Του Γιώργου Κακούρη
Ανάμεσα στις χώρες με τις καλύτερες επιδόσεις στην καινοτομία είναι η Κύπρος μεταξύ του 2023 και του 2024 σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καταγράφοντας «σκορ καινοτομίας» λίγο πιο πάνω από τον μέσο όρο της Ε.Ε., σχετικά θετικότερες επιδόσεις όσον αφορά τη συνεργασία μεταξύ καινοτόμων μικρομεσαίων επιχειρήσεων, αλλά ακόμα αδυναμίες σε σχέση με την απευθείας και έμμεση στήριξη του κράτους στην έρευνα και στην ανάπτυξη.
Συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες στην κατάταξη, που περιλαμβάνει τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. και 12 γειτονικές ευρωπαϊκές χώρες, η Κύπρος βρίσκεται στη 13η θέση.
Μεταξύ άλλων τάσεων, τα στοιχεία καταγράφουν αύξηση στην επικέντρωση τεχνολογιών που σχετίζονται με το περιβάλλον, καθώς και στην εξάπλωση του ευρυζωνικού ίντερνετ σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο, αλλά παράλληλα μείωση στο επιχειρηματικό κεφάλαιο.
Σε σχέση με το 2017, τα στοιχεία καταγράφουν σημαντική αύξηση στις διεθνείς συνδημοσιεύσεις στον τομέα της έρευνας και στη συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, αλλά μείωση στις εξαγωγές προϊόντων μέσης και υψηλής τεχνολογίας.
Τα δεδομένα περιλαμβάνονται στον ετήσιο Ευρωπαϊκό Πίνακα Επιδόσεων για την Καινοτομία (European Innovation Scoreboard), ο οποίος αξιολογεί τις επιδόσεις στα κράτη-μέλη, σε γειτονικές χώρες αλλά και τον διεθνή ανταγωνισμό στην καινοτομία. Τα στοιχεία καταγράφουν τα σχετικά πλεονεκτήματα της κάθε χώρας στη βάση 32 δεικτών για την οικονομία, την επιχειρηματικότητα, τους τομείς καινοτομίας, το νομοθετικό πλαίσιο, καθώς και την κατάσταση σε σχέση με την κλιματική αλλαγή και τη δημογραφία.
Η γενικότερη εικόνα όσον αφορά τις τέσσερις κατηγορίες δεικτών δίνει μια καλή σύνοψη για την εξέλιξη της καινοτομίας στην Κύπρο. Ειδικότερα, στους δείκτες που αφορούν το πλαίσιο ανάπτυξης της καινοτομίας (ανθρώπινοι πόροι/ εκπαίδευση, τομέας της έρευνας, ψηφιοποίηση), η Κύπρος καταγράφει καθολική βελτίωση. Το ίδιο συμβαίνει και στους δείκτες που αφορούν τις δραστηριότητες καινοτομίας (παρουσία καινοτόμων επιχειρήσεων, συνεργασία, πνευματικά δικαιώματα ευρεσιτεχνίας και σχεδιασμού).
Η εικόνα είναι πιο ανάμικτη στους δείκτες που αφορούν τις επενδύσεις, με πτώση στις επενδύσεις από τον ιδιωτικό τομέα και το κράτος, αν και η επένδυση στην εργοδότηση ειδικών στην τεχνολογία δείχνει βελτίωση. Αρνητικοί είναι και αρκετοί δείκτες που αφορούν τον αντίκτυπο της καινοτομίας, ιδιαίτερα όσον αφορά τις εξαγωγές.
Μεταξύ των ισχυρών
Συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες στην κατάταξη, που περιλαμβάνει τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. και 12 γειτονικές ευρωπαϊκές χώρες, η Κύπρος βρίσκεται στη 13η θέση, και είναι μία από τις 15 χώρες όπου ο δείκτης καινοτομίας αυξήθηκε το 2024 στο 116,9 (αύξηση 3,3 μονάδων σε σχέση με το 2023, και 38,9 μονάδων σε σχέση με το 2017).
Στην κατηγοριοποίηση των χωρών της κατάταξης, η Κύπρος συγκαταλέγεται μεταξύ των «ισχυρών φορέων καινοτομίας» (όπου ο δείκτης βρίσκεται μεταξύ του 100% και του 125% του μέσου όρου της Ε.Ε. - ο δείκτης για την Κύπρο είναι 106,3% πάνω από τον μέσο όρο), μια κατηγορία κάτω από τις πρωτοπόρες χώρες (με επιδόσεις άνω του 125% του μέσου όρου).
Οι πανευρωπαϊκές τάσεις μεταξύ των «ισχυρών φορέων καινοτομίας» στους οποίους συγκαταλέγεται η Κύπρος, περιλαμβάνουν πλεονεκτήματα στα οικοσυστήματα καινοτομίας, ενώ οι πρωτοπόρες χώρες είναι αυτές με καλές επιδόσεις στην ψηφιοποίηση και ελκυστικούς τομείς έρευνας.
Η Κύπρος ξεχωρίζει όσον αφορά τις επιδόσεις των διαφορετικών περιοχών της Ευρώπης, καθώς είναι μια από τις χώρες της νότιας και της ανατολικής Ευρώπης που βρίσκεται στην κατηγορία των ισχυρών χωρών, σε αντίθεση με τους πλείστους νότιους γείτονές μας που συγκαταλέγονται μεταξύ των μέτριων (70% με 100% του μέσου όρου) και των αναδυόμενων χωρών (κάτω από 70%). Οι ισχυρές και οι πρωτοπόρες χώρες τείνουν να βρίσκονται στη βόρεια και στη δυτική Ευρώπη.
Πλεονεκτήματα και αδυναμίες
Η έκθεση που καταγράφει τα στοιχεία της αξιολόγησης καταγράφει και τα σχετικά πλεονεκτήματα και αδυναμίες της κάθε χώρας, με την Κύπρο να θεωρείται σε σχετικά προχωρημένη θέση σε σχέση με τις συνδημοσιεύσεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στην έρευνα, στις διεθνείς επιστημονικές συνδημοσιεύσεις, καθώς και στη συνεργασία των καινοτόμων μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜμΕ).
Οι αδυναμίες της Κύπρου αφορούν την άμεση και έμμεση κρατική στήριξη στην έρευνα και την ανάπτυξη των επιχειρήσεων, τις δαπάνες στην έρευνα και την ανάπτυξη από τις ίδιες τις επιχειρήσεις, και στην αναλογία των δαπανών για καινοτομία ανά εργαζόμενο.
Διαχρονικά, από το 2017, η Κύπρος έχει καταγράψει σημαντική αύξηση σε σχέση με τις επιστημονικές δημοσιεύσεις με συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, τις διεθνείς συνεργασίες στην έρευνα και τη συνεργασία μεταξύ των ΜμΕ, ωστόσο την ίδια περίοδο καταγράφηκε μείωση στις εξαγωγές προϊόντων μέσης και υψηλής τεχνολογίας, και χειροτέρευση της κατάστασης όσον αφορά τις εκπομπές μικροσωματιδίων και την παραγωγικότητα των πόρων.
Σε σχέση με το 2023 τέλος, καταγράφηκε σημαντική αύξηση στους δείκτες που αφορούν τεχνολογίες που σχετίζονται με το περιβάλλον, την ευρυζωνική διείσδυση στη χώρα, και την εργοδότηση ειδικών στις τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνιών. Σε σχέση με πέρσι όμως, καταγράφηκε μείωση στις δαπάνες επιχειρηματικών κεφαλαίων, στις δαπάνες στην καινοτομία εκτός από αυτές που αφορούν έρευνα και ανάπτυξη, και στις εξαγωγές προϊόντων μέσης και υψηλής τεχνολογίας.
Βελτίωση στην Ε.Ε.
Γενικότερα οι δείκτες στην καινοτομίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση βελτιώνονται, έχοντας καταγράψει αύξηση κατά 10% από το 2017 και κατά 0,5% από το 2023, ενώ σε επίπεδο κρατών μελών μεταξύ 2023 και 2024 καταγράφηκε αύξηση των επιδόσεων σε 15 κράτη-μέλη, υποχώρηση σε 11 και καμία αλλαγή σε ένα. Η Δανία ήταν το 2024, όπως και το 2023, η πιο καινοτόμος χώρα, με τη Σουηδία, η οποία ήταν η πρώτη χώρα από το 2017 μέχρι το 2022, να ακολουθεί.
Σε παγκόσμιο επίπεδο η Ε.Ε. έχει ισχυρή θέση, μεταξύ άλλων, όσον αφορά τις επιδόσεις καινοτόμων μικρομεσαίων επιχειρήσεων ειδικά σε σχέση με τεχνολογίες που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος, ενώ οι κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη προέρχονται από τον παγκόσμιο ανταγωνισμό σε σχέση με τη διανοητική ιδιοκτησία, τη συνεργασία μεταξύ καινοτόμων μικρομεσαίων επιχειρήσεων, και οι δαπάνες στην έρευνα και την ανάπτυξη στον επιχειρηματικό τομέα. Παγκοσμίως η Ελβετία είναι η πιο καινοτόμος χώρα της Ευρώπης, η Νότιος Κορέα είναι ο πιο καινοτόμος ανταγωνιστής, ενώ η Κίνα έχει ξεπεράσει την Ιαπωνία και κλείνει τη διαφορά με την Ε.Ε.
