Σφήνες Ερντογάν στην ανατολική Μεσόγειο

Μπορεί η κατάσταση πολιτικού χάους στην οποία έχει υπεισέλθει το Ισραήλ να ακύρωσε την επίσκεψη Νετανιάχου σε Κύπρο και Τουρκία (κι ακολούθως και την Τριμερή με την Ελλάδα -καθώς και η επίσκεψη Μητσοτάκη στη Κύπρο λόγω των πυρκαγιών), ωστόσο ο Αιγύπτιος Πρόεδρος, Αμπντελφατάχ αλ Σίσι θα επισκεφθεί την Τουρκία -σε μια συγκυρία που ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν εστιάζει σε ένα διπλωματικό παίγνιο αποκατάστασης και ομαλοποίησης των σχέσεων του με τα κράτη του αραβομουσουλμανικού κόσμου και της ανατολικής Μεσογείου. Κλειδί για αυτή την μεταστροφή του Ερντογάν, που το 2014-2018, χαρακτήριζε τον Σίσι ως «δικτάτορα», πέραν της οικονομίας και της ενέργειας αποτελεί η άρση της διπλωματικής απομόνωσης της Τουρκίας στη περιοχή που σφραγίστηκε από τις ταραχώδεις σχέσεις με το Ισραήλ και την Αίγυπτο την περίοδο μετά το 2010. Φυσικά, η αποκατάσταση των σχέσεων της Τουρκίας με το Ισραήλ, την Αίγυπτο, την Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχει ενδιαφέρουσες προεκτάσεις και για τη Κύπρο -σε ένα timing ανακατατάξεων στη περιοχή αλλά και επαναφοράς του Κυπριακού στο προσκήνιο- αλλά και σε περιφερειακό κι ενεργειακό επίπεδο δεδομένης της διπλωματίας των Τριμερών στην οποία επένδυσε μεγάλο και σημαντικό κεφάλαιο μετά το 2014.

Ο πρέσβης Amr Soliman Elhamamy διορίστηκε πρέσβης της Αιγύπτου στην Άγκυρα μετά την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων των δύο χωρών και θεωρείται ο βασικός αρχιτέκτονας της επαναπροσέγγισης Καίρου-Άγκυρας

Ο Σίσι στην Τουρκία

Η επίσκεψη Σίσι στην Άγκυρα έρχεται σε μια συγκυρία που δεν αποτελεί μόνο ιστορικό γεγονός για τις διμερείς σχέσεις των δύο χωρών αλλά υπαγορεύει και… «πιρουέτες» δεδομένου ότι η αιγυπτιακή οικονομία δοκιμάζεται εξίσου με την τουρκική. Για τους δύο ηγέτες, παρεμφερούς πολιτικού ύφους ως προς τους επιμέρους αυταρχισμούς τους που στο παρελθόν αντάλλαξαν σκληρές κουβέντες σε επίπεδο ρητορικής, η επαναπροσέγγιση έχει αμοιβαία οικονομικά οφέλη και συγκεκριμένες δυναμικές σε περιφερειακό επίπεδο. Η είδηση της αποκατάστασης των σχέσεων τους οδήγησε το Κατάρ στο να επενδύσει άμεσα στην Αίγυπτο (5.5 δις δολάρια μαζί με την Τουρκία) και, παράλληλα, η Ντόχα παρέδωσε ρευστότητα ύψους 3 δις δολαρίων προς την κεντρική τράπεζα της Αιγύπτου, χρήματα που δεν θα.. γυρέψει όπως οι παραδοσιακοί της δανειστές (Σαουδική Αραβία και ΗΑΕ) ή το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Το ενεργειακό κομμάτι συνεργασίας έχει επίσης τεράστια σημασία για την ανατολική Μεσόγειο κι επιμέρους σημειολογίες για Κύπρο (κι Ελλάδα):

• H αποκατάσταση των σχέσεων ανοίγει το δρόμο για οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών Αιγύπτου-Τουρκίας και Αιγύπτου-Λιβύης αλλά και μιας πιο συναινετικής προσέγγισης των δύο στον ανοικτό φάκελο της Λιβύης

• Το όραμα της Αιγύπτου να καταστεί, βάσει εθνικής στρατηγικής, ως το 2025 βασικός παίκτης LNG στην περιοχή (ήδη εξάγει το 80% του LNG της στην ΕΕ και έχει στρατηγική συμφωνία με το Ισραήλ και την ΕΕ για ενίσχυση των εξαγωγών και «κομβοποίηση», στην περιοχή, των δύο τερματικών της) διευκολύνεται από την αποκατάσταση των σχέσεων με την Τουρκία ανοίγοντας τον δρόμο για κοινές πρωτοβουλίες Αιγύπτου-Τουρκίας (με την συμμετοχή της ΤΡΑΟ) -εντάσσοντας, επίσης, στην μεγάλη εικόνα της γεωπολιτικής της ενέργειας και το Ισραήλ

Παραμένει η δυναμική

Παρά την βαθιά πολιτική κρίση που περνάει το Ισραήλ και την επιδείνωση της υγείας του πρωθυπουργού της χώρας Μπένιαμιν Νετανιάχου (σ.σ. υποβλήθηκε σε επέμβαση βηματοδότη), η δυναμική των αποκατεστημένων σχέσεων Άγκυρας-Τελ Αβίβ αναμένεται να ενισχυθεί και η πρόθεση Νετανιάχου να επισκεφθεί την χώρα μετά την βαθιά κρίση των σχέσεων μετά το 2010 παραμένει ισχυρή. Και σε αυτό το επίπεδο, η δυναμική της ενεργειακής συνεργασίας παραμένει παρούσα με συγκεκριμένους δρώντες εντός του Ισραήλ να επαναφέρουν το ζήτημα της μεταφοράς φυσικού αερίου από το «Λεβιάθαν» στα τουρκικά τερματικά για σκοπούς εξαγωγής στην ΕΕ. Η αποκατάσταση των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ αποκτά ξεχωριστό ενδιαφέρον για τη Λευκωσία δεδομένου ότι το οικονομικό αποτύπωμα Ισραηλινών σε κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου υφίσταται τα τελευταία χρόνια, με προοπτικές, δυνητικά, επαύξησης.

Και η Κύπρος

Για τη Κύπρο, που επιχειρεί να εμπλέξει την Τουρκία στα πλαίσια της επαναπροσέγγισης της με την ΕΕ και την Δύση, για να επανεκκινήσει τις επί εξαετία παγωμένες συνομιλίες του Κυπριακού, η διάσταση της αποκατάστασης των σχέσεων Άγκυρας με τις χώρες της ανατολικής Μεσογείου και τις μοναρχίες του Κόλπου αποκτά ξεχωριστό ενδιαφέρον. Τρεις τάσεις πρέπει να τύχουν σοβαρής επεξεργασίας -παράλληλα με τον διάλογο Ελλάδας-Τουρκίας:

• To αν το νέο αναδυόμενο περιβάλλον της ανατολικής Μεσογείου -που διαφοροποιείται αισθητά από την περίοδο 2010-2020- δημιουργεί για τη Κύπρο ανισορροπίες στις σχέσεις της με τα κράτη της περιοχής

• Σε σχέση με το αν οι ενεργειακοί σχεδιασμοί στη περιοχή θα συμβάλλουν στο να αναζητήσει η Λευκωσία ενεργητικό ρόλο ή αν θα προσπεραστεί από τις εξελίξεις

• Αναφορικά με το πως η διαδικασία επανεκκίνησης του Κυπριακού και η έκβαση εκεί θα ωφελήσει, συνολικά, τη Κύπρο δεδομένου ότι όλες οι διεργασίες στην ανατολική Μεσόγειο συνδέονται άρρηκτα και με την μεγάλη εικόνα του πολέμου στην Ουκρανία και πως αυτή επηρεάζει, καθολικά, την αρχιτεκτονική ασφάλειας στην περιοχή