Kathimerini.gr
Της Αλεξάνδρας Βουδούρη
Σε τροχιά άρσης των πολυετών κυρώσεων προς τη Συρία, με προϋποθέσεις που λαμβάνουν υπόψη τις ανησυχίες της Αθήνας και της Λευκωσίας για μια σειρά από ζητήματα κινείται η Ε.Ε. Σύμφωνα με διπλωματική πηγή, Αθήνα και Λευκωσία διεκδικούν την εξασφάλιση μηχανισμού ή ειδικής ρήτρας αναθεώρησης (review clause), που θα επιτρέπει άμεση επανενεργοποίηση των κυρώσεων σε περίπτωση που η νέα ισλαμιστική κυβέρνηση στη Δαμασκό είτε παρεκτραπεί από τις υποσχέσεις της (για σεβασμό θρησκευτικών μειονοτήτων, γυναικών, συμπεριληπτικότητας, εδαφικής ακεραιότητας) είτε προχωρήσει σε κίνηση που θα ζημιώνει τα συμφέροντά τους (όπως η υπογραφή μνημονίου για καθορισμό ΑΟΖ). Αθήνα και Λευκωσία διεκδικούν ειδική σχετική αναφορά στο υπό επεξεργασία νομικό κείμενο, που θα πρέπει να υιοθετηθεί έως τα τέλη Φεβρουαρίου.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με όσα πληροφορείται η «Κ», χθες, έπειτα από πολλές συνομιλίες καταγράφηκε «σιωπηρή» συμφωνία να προχωρήσουν πλέον οι διαβουλεύσεις από τη γεωγραφική ομάδα ειδικών στην ομάδα νομοτεχνικής επεξεργασίας (Relex) του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, όπου θα γίνει η επεξεργασία του σχετικού νομικού κειμένου, καθώς έγιναν αποδεκτές οι ανησυχίες Αθήνας και Λευκωσίας, τις οποίες ευρωπαϊκές διπλωματικές πηγές –με τις οποίες συνομίλησε η «Κ»– χαρακτήρισαν «νόμιμες».
Επιφυλάξεις
Αμφότερες Ελλάδα και Κύπρος είχαν εκφράσει εξαρχής επιφυλάξεις σχετικά με την άμεση άρση των κυρώσεων έναντι της Συρίας, παρά το ότι έδωσαν το πράσινο φως στην πολιτική συμφωνία που επιτεύχθηκε στις 27 Ιανουαρίου στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων για εκκίνηση της σχετικής διαδικασίας. Συγκεκριμένα, ήδη από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 19ης Δεκεμβρίου, Αθήνα και Λευκωσία είχαν εκφράσει ανησυχίες για τον ρόλο της Τουρκίας στη Συρία και κυρίως για το ενδεχόμενο υπογραφής μνημονίου για καθορισμό ΑΟΖ, που προανήγγειλε τότε η Αγκυρα.
Αρμόδιες διπλωματικές πηγές ξεκαθαρίζουν, πάντως, ότι Ελλάδα και Κύπρος δεν είναι επί της αρχής αντίθετες στην άρση των κυρώσεων προς τη Συρία, άλλωστε δεν «μπλόκαραν» τη σχετική πολιτική συμφωνία του Ιανουαρίου. Ωστόσο, διεκδικούν ακριβώς, όπως προαναφέρθηκε, σαφείς διασφαλίσεις.
Αναφορικά με το θέμα υπενθυμίζονται από πηγές στις Βρυξέλλες δηλώσεις της επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Κάγια Κάλας, που έχει τονίσει ότι «ενώ στόχος είναι να κινηθούμε γρήγορα (σ.σ. σχετικά με τις κυρώσεις), είμαστε επίσης έτοιμοι να αντιστρέψουμε την πορεία εάν η κατάσταση επιδεινωθεί». «Μηχανισμό αναστρεψιμότητας» ζητούν εξάλλου και έξι κράτη-μέλη (Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, Ολλανδία, Φινλανδία, Ολλανδία), που συνυπέγραψαν non paper για άρση των κυρώσεων προς τη Συρία, με πρωτοβουλία του Βερολίνου.
Κάποια κράτη-μέλη βλέπουν «επενδυτικές» ευκαιρίες στη Συρία, άλλα γεωπολιτικές –μετά το «κενό» που άφησε η Ρωσία με την πτώση του Ασαντ– και άλλα με κάποια «αφέλεια» γρήγορες επιστροφές Σύρων προσφύγων, σχολιάζει ευρωπαϊκή διπλωματική πηγή. Πάντως, οι έξι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες που συνυπογράφουν το non paper θεωρούν ότι άρση των κυρώσεων για μέλη της HTS και του ηγέτη της που κυβερνάει στη Δαμασκό θα πρέπει να αποφασιστούν σε επίπεδο Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Βασική ανησυχία είναι να μη μετατραπεί εκ νέου η χώρα σε «πεδίο» τρομοκρατών.
Ευρωπαϊκές διπλωματικές πηγές με τις οποίες συνομίλησε η «Κ» ξεκαθαρίζουν, άλλωστε, ότι ούτως ή άλλως η άρση των κυρώσεων έναντι της Συρίας θα είναι μια σταδιακή και μακρά διαδικασία. «Δεν μιλάμε για αυτόματη διαδικασία» επισημαίνουν, ενώ αναμένεται εκ νέου συζήτηση για την αναθεώρηση ή μη των υφιστάμενων κυρώσεων (roll-over) στα τέλη Μαΐου.
Ολες αυτές οι τελευταίες εξελίξεις δείχνουν και το αυξημένο ενδιαφέρον της Ε.Ε. για τη Συρία, όπως έχει ήδη φανεί και από τις επισκέψεις στη Δαμασκό Ευρωπαίων αξιωματούχων από τη Γαλλία, τη Γερμανία, αλλά και την Ισπανία, με τελευταία εκείνη του υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη την περασμένη Κυριακή.
Συνδρομή για τους νέους θεσμούς προσφέρει η Αθήνα
Του Βασίλη Νέδου
Η σταδιακή επιστροφή της Συρίας στους κόλπους της διεθνούς κοινότητας αποτελεί για την Αθήνα θετική προοπτική, η οποία κρύβει και ευκαιρίες, δίχως βέβαια να καλλιεργείται κάποια αφελής ψευδαίσθηση σχετικά με το αυξημένο γεωπολιτικό αποτύπωμα της Τουρκίας στη Δαμασκό. Η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη στη Δαμασκό την περασμένη Κυριακή, όταν για λίγες ώρες είχε επαφές με τον μεταβατικό πρόεδρο της Συρίας Αχμεντ αλ Σάρα και τον ομόλογό του Ασάαντ αλ Σαϊμπάνι είχε ακριβώς στόχο τη χαρτογράφηση του εδάφους και την απόκτηση αντίληψης για την κατάσταση, αλλά και τη δημιουργία συνθηκών για ομαλοποιημένες συζητήσεις και σε χαμηλότερο επίπεδο, όταν αυτό καταστεί δυνατόν. Προς το παρόν είναι απολύτως σαφές ότι η κατάσταση στη Δαμασκό δεν επιτρέπει παρά μόνο επαφές σε πολιτικό επίπεδο, καθώς το κράτος μένει να δομηθεί.
Σ’ αυτή την πολύ βασική εκκρεμότητα στοχεύει και η Αθήνα, όπως άλλωστε μεταβίβασε την περασμένη Κυριακή και ο κ. Γεραπετρίτης στους συνομιλητές του. Η Ελλάδα επιθυμεί να βοηθήσει στη διαμόρφωση και την ενδυνάμωση όποιου θεσμικού χαρακτήρα λάβει το συριακό κράτος τα επόμενα χρόνια. Στην Αθήνα υπάρχει πλήρης αντίληψη ότι δεν είναι εύκολο να οικοδομηθούν θεσμοί σε τέτοιες χώρες, ανεξαρτήτως της επιρροής ή όχι τρίτων. Η οικοδόμηση θεσμών παρέχει εχέγγυα για το κράτος δικαίου, την κοινωνική δικαιοσύνη, την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Ολα αυτά συντείνουν μακροπρόθεσμα και στην εδραίωση της σταθερότητας.
Η Αθήνα επιθυμεί ακόμη να συμμετάσχει στην ανοικοδόμηση της Συρίας. Οι ελληνικές επιχειρήσεις μπορούν, βέβαια, να δραστηριοποιηθούν αυτοβούλως, ωστόσο και η κυβέρνηση αναμένεται να τις ενθαρρύνει να αναζητήσουν ευκαιρίες. Υπενθυμίζεται ότι αυτή τη στιγμή οι χώρες με το μεγαλύτερο αποτύπωμα στη Συρία, ειδικά στο οικονομικό σκέλος, είναι η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και η Τουρκία, η επιρροή της οποίας είναι και βαθύτατα γεωπολιτική. Δεν είναι τυχαίο ότι οι τρεις πρώτοι ηγέτες που συνάντησε ο Αλ Σάρα είναι ο πρίγκιπας διάδοχος της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο εμίρης του Κατάρ Σεΐχ Ταμίμ μπιν Χαμάν Αλ Θάνι.
Οπως φάνηκε και μετά τις πρόσφατες εξελίξεις στις Βρυξέλλες, η συμμετοχή της Ελλάδας στην Ε.Ε. αυξάνει τη δυνατότητα επιρροής στη Δαμασκό, κυρίως σε δύο θέματα που ενδιαφέρουν άμεσα την Αθήνα. Το πρώτο αφορά τη χριστιανική κοινότητα στη Συρία. Η Ελλάδα αποτελεί χώρα με ιστορικούς δεσμούς με την κοινότητα της Συρίας και επιθυμεί να διαδραματίσει ρόλο προστασίας των χριστιανών της περιοχής. Αν και μέχρι αυτή τη στιγμή η μεταβατική κυβέρνηση ασκεί έναν ικανοποιητικό έλεγχο στις διάφορες πολιτοφυλακές που είναι ανεπτυγμένες και σε περιοχές με σημαντική χριστιανική παρουσία, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι ισορροπίες είναι εξαιρετικές λεπτές.
Στις προτεραιότητες της Αθήνας παραμένει, προφανώς, και η ανάγκη η Δαμασκός να αποφύγει τις τουρκικές παραινέσεις για οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), με βάση έναν σχεδιασμό ο οποίος λαμβάνει υπόψη μόνο τις μονομερείς αντιλήψεις της Αγκυρας, εις βάρος των δυνητικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ενα ακόμη στοιχείο το οποίο ο υπουργός Εξωτερικών ανέδειξε και στις πρόσφατες επαφές του στη Δαμασκό είναι η συμμετοχή στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, στο οποίο η Ελλάδα διατελεί μη μόνιμο μέλος έως τα τέλη του 2026, εν ολίγοις εντός μιας περιόδου κρίσιμης για την πορεία που θα ακολουθήσει η Συρία στη διεθνή πολιτική.
Η Τουρκία, η ανοικοδόμηση, οι φυλακές και οι βάσεις
Του Μανώλη Κωστίδη
Η τουρκική κυβέρνηση δίνει απόλυτη στήριξη στο νέο καθεστώς της Συρίας στο οποίο ηγείται ο Αχμεντ αλ Σάρα κι αυτό το έδειξε, έστω και συμβολικά, στην επίσκεψή του στις 4 Φεβρουαρίου στην Αγκυρα. Ο ντε φάκτο πρόεδρος της Συρίας ταξίδεψε στην τουρκική πρωτεύουσα με το αεροσκάφος που του έστειλε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και επέστρεψε με αυτό στη Δαμασκό.
Στην Αγκυρα ευελπιστούν πως μετά την αποχώρηση του Μπασάρ αλ Ασαντ η Τουρκία θα παίξει κρίσιμο ρόλο στην αναμόρφωση της Συρίας με όλους τους θεσμούς της, αλλά πως θα αναλάβει σημαντικό ρόλο και στην ανοικοδόμηση της χώρας, η οποία σε πολλές περιοχές έχει μόνο ερείπια. Αναλυτές υπενθυμίζουν πως ο Αλ Σάρα είχε καταφέρει να επιβιώσει στην περιοχή του Ιντλίμπ και με την υποστήριξη της Αγκυρας, ενώ έφτασε στη Δαμασκό με την υποστήριξη των δυνάμεων του Ελεύθερου Συριακού Στρατού που στηρίζει η Τουρκία.
Σύμφωνα με τους αρχικούς υπολογισμούς, θα απαιτηθούν σχεδόν 500 δισ. δολάρια για να ξεκινήσει η κατασκευαστική δραστηριότητα στη χώρα. Οι χώρες του Κόλπου πιθανότατα θα αναλάβουν το μεγάλο μέρος του κόστους, όπως και χώρες της Δύσης. Υπάρχουν προσδοκίες πως η Τουρκία θα λάβει σοβαρό μερίδιο από την οικοδομική δραστηριότητα.
Ψηλά στην ατζέντα
Από την άλλη, τα θέματα που αναδεικνύονται περισσότερο βραχυπρόθεσμα είναι τα πολιτικά και τα θέματα ασφαλείας. Το πρώτο από αυτά είναι η ύπαρξη της «Αυτόνομης διοίκησης» στην περιοχή ανατολικά του Ευφράτη, όπου τα παρακλάδια PKK και YPG ελέγχουν αυτές τις περιοχές και η Τουρκία τα χαρακτηρίζει τρομοκράτες. Ειδικά στη συνέντευξη που παραχώρησε στο περιοδικό The Economist, ο Αλ Σάρα τόνισε ότι παραμένει δεσμευμένος στη θέση ότι τα συριακά εδάφη δεν αποτελούν απειλή για την Τουρκία.
Ενας άλλος πιθανός τομέας συνεργασίας, που σχετίζεται άμεσα με αυτό το θέμα, είναι η Τουρκία επί της ουσίας να αναλάβει τη φύλαξη των φυλακών και των στρατοπέδων στη Συρία, όπου μαχητές του Ισλαμικού Κράτους κρατούνται και ελέγχονται από στοιχεία του YPG υπό την αιγίδα των ΗΠΑ. Πάντως, στην τουρκική πρωτεύουσα εκτιμούν ότι τόσο η τύχη του YPG όσο και το ζήτημα της διαχείρισης των φυλακών που στεγάζουν μέλη του DAESH στη Συρία συνδέονται στενά με την ατζέντα του διαλόγου της Τουρκίας με την κυβέρνηση Τραμπ.
Αναλυτές υπενθυμίζουν πως η πρώτη επίσκεψη αξιωματούχου στη Δαμασκό ήταν αυτή του διοικητή των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών Ιμπραήμ Καλίν και ακολούθησε αυτή του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας Χακάν Φιντάν. Πληροφορίες αναφέρουν πως η Αγκυρα στηρίζει την κυβέρνηση Αλ Σάρα και στον στρατιωτικό τομέα και στη συνεργασία των μυστικών υπηρεσιών. Τουρκικά μέσα ενημέρωσης αναφέρουν πως υπάρχουν σχέδια στρατιωτικής παρουσίας της Τουρκίας με βάσεις που θα χτιστούν σε πολλές περιοχές της χώρας, ακόμη και στα σύνορα με το Ισραήλ.
Οσο για την πιθανή συμφωνία ΑΟΖ Τουρκίας – Συρίας, Τούρκοι αξιωματούχοι δεν την αποκλείουν, καθώς τονίζουν πως είναι δικαίωμα δύο γειτονικών χωρών να υπογράψουν μια τέτοια συμφωνία. Ωστόσο αναφέρουν πως η προτεραιότητα της Αγκυρας δεν είναι αυτή και επισημαίνουν πως βασικός στόχος τώρα είναι η ενίσχυση της νέας κυβέρνησης της Δαμασκού και η σταθερότητα στη χώρα.
