Του Γιώργου Κακούρη
Η βούληση της Ε.Ε. σε επίπεδο ανώτατης ηγεσίας να δώσει ώθηση στις προσπάθειες επανέναρξης διαλόγου στο Κυπριακό μπορεί να είναι ειλικρινής και να βασίζεται στα μακροπρόθεσμα συμφέροντά της, όπως διαφάνηκε από την παρουσία στη Γενεύη έστω σε τεχνοκρατικό επίπεδο, όμως οι περιορισμοί όσον αφορά τον ρόλο της παραμένουν.
Το κίνητρο της Ε.Ε., όπως και αυτό των Ηνωμένων Εθνών, προκύπτει από το γενικότερο διεθνές πλαίσιο, όπως διαφάνηκε τόσο κατά το δείπνο που διοργάνωσε τη Δευτέρα στη Γενεύη ο γ.γ. του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, για τους επικεφαλής των δύο κοινοτήτων και τους αρμόδιους υπουργούς των εγγυητριών, όσο και κατά τη συζήτηση στο γεύμα του κ. Γκουτέρες με τους 27 ηγέτες της Ε.Ε. στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Πέμπτης.
Η άτυπη σύνοδος στη Γενεύη ήρθε σε μια περίοδο πολλαπλών παγκόσμιων κρίσεων και απρόβλεπτης συμπεριφοράς από τις κάποτε σταθερές ΗΠΑ
Τη Δευτέρα, ο γ.γ. του ΟΗΕ έβαζε στην ατζέντα τη διεθνή αβεβαιότητα και αστάθεια προτού μπει την Τρίτη στην ουσία του Κυπριακού. Και την Πέμπτη, οι ηγέτες Ε.Ε. και ΟΗΕ συζήτησαν, σύμφωνα με κοινοτική πηγή, τις γεωπολιτικές εξελίξεις και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το πολυμερές διεθνές σύστημα, και τους τρόπους με τους οποίους η Ε.Ε. πρέπει να χτίσει διεθνείς συμμαχίες. Ένα από τα σημεία της συζήτησης, σύμφωνα με την ίδια ενημέρωση, ήταν και το Κυπριακό.
Παρά όμως την έντονη επιθυμία της Λευκωσίας να εμπλέξει την Ε.Ε. στη διαδικασία αναζήτησης τρόπων επιστροφής στη διαδικασία για το Κυπριακό, τόσο οι Βρυξέλλες όσο και η Νέα Υόρκη δεν έχουν διαφοροποιήσει τη θέση τους για τις «σφαίρες επιρροής» τους στη διαδικασία. Κι αυτό λόγω της τεράστιας ατζέντας που έχουν ενώπιόν τους, αλλά και λόγω της ανάγκης εξισορρόπησης των σχέσεων με την Τουρκία από πλευράς Ε.Ε., και της ανάγκης ουδετερότητας από πλευράς Η.Ε.
Αυτό στο οποίο συμφωνούν τόσο τα Ηνωμένα Έθνη όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως προκύπτει από τα γεγονότα της περασμένης εβδομάδας και τις εκτιμήσεις συνομιλητών της «Κ», είναι πως η εμπλοκή της Ε.Ε. σε μια διαδικασία διαπραγμάτευσης είναι αναπόφευκτη. Όταν, όμως, και εφόσον επαναρχίσουν οι διαπραγματεύσεις.
Ζητούμενο η σταθερότητα
Η άτυπη σύνοδος στη Γενεύη ήρθε σε μια περίοδο πολλαπλών παγκόσμιων κρίσεων, από την Ουκρανία μέχρι τη Μέση Ανατολή, και απρόβλεπτης συμπεριφοράς από τις κάποτε σταθερές ΗΠΑ. Μια περίοδο κατά την οποία είναι λογικό για Η.Ε. και Ε.Ε. να θέλουν να διερευνήσουν κατά πόσο μπορεί να κλείσει το Κυπριακό, ένα σημαντικό κεφάλαιο διαφωνίας μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας, ώστε να αφαιρεθεί από την εξίσωση ακόμα ένας αστάθμητος παράγοντας.
Από τη μία πλευρά, τα Η.Ε. μπορούν μόνο να δώσουν κίνητρα στις πλευρές να εξετάσουν τρόπους συνεργασίας και ΜΟΕ μέσω ενός προσωπικού απεσταλμένου που θα συντονίσει τυχόν βήματα, με χρονικό ορίζοντα ένα νέο ραντεβού τον Ιούλιο. Αναλώνοντας έτσι στην καλύτερη περίπτωση δημιουργικά τον χρόνο μέχρι τις εκλογές στα κατεχόμενα και το ενδεχόμενο αλλαγής Τ/κ ηγέτη.
Από την άλλη πλευρά, η Ε.Ε. θέλει και μπορεί να δώσει κίνητρα στην Τουρκία, όπως έχει ζητήσει και η ε/κ πλευρά, μέσω των ευρωτουρκικών σχέσεων. Καθώς η Ε.Ε. χρειάζεται την Τουρκία στο Ουκρανικό, ως «ομογνωμούντα εταίρο» εντός του ΝΑΤΟ τον οποίο ενημερώνει για αποφάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο μαζί με χώρες όπως η Νορβηγία και ο Καναδάς (όπως έγινε ξανά την Παρασκευή μετά την τελευταία σύνοδο).
Και καθώς, παράλληλα, και η Τουρκία χρειάζεται την Ε.Ε. για ενίσχυση οικονομικών και άλλων σχέσεων, με τον Τούρκο ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν να έχει δηλώσει πως η χώρα του πρέπει να είναι μέρος της νέας αρχιτεκτονικής ασφαλείας της Ευρώπης. Αυτό εξηγεί ενδεχομένως και τη στάση Φιντάν στη Γενεύη, την οποία επεσήμαναν όχι μόνο κυβερνητικές πηγές, αλλά και άλλες διπλωματικές πηγές.
Λίγες μέρες μετά, πάντως, από την ενθαρρυντική για τη Λευκωσία συμπεριφορά Φιντάν, οι Βρυξέλλες έβλεπαν μουδιασμένες την τουρκική κυβέρνηση να συλλαμβάνει τον δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, το πρόσωπο που θα μπορούσε να νικήσει τον Ταγίπ Ερντογάν σε εκλογές. Οι εξελίξεις περιπλέκουν μια εικόνα που οι Βρυξέλλες θα ήθελαν να είναι μόνο θετική μετά και από τη συμμετοχή της Τουρκίας στην άτυπη συνάντηση στη Γενεύη, τους πιο ήπιους τόνους Φιντάν, και την αποτροπή τυχόν εκτροχιασμού της συζήτησης από τον Ερσίν Τατάρ.
Γεύμα στις Βρυξέλλες
Εξ αρχής το γεύμα των 27 ηγετών της Ε.Ε. με τον γ.γ. του ΟΗΕ στις Βρυξέλλες θα είχε μια πολύ πιο διευρυμένη ατζέντα από το τι έγινε μερικές ημέρες πριν στη Γενεύη, ενώ παρά τη σύντομη συνομιλία που είχαν στο πόδι ο κ. Γκουτέρες και ο Ν. Χριστοδουλίδης, εντός της αίθουσας δεν ειπώθηκε κάτι νέο όσον αφορά τα επόμενα βήματα ή για τον διορισμό προσωπικού απεσταλμένου.
Το ζήτημα ήταν, σύμφωνα με πληροφορίες, μέρος της παρέμβασης του γ.γ. του ΟΗΕ, ο οποίος σημείωσε πως «η Κύπρος είναι προτεραιότητα για εμένα». Σε δικές τους παρεμβάσεις, ο Αντόνιο Κόστα και η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επανέλαβαν πως η θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι και θέση της Ε.Ε., καταγράφοντας έτσι τον λόγο για τον οποίο υπάρχει ενδιαφέρον από τις Βρυξέλλες, αλλά και –εμμέσως– τον λόγο για τον οποίο η Τουρκία και η τ/κ πλευρά δεν βλέπουν ακόμα θερμά την ενισχυμένη εμπλοκή της Ε.Ε.
Πάνω σε αυτή τη δυνητική σύγκλιση συμφερόντων Ε.Ε. - Η.Ε. είναι που βασίστηκε και ο ΠτΔ, καλώντας κατά τη διάρκεια του γεύματος τους δύο οργανισμούς να αναδείξουν «ένα αποτελεσματικό μοντέλο συνεργασίας» σε μια δύσκολη εποχή, μέσα από το Κυπριακό.
Οι διάδρομοι της Γενεύης
Η παρουσία της Ε.Ε. στη Γενεύη, με το πρόσωπο της Τζούλια Μπερτετζόλο, επικεφαλής της Μονάδας Στήριξης της Επίλυσης του Κυπριακού, ήταν μεν ένα θετικό μήνυμα, όμως δεν αποτελούσε σημαντική διαφοροποίηση από τη μέχρι σήμερα πρακτική, καθώς και στο παρελθόν η Ε.Ε. ήταν παρατηρητής, με συμβουλευτικό κυρίως ρόλο.
Σε συνάρτηση πάντως με την ανακοίνωση από πλευράς κυβέρνησης το μεσημέρι της Δευτέρας της επιστολής Κόστα και Φον ντερ Λάιεν για τη βάση λύσης και την πρόθεση της Ε.Ε. να εμπλακεί στην προσπάθεια, η παρουσία Μπερτετζόλο ήταν ένα συμβολικό αλλά και πολιτικό μήνυμα. Και τα δύο αυτά στοιχεία δεν θα ήταν εφικτά αν δεν υπήρχε προσυνεννόηση των Ηνωμένων Εθνών με την Τουρκία, και ήταν ενδεχομένως πιο ρεαλιστικός στόχος από τη δημόσια τοποθέτηση του ΠτΔ στη διακαναλική στις 12/3 περί παρουσίας Επιτρόπου.
Κοινοτικές πηγές επέμεναν μιλώντας στην «Κ» πως το Κυπριακό ενδιαφέρει προσωπικά την ίδια την πρόεδρο Φον ντερ Λάιεν, αλλά πως η παρουσία Φίττο (του αρμόδιου επιτρόπου για στήριξη των προσπαθειών λύσης) δεν ήταν εφικτή για λόγους προγραμματισμού. Παράλληλα, όμως, οι ίδιες πηγές έλεγαν πως η άτυπη φύση της συνάντησης προσφερόταν περισσότερο για μια παρουσία σε τεχνοκρατικό επίπεδο.
Η κ. Μπερτετζόλο, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, θα ενημερώνει απ’ ευθείας την πρόεδρο Φον ντερ Λάιεν για τις επαφές της και τις εξελίξεις επί του εδάφους που αφορούν τη Μονάδα της, και που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την πρακτική διάσταση της όποιας συζήτησης για διάνοιξη σημείων διέλευσης, θέματα λειτουργίας του Κανονισμού της Πράσινης Γραμμής, ακόμα και τυχόν πρόοδο όσον αφορά την πρόταση για δικοινοτικό φωτοβολταϊκό πάρκο στη νεκρή ζώνη, την οποία στηρίζει με χρηματοδότηση σχετικών μελετών η Ε.Ε.
