Του Απόστολου Τομαρά
Σε γεφύρι της Άρτας έχουν εξελιχθεί εδώ και 20 χρόνια οι προσπάθειες πέντε κυβερνήσεων να εφοδιάσουν την εσωτερική αγορά της Κύπρου με Φυσικό Αέριο το οποίο σε πρώτη φάση θα χρησιμοποιηθεί για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Το άδοξο τέλος που είχε η τελευταία προσπάθεια κατασκευής τερματικού στο Βασιλικό δεν μπορεί να θεωρηθεί έκπληξη αν κάποιος μελετήσει προσεκτικά τις προσπάθειες που καταβάλλονται από το 2005 και εντεύθεν, οι οποίες στο σύνολό τους έπεσαν στο κενό. Και δεν είναι μόνο η εισαγωγή ΦΑ που φαντάζει ως γόρδιος δεσμός, στην ίδια μοίρα βρίσκονται και άλλα ενεργειακά έργα με ευρύτερο γεωπολιτικό αποτύπωμα, που ακροβατούν σε τεντωμένο σχοινί. Αποτέλεσμα η Κύπρος να είναι το μοναδικό κράτος μέλος της Ε.Ε σε ενεργειακή απομόνωση, τα τιμολόγια ηλεκτρικού ρεύματος να φιγουράρουν στις πρώτες θέσεις των ακριβότερων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Κύπρος μαζί με την Πολωνία να είναι οι μοναδικές χώρες που συνεχίζουν να χρησιμοποιούν μαζούτ για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, η Δημοκρατία να καταβάλει σε ετήσια βάση αρκετά εκατομμύρια ευρώ για ρύπους και το κυριότερο το κόστος στα οικονομικά του κράτους που για τα τελευταία 20 χρόνια δεν μπορεί να υπολογισθεί έστω και κατά προσέγγιση. Από τότε που ξεκίνησαν οι προσπάθειες μέχρι σήμερα έχουν εκδηλωθεί οκτώ προσπάθειες όλες αποτυχημένες.
Η πρώτη
Η εισαγωγή ΦΑ για την εσωτερική αγορά μπήκε στο δημόσιο διάλογο της Κύπρου δυο χρόνια μετά την εκλογή του Τάσσου Παπαδόπουλου. Το εγχείρημα είχε ως βασική επιδίωξη και τότε την ανέγερση χερσαίου τερματικού αποθήκευσης και επαναεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στο Βασιλικό. Οι προσδοκίες που είχαν δημιουργηθεί τότε για ένα έργο ζωτικής σημασίας για την οικονομία της Κύπρου εξανεμίσθηκαν λίγο πριν από την προκήρυξη του σχετικού διαγωνισμού. Οι αντιδράσεις που εκδηλώθηκαν, οι νέες προτάσεις για εισαγωγή συμπιεσμένου ΦΑ, αντί του χερσαίου τερματικού, η έντονη πολιτική αντιπαράθεση που εκδηλώθηκε καθώς και οι υποδείξεις της τότε Γενικής Ελέγκτριας της Δημοκρατίας για ατασθαλίες οδήγησαν σε ναυάγιο. Η εξέλιξη, τότε, έριξε το όλο εγχείρημα στις ελληνικές καλένδες, κάτι που φάνηκε στη συνέχεια, ενώ σε πρώτη φάση η Κυπριακή Δημοκρατία έβαλε το χέρι βαθιά στα κρατικά ταμεία για να αποζημιώσει τους τεχνικούς συμβούλους, που η ίδια είχε προσλάβει και αναγκάσθηκαν να αποχωρήσουν.
Η δεύτερη
Η επόμενη προσπάθεια για εισαγωγή ΦΑ εκδηλώθηκε την περίοδο 2006 – 2010. Στις 06/06/2007 το τότε Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε την σύσταση της Δημόσιας Επιχείρησης Φυσικού Αερίου (ΔΕΦΑ) με στόχο την έλευση ΦΑ. Η κυβέρνηση Δημήτρη Χριστόφια συνεχίζοντας να έχει την έλευση ΦΑ σε προτεραιότητα ξεκίνησε τη νέα προσπάθεια αναθέτοντας αυτή την φορά το εγχείρημα στην ΔΕΦΑ. Και ενώ οι προκαταρκτικές διαδικασίες είχαν ολοκληρωθεί λίγο πριν πέσουν οι τελικές υπογραφές μεταξύ ΑΗΚ και KOGAS, ΔΕΦΑ και SHELL αιφνιδίως εμφανίσθηκαν και πάλι αντιδράσεις με αποτέλεσμα αρχές του 2011 να καταρρεύσει και πάλι η διαδικασία. Βασικό επιχείρημα των τότε πολιτικών αντιδράσεων ήταν ότι η Κυπριακή Δημοκρατία θα εγκλωβιστεί σε ένα μακροχρόνιο συμβόλαιο τη στιγμή που διεξάγονταν έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ και υπήρχαν έντονες φήμες για κυπριακό κοίτασμα υδρογονανθράκων.
Η τρίτη
Η νέα προσπάθεια για εισαγωγή ΦΑ εκδηλώθηκε και πάλι από την κυβέρνηση Χριστόφια τον Σεπτέμβριο του 2012. Ο στόχος που είχε τεθεί ήταν να ολοκληρωθεί τον Φεβρουάριο του 2013, δηλαδή έξι μήνες μετά. Το ενδιαφέρον ήταν έντονο μιας και υποβλήθηκαν 17 προτάσεις. Μετά την αξιολόγησή τους, στην κούρσα παρέμειναν δυο εταιρείες η ρωσική ΙΤΕΡΑ και η Vitol. Η ρωσική εταιρεία βγήκε εκτός διαδικασίας στη συνέχεια μιας και η προσφορά της απορρίφθηκε με το σκεπτικό της υψηλής τιμής. Η Vitol που παρέμεινε ζωντανή στη συνέχεια κρίθηκε ότι δεν ικανοποιούσε τις απαιτήσεις της ΔΕΦΑ με αποτέλεσμα ο διαγωνισμός να ακυρωθεί.
Η ενδιάμεση
Με την οικονομική κρίση του 2013 και τα μνημόνια που τη συνόδευσαν, η εισαγωγή ΦΑ έπεσε στα αζήτητα για δυο χρόνια. Η κυβέρνηση Νίκου Αναστασιάδη ξαναζέστανε την προοπτική ΦΑ αλλάζοντας όμως την διαδικασία. Το εγχείρημα στεγάστηκε υπό τη σκέπη της ενδιάμεσης λύσης. Στις 25 Ιανουαρίου 2014 το τότε Υπουργείο Βιομηχανίας και Τουρισμού απηύθυνε «πρόσκληση για Υποβολή Προτάσεων σε ανοιχτό διαγωνισμό για προμήθεια Φυσικού Αερίου μέχρι 10 χρόνων, με έναρξη την 1η Ιανουαρίου 2016». Από τότε μέχρι και το 2019 πραγματοποιήθηκαν τέσσερις ή πέντε διαδικασίες όλες τους όμως στο τέλος ναυαγούσαν. Το ναυάγιο οδήγησε την πρώτη κυβέρνηση Αναστασιάδη να εγκαταλείψει την ενδιάμεση λύση και να επανέλθει στην πρώτη προσπάθεια που προνοούσε κατασκευή τερματικού αποθήκευσης και επαναεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στο Βασιλικό. Τον Δεκέμβριο του 2019 υπογράφηκε η σύμβαση του έργου με ανάδοχο την κινέζικη κοινοπραξία China Petroleum Pipeline Engineering Co Ltd, METRON S.A., Hudong-Zhonghua Shipbuilding Co. Ltd και Wilhelmsen Ship Management Limited. Τον Μάιο του 2020 έγινε η κατάθεση του θεμέλιου λίθου του έργου το οποίο μετά από τέσσερα χρόνια εγκαταλείφθηκε από την ανάδοχο εταιρείας χωρίς να ολοκληρωθεί.
«Η χαμένη ευκαιρία πριν 14 χρόνια»
Το κόστος των αποτυχημένων προσπάθειών έλευσης ΦΑ δεν μπορεί να υπολογισθεί. Αυτό όμως που μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα είναι πως οι συνέπειες εντοπίζονται πρώτον στην οικονομία του τόπου αλλά και στους καταναλωτές. Σύμφωνα με ρεπορτάζ της «Κ» την περασμένη ζημιά η οικονομική τρύπα που έχει προκληθεί από τους ενεργειακούς σχεδιασμούς ανέρχεται στα €624 εκατ. μόνο από την κατάρρευση κατασκευής του τερματικού στο Βασιλικό. Μια εικόνα για το τι αφήνει πίσω της η δυστοκία εισαγωγής ΦΑ έδωσε ο πρώην πρόεδρος της ΡΑΕΚ Γιώργος Σιαμμάς φιλοξενούμενος της εκπομπής του ΣΠΟΡ FM 95 Διασπορά Ειδήσεων. Ο κ. Σιαμμάς έκανε λόγο για απουσία ολοκληρωμένου ενεργειακού σχεδιασμού στον τόπο τα τελευταία 10 χρόνια τη στιγμή μάλιστα που άλλες χώρες ολοκληρώνουν ανάλογη διαδικασία μέσα σε δυο χρόνια. Ο κ. Σιαμμάς αποκάλυψε πως το 2009 η προσπάθεια απόκτησης ΦΑ δαιμονοποιήθηκε και τορπιλίσθηκε από έναν πολιτικό αρχηγό, που δεν κατονόμασε, και έναν τεχνοκράτη στο Εθνικό Συμβούλιο. Κατά την εκτίμηση του κ. Σιαμμά, με αυτόν το τορπιλισμό της διαδικασίας έλευσης φυσικού αερίου χάθηκαν δισεκατομμύρια ευρώ. Σημείωσε ότι με πρόχειρους υπολογισμούς, εάν είχαμε τη συμφωνία εκείνη, το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος σήμερα θα ήταν 7,5 σεντ/kWh και όχι 30 σεντ/kWh. Είναι πέραν των 500 εκατομμυρίων ευρώ τον χρόνο η απώλεια, τόνισε.
