόσταση που πρέπει να καλυφθεί από την επανέναρξη μέχρι την προοπτική κορύφωσης συνομιλιών στο Κυπριακό είναι ήδη τεράστια, με την ίδια την προοπτική επανέναρξης να φαντάζει, στη παρούσα φάση, ανυπέρβλητο εμπόδιο. Από το συγκείμενο πάντως της μεγάλης εικόνας, το δεύτερο εξάμηνο του 2023, τρία είναι τα επικρατέστερα σενάρια στο Κυπριακό:
- Mια σταδιακή αναμόχλευσή του αρχής γενομένης από την επιτυχία διορισμού ειδικού απεσταλμένου μετά τον Σεπτέμβριο και τη Νέα Υόρκη
- Μια ηχηρή εξέλιξη που θα άλλαζε άρδην τα δεδομένα του Κυπριακού όπως τα γνωρίζουμε διαχρονικά (αναγνώριση «ΤΔΒΚ» από σειρά κρατών, ανακοίνωση προσάρτησης Κατεχομένων από την Τουρκία, κοκ) και
- Την συνέχιση της τωρινής κατάστασης με blame game στο τρίγωνο Λευκωσίας-ΟΗΕ-Άγκυρας ή εσωτερικά (πχ Πλαίσιο Γκουτέρες) μετά τις εκλογές και «μικρά-μικρά» τετελεσμένα της Τουρκίας επί του εδάφους που αναπόφευκτα επιμηκύνει -με καταστροφικές επίσης συνέπειες για όλους- το σημερινό αδιέξοδο. Το εν λόγω σενάριο το βλέπουμε ήδη σε μεγάλο βαθμό στον προεκλογικό με τους υποψήφιους για την προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας να ερίζουν για το πλαίσιο Γκουτέρες και να θεωρούν δεδομένη την πάγια ελληνοκυπριακή άποψη για «επανεκκίνηση από το σημείο που σταματήσαμε»
Αυτό το σχήμα 2:1 υπέρ των κακών σεναρίων δείχνει και κάτι άλλο, που συνέβη στο Κυπριακό μετά από μακρές παύσεις στις συνομιλίες: Την αναγκαστική υιοθέτηση στοιχείων από την Ε/κ πλευρά που πριν αποτελούσαν -στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης- εργαλεία για αποδοχή καλύτερων θέσεων. Κι αυτή η προοπτική αφορά στα διλήμματα του επόμενου Προέδρου VS της πραγματικότητας της μη ύπαρξης συνομιλιών -όπως αποτυπώνεται και στην έκθεση του ΓΓ. Με το τελευταίο σενάριο να φέρνει την διχοτόμηση εγγύτερα από ποτέ. Ο Γκουτέρες πάντως χτύπησε, ηχηρά, το καμπανάκι του.
