Money Review
Η Τουρκία, επιδιώκοντας να επεκτείνει την επιρροή της στην Αφρική και να ενισχύσει την ενεργειακή της ασφάλεια, προτίθεται να στείλει τον επόμενο μήνα το ερευνητικό σκάφος Oruc Reis μήκους 86 μέτρων για να εξερευνήσει υπεράκτια πετρελαϊκά τεμάχια που ανήκουν στη Σομαλία.
Η κίνηση αυτή, την οποία επιβεβαίωσε ο Μοχάμεντ Χάσι, διευθυντής του υπουργείου Πετρελαίου της Σομαλίας, θα μπορούσε να συμβάλει στη διαφοροποίηση του εφοδιασμού της Τουρκίας με αργό πετρέλαιο και αποτελεί μέρος της σταθερής προσπάθειας της Άγκυρας να ενισχύσει τους δεσμούς της σε μια περιοχή όπου η Κίνα, η Ρωσία, τα κράτη του Κόλπου και η Δύση ανταγωνίζονται επίσης για την κυριαρχία.
Η Τουρκία έλκεται από τον ορυκτό πλούτο της ηπείρου και τον αυξανόμενο πληθυσμό που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα νέο κύμα οικονομικής ανάπτυξης, ενώ η κίνηση αυτή επιδεικνύει τη διεθνή της επιρροή.
«Η Αφρική έχει ενδιαφέρον για την Τουρκία επειδή είναι ένα σημείο όπου μπορεί να πειραματιστεί με όλα τα νεοαποκτηθέντα ακτιβιστικά εργαλεία και στόχους της εξωτερικής πολιτικής της», δήλωσε ο Μπατού Κοσκούν, ερευνητής με έδρα την Άγκυρα στη δεξαμενή σκέψης του Ινστιτούτου Libyan Sadeq.
«Είναι η ήπια ισχύς από τη μία πλευρά, όπως η βοήθεια, η εκπαίδευση και τα κέντρα τουρκικής γλώσσας. Και εμπορικές και οικονομικές σχέσεις από την άλλη πλευρά», είπε.
Αυτό δεν θα μπορούσε να βρει εφαρμογή πουθενά καλύτερα από τη Σομαλία, όπου η Τουρκία λειτουργεί τη μεγαλύτερη υπερπόντια στρατιωτική της βάση και τουρκικές εταιρείες διαχειρίζονται το λιμάνι και το αεροδρόμιο της πρωτεύουσας.
Η Baykar, η τουρκική εταιρεία μη επανδρωμένων αεροσκαφών που διοικείται από τον γαμπρό του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Σελτζούκ Μπαϊρακτάρ, έχει προμηθεύσει τη Σομαλία με άγνωστο αριθμό του μοντέλου TB2, επεκτείνοντας την επίθεση της Σομαλίας κατά της ισλαμιστικής ομάδας al-Shabaab.
Και νωρίτερα φέτος, το τουρκικό κοινοβούλιο ενέκρινε πρόταση του Ερντογάν για την αποστολή ναυτικής υποστήριξης στα ύδατα της Σομαλίας, εν μέσω αύξησης της πειρατείας λόγω της ανασφάλειας στην Ερυθρά Θάλασσα που συνδέεται με τις επιθέσεις των υποστηριζόμενων από το Ιράν μαχητών Χούθι.
Από το 2011, όταν η πείνα αποδεκάτιζε τον πληθυσμό της Σομαλίας, η Τουρκία έχει εντείνει τη βοήθεια προς το αφρικανικό έθνος. Η τουρκική βοήθεια την περασμένη δεκαετία ξεπέρασε το 1 δισ. δολάρια, σύμφωνα με το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, και τα τουρκικά καταναλωτικά αγαθά, από φάρμακα μέχρι ενδύματα, είναι πανταχού παρόντα σε όλη την πρωτεύουσα.
Παράλληλα, νεαροί Σομαλοί μπορούν να φοιτήσουν σε ένα τουρκικό σχολείο που υποστηρίζεται από το κράτος και λειτουργεί από το Ίδρυμα Maarif στη Χαρτζίζα και το Μογκαντίσου. Από το 1992, περισσότεροι από 1.000 Σομαλοί φοιτητές έχουν λάβει υποτροφίες σε τουρκικά πανεπιστήμια και οι περιορισμοί στη βίζα για τους Σομαλούς που επισκέπτονται την Τουρκία είναι ελάχιστοι σε σύγκριση με άλλα αφρικανικά έθνη.
Ευρύτερη στρατηγική
Η επέλαση της Τουρκίας στη Σομαλία αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης πολιτικής στην Αφρική. Οι εξαγωγές προς την ήπειρο ήταν 28,6 δισ. δολάρια το 2023, από 30,6 δισ. δολάρια το 2022, σύμφωνα με στοιχεία που συγκέντρωσε το Bloomberg, με τη μερίδα του λέοντος να πηγαίνει στην Αίγυπτο, το Μαρόκο, τη Νότια Αφρική και τη Νιγηρία.
Όλο και περισσότερο, οι συναλλαγές της Άγκυρας με τα αφρικανικά έθνη συνδυάζουν τη συνεργασία στους τομείς των πληροφοριών και της άμυνας με συμφωνίες στους τομείς της εξόρυξης και της ενέργειας. Νωρίτερα φέτος, αντιπροσωπεία υπό τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Χακάν Φιντάν επισκέφθηκε την πρωτεύουσα του Νίγηρα και υπέγραψε πλήθος συμφωνιών, αφού η στρατιωτική κυβέρνηση της χώρας έδιωξε τα γαλλικά στρατεύματα και διέταξε τις ΗΠΑ να κλείσουν τη στρατιωτική τους βάση.
Ο Νίγηρας είναι ο έβδομος μεγαλύτερος παραγωγός ουρανίου στον κόσμο. Η τουρκική μεταλλευτική εταιρεία MTA αναζητά ήδη χρυσό στη χώρα και έχει επίσης πραγματοποιήσει συνομιλίες με την Αλγερία, την Ακτή Ελεφαντοστού και τη Ζιμπάμπουε τους τελευταίους τρεις μήνες.
Η Τουρκία έχει υπογράψει παρόμοιες συμφωνίες με την Αλγερία, όπου η κρατική εταιρεία ενέργειας, Turkish Petroleum, δήλωσε ότι θα αναζητήσει πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Η Afro Turk SA έχει καταβάλει προσπάθειες να εισέλθει στην αγορά χρυσού της Μπουρκίνα Φάσο και η Turkish Airlines πετάει πλέον σε μερικές από τις πιο απομακρυσμένες γωνιές της ηπείρου.
Τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη TB2 της Baykar έχουν πωληθεί σε τουλάχιστον 11 αφρικανικές χώρες, σύμφωνα με στοιχεία που συγκέντρωσε η PAX, μια ολλανδική οργάνωση που επιδιώκει την προώθηση ειρηνικών κοινωνιών.
Μεταξύ των πόλων επιρροής περιλαμβάνεται και η SADAT, ένας ιδιώτης στρατιωτικός εργολάβος, ο οποίος έχει στείλει προσωπικό στην περιοχή του Σαχέλ για να στηρίξει τη στρατιωτική χούντα του Νίγηρα, σύμφωνα με το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Οι κίνδυνοι
Η επιδίωξη της Τουρκίας να αποκτήσει επιρροή στην Αφρική – και ιδίως στη Σομαλία – ενέχει όμως και κάποιους κινδύνους. Η Σομαλία βρίσκεται σήμερα σε αντιπαράθεση με την Αιθιοπία – έναν άλλο σταθερό εταίρο της Τουρκίας – για την απόφαση της Αντίς Αμπέμπα να αναγνωρίσει την κυριαρχία του αποσχισθέντος κράτους της Σομαλιλάνδης με αντάλλαγμα μια ναυτική βάση και πρόσβαση στο λιμάνι της παράκτιας πόλης Μπερμπέρα.
Η Άγκυρα διαμεσολαβεί επί του παρόντος σε συνομιλίες μεταξύ της Αιθιοπίας και της Σομαλίας για τον τρόπο επίλυσης της διαφοράς, που αποτελεί βασικό στόχο της εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας, εάν πρόκειται να αρχίσει να εκμεταλλεύεται τα αποθέματα πετρελαίου στην περιοχή.
Όμως, τα οφέλη σε περίπτωση που μεσολαβήσει για μια συμφωνία μεταξύ των δύο και αξιοποιήσει το πετρέλαιο που βρίσκεται κάτω από το βυθό της Σομαλίας, θα μπορούσαν να είναι τεράστια. Η Τουρκία επιδιώκει εδώ και καιρό να μειώσει την εξάρτησή της από τις εισαγωγές ενέργειας από τη Ρωσία και το Ιράν, αυξάνοντας τις εισαγωγές από τις ΗΠΑ, την Αλγερία, την Αίγυπτο και το Αζερμπαϊτζάν.
«Η εξερεύνηση πετρελαίου στα υπεράκτια κοιτάσματα της Σομαλίας και αλλού θα συμβάλει στη στρατηγική διαφοροποίησης της Άγκυρας, στην ανάπτυξη των ενεργειακών επιχειρήσεων της Τουρκίας και στην επέκταση της περιφερειακής παρουσίας των τουρκικών εταιρειών», δήλωσε ο Αλί Μπακίρ, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κατάρ και πρώην διπλωμάτης του Κατάρ στην Τουρκία.
