Του Γιώργου Κακούρη
Σε επίσπευση των προσπαθειών για ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεων, και για αναθεώρηση και τροποποίηση οροσήμων μέχρι τον Μάρτιο, προχωρούν η Κύπρος αλλά και όλα τα κράτη-μέλη, καθώς με την έναρξη του νέου έτους θα απομένουν μόλις 20 μήνες για την ολοκλήρωση του Ταμείου Ανάκαμψης τον Αύγουστο του 2026.
Η Κύπρος, που δυνητικά μπορεί να αντλήσει μέχρι και 1,22 δισ. ευρώ σε χρηματοδοτήσεις και δάνεια, παραμένει μια από τις χώρες με τα χαμηλότερα ποσοστά ολοκλήρωσης οροσήμων, έχοντας ολοκληρώσει το 18% των μεταρρυθμίσεων, και βρίσκεται έβδομη από το τέλος από τα 27 κράτη-μέλη (μέχρι στιγμής έχει λάβει 367 εκατ.). Ωστόσο, η πρόοδος που έχει σημειωθεί δεν είναι αμελητέα καθώς τον περασμένο Σεπτέμβριο βρισκόταν τρίτη από το τέλος έχοντας ολοκληρώσει μόλις το 5% των οροσήμων, σύμφωνα με το RRF Scoreboard, τα επίσημα συγκριτικά στοιχεία που δημοσιεύει η Κομισιόν.
Και άλλες χώρες έχουν καταγράψει βελτίωση την ίδια περίοδο, με την Πολωνία για παράδειγμα να ανεβαίνει από το 12% στο 25% και τη Λιθουανία από το 17% στο 30%, ενώ άλλες έχουν σημειώσει πιο σταδιακή πρόοδο, όπως η Σλοβενία (από 27% σε 32%) και η Σλοβακία (από 26% σε 32%). Πιο προχωρημένη παραμένει η Δανία, έχοντας αυξήσει το ποσοστό ολοκλήρωσης οροσήμων από το 46% στο 49%.
Το Ταμείο Ανάκαμψης είναι μέρος του προγράμματος NextGenerationEU, το οποίο δημιουργήθηκε μετά την πανδημία μεταξύ άλλων μέσω δανεισμού από την ίδια την ΕΕ, για ανάκαμψη των οικονομιών των κρατών-μελών αλλά και για στήριξη της μετάβασης σε πράσινες και ψηφιακές πολιτικές. Στο πλαίσιο του Ταμείου τα κράτη-μέλη έχουν συμφωνήσει με την Κομισιόν να προχωρήσουν σε μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις για να λάβουν χρηματοδότηση και δάνεια. Ωστόσο, όποια ορόσημα και συνδεδεμένα κονδύλια δεν διεκδικηθούν μέχρι τον Αύγουστο του 2026, ουσιαστικά χάνονται.
Μπορούμε, αλλά δυσκολίες
Εκτιμήσεις από κοινοτικές πηγές που παρακολουθούν στενά τη διαδικασία ανέφεραν στην «Κ» πως υπάρχει εντατικοποίηση των προσπαθειών των κρατών-μελών, μετά την καθυστέρηση που καταγράφηκε το 2023 λόγω των επιπτώσεων του πολέμου στην Ουκρανία, τον πληθωρισμό, την ενεργειακή κρίση, και την αναθεώρηση του μηχανισμού ώστε να καλύπτει την ενέργεια (μέσω του REPowerEU).
Αν και δεν θα είναι εύκολο για όλα τα κράτη-μέλη να πετύχουν 100% απορρόφηση κονδυλίων, όπως γίνεται με τα Ταμεία Συνοχής, καθώς η εκταμίευση συνδέεται με τις μεταρρυθμίσεις που πρέπει να γίνουν, η νομοθεσία δίνει δυνατότητα παράτασης (έξι μηνών) για κονδύλια για τα οποία έχει ζητηθεί πληρωμή αλλά για τα οποία η Κομισιόν θεωρεί ότι δεν ολοκληρώθηκαν τα απαιτούμενα. Η Κύπρος ειδικότερα θεωρείται πως μπορεί να καταφέρει να καλύψει τον χαμένο χρόνο, αν και φυσικά δεν θα είναι εύκολο, μεταξύ άλλων και σε σχέση με τα δάνεια που εκκρεμούν – ειδικότερα αυτό που αφορά στην ηλεκτρική διασύνδεση με την ηπειρωτική Ευρώπη.
Εκκρεμότητες
Αυτή τη στιγμή η Κύπρος έχει καταθέσει τέσσερα αιτήματα πληρωμής, με το πιο πρόσφατο, το τέταρτο κατά σειρά, να καλύπτει την πέμπτη δόση (από δέκα που προβλέπονται) των κονδυλίων για την Κύπρο (το δεύτερο αίτημα πληρωμής είχε καλύψει τη δεύτερη και την τρίτη δόση).
Όπως ανακοινώθηκε την περασμένη εβδομάδα, το τέταρτο αίτημα πληρωμής αφορά 120,3 εκατομμύρια σε χρηματοδοτήσεις, και συνδέεται με 25 ορόσημα και στόχους (από τα 28 που προέβλεπε ο αρχικός σχεδιασμός).
Τα σημεία που εκκρεμούν, και για αυτό δεν δηλώθηκαν ως ολοκληρωμένα από την Κύπρο, αφορούν ενδιάμεσο στόχο για τη γενετική βελτίωση των αμνοεριφίων στη χώρα, καθώς δύο στόχους: ο πρώτος αφορά την έναρξη ισχύος της τροποποίησης του εθνικού πλαισίου αφερεγγυότητας για τα πιστωτικά ιδρύματα και εισαγωγή εργαλείων για τη διατήρηση χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, και ο δεύτερος την εφαρμογή της νομοθεσίας για έναν νέο μηχανισμό αξιολόγησης εκπαιδευτικών και σχολείων.
Οι στόχοι και τα ορόσημα που η Κύπρος θεωρεί ότι έχουν εκπληρωθεί αφορούν μεταρρυθμίσεις για βελτίωση της ανθεκτικότητας του τραπεζικού τομέα, την αντιμετώπιση της αναποτελεσματικότητας στην έκδοση και μεταφορά τίτλων ιδιοκτησίας, επέκταση των κυβερνητικών υπηρεσιών που είναι διαθέσιμες διαδικτυακά, καθώς και ανάπτυξη ενός συστήματος πληροφορικής για παροχή διασυνοριακών ψηφιακών υπηρεσιών υγείας.
Πληρωμές από Φεβράρη
Η Κύπρος έχει λάβει μέχρι στιγμής 367 εκατ. ευρώ περίπου, και αναμένεται η απόφαση για την τρίτη πληρωμή (τέταρτη δόση) εκτός από το καινούργιο αίτημα για την πέμπτη δόση. Εφόσον η Κομισιόν κρίνει πως τα ορόσημα έχουν ολοκληρωθεί και εγκριθούν αυτά τα δύο αιτήματα για πληρωμή, η Κύπρος θα έχει πραγματοποιήσει σημαντική πρόοδο έχοντας συμπληρώσει 43% των ορόσημων και των στόχων.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το τρίτο αίτημα πληρωμής (89 εκατ. ευρώ) θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί τον Φεβρουάριο, και το τέταρτο (120 εκατ. ευρώ) ένα με δύο μήνες μετά, μέχρι την άνοιξη, εφόσον διαπιστωθεί πως τα ορόσημα έχουν εκπληρωθεί.
Από εκεί και πέρα, η Κομισιόν αναμένει το πέμπτο αίτημα πληρωμής (για την έκτη δόση 92 περίπου εκατ. ευρώ), το οποίο συνδέεται με μεταρρυθμίσεις μεταξύ άλλων για επιβολή πράσινου φόρου στα καύσιμα και στα οικιακά απόβλητα, εγκατάσταση έξυπνων μετρητών ηλεκτρισμού, αναβάθμιση των μονάδων επεξεργασίας νερού, και μείωση των υποθέσεων που εκκρεμούν στο σύστημα δικαιοσύνης.
Παράλληλα, βρίσκονται σε εξέλιξη εντατικές διαβουλεύσεις για το λεκτικό και τους όρους ολόκληρου του πλάνου μεταρρυθμίσεων και των στόχων και οροσήμων που αφορά όλες τις υπόλοιπες δόσεις, με στόχο στον Μάρτιο το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας να έχει αναθεωρηθεί για ακόμα μια φορά μετά την αναθεώρηση που ισχύει από τον Δεκέμβριο.
Η διαδικασία αυτή αφορά ουσιαστικά την επικαιροποίηση των στόχων βάσει δεδομένων που έχουν αλλάξει, ή αντικειμενικών δυσκολιών που διαπιστώνονται.
Σημειώνεται ότι στα κονδύλια που εκκρεμούν περιλαμβάνεται και δάνειο για την ηλεκτρική διασύνδεση της Κύπρου με την ηπειρωτική Ευρώπη (τέως EuroAsia Interconnector, νυν Great Sea Interconnector), και για το οποίο τα ορόσημα θα πρέπει να τύχουν επαναδιαπραγμάτευσης καθώς οι αρχικοί στόχοι δεν μπορούν ως έχουν τα πράγματα να επιτευχθούν.
