Kathimerini.gr
Χρειάστηκαν μόλις λίγες ημέρες για να τερματιστεί μια δυναστεία τριών δεκαετιών. Η ανατροπή του καθεστώτος Aσαντ εντυπωσιάζει, αλλά συγχρόνως προβληματίζει για την επόμενη ημέρα στη Συρία.
Ενδεικτική είναι η αμηχανία που επικρατεί στις Βρυξέλλες, καθώς οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις επιχειρούν να ερμηνεύσουν τις εξελίξεις υπό το βάρος της εμπειρίας μέσα από τις μεταβάσεις σε άλλες περιφερειακές χώρες οι οποίες δεν στέφθηκαν με επιτυχία· χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Λιβύης.
Τα διαπιστευτήρια της Χαγιάτ Ταχίρ αλ Σαμ (HTS) ως εξτρεμιστικής ισλαμιστικής οργάνωσης με ρίζες στην Αλ Κάιντα δημιουργεί εύλογες ανησυχίες για το σενάριο ενός βίαιου και χαοτικού καθεστώτος που θα επιτείνει την αστάθεια.
Εξάλλου, η συγκρουσιακή αντιπαράθεση της Τουρκίας με τους Κούρδους της Συρίας θα ήταν σε θέση να δημιουργήσει χώρο για την προώθηση του ISIS στην περιοχή. Αυτό είναι το κακό σενάριο. Στον αντίποδα, προβάλλει η προσδοκία ότι η ανατροπή του καθεστώτος Aσαντ δυνητικά σηματοδοτεί μια σπάνια ευκαιρία για να ανακατευτεί η τράπουλα προς όφελος της Ευρώπης.
«Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα πρέπει να προσεγγίσουν αυτό που συμβαίνει στη Συρία, ένα κρίσιμο μεσογειακό κράτος, από την οπτική του στρατηγικού συμφέροντος. Θα πρέπει να δώσουν πολιτικό βάρος και πόρους ώστε να υποστηρίξουν μια μετάβαση χωρίς αποκλεισμούς αλλά και ευρύτερης μεταρρύθμισης. Αυτός είναι ο μόνος βιώσιμος δρόμος για τη διασφάλιση των ευρωπαϊκών συμφερόντων –είτε πρόκειται για την περιφερειακή σταθερότητα είτε για την πρόληψη νέων κύκλων συγκρούσεων και τρομοκρατίας–, γεγονός που αφενός θα επιτρέψει σε εκατομμύρια Σύρους να επιστρέψουν επιτέλους στις εστίες τους, αφετέρου θα περιορίσει πάνω σε μόνιμη βάση την εχθρική περιφερειακή επιρροή εξωτερικών δυνάμεων όπως η Ρωσία», τονίζει στην «Κ» ο Τζούλιεν Μπαρνς Ντέισι, διευθυντής του προγράμματος για τη Μέση Ανατολή στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων – ECFR.
Μισογεμάτο ποτήρι
Ο Ντέισι ανήκει στους αναλυτές που ποντάρουν στη μετεξέλιξη της HTS, διακρίνοντας ότι η οργάνωση έχει ήδη μετριάσει τις ιδεολογικές της αφετηρίες, διαχωρίζοντας την ατζέντα της από την Αλ Κάιντα.
Oσοι βλέπουν το ποτήρι μισογεμάτο, λαμβάνουν υπόψη ως καθησυχαστικές τις πρώτες τοποθετήσεις της, σύμφωνα με τις οποίες θα λειτουργήσει υποστηρικτικά στα δικαιώματα όλων των Σύρων.
Οι πιο αισιόδοξοι παρατηρητές δίνουν επίσης έμφαση στο γεγονός ότι κατά την ανατροπή του Aσαντ η HTS έσπευσε να προστατεύσει τους κρατικούς θεσμούς και μάλιστα να διατηρήσει αρχικά τον τελευταίο πρωθυπουργό του εκδιωχθέντος καθεστώτος, Μοχάμεντ Γκάζι αλ Τζαλάλι· ενέργεια η οποία δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μια συντεταγμένη μεταβίβαση εξουσίας.
«Αν και τα ευρωπαϊκά κράτη οφείλουν να προσεγγίσουν την κατάσταση με μεγάλη προσοχή και σεμνότητα, θα πρέπει συγχρόνως να εργαστούν γρήγορα και ουσιαστικά για να παράσχουν κίνητρα προς μια θετική κατεύθυνση. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μπορούν να ξεκινήσουν επεκτείνοντας την υποστήριξη στην προοπτική μιας διαδικασίας υποστηριζόμενης από τα Ηνωμένα Εθνη, η οποία –παρά τις εσωτερικές κακοφωνίες– ίσως είναι το μόνο μέσο για τη συνεννόηση των διαφορετικών παραγόντων. Επιπλέον, μπορούν να εντείνουν τη συνεννόηση με την Τουρκία, η οποία έχει επιρροή στους αντάρτες, ώστε να πιέσει για μια συμπεριληπτική προσέγγιση από την πλευρά τους. Αυτό θα περιλάμβανε την παροχή στους Κούρδους της Συρίας μιας πολιτικής διαδρομής προς την ενσωμάτωση στις νέες συριακές κρατικές δομές, η οποία θα ανταποκρίνεται τόσο στις ανάγκες τους όσο και στις τουρκικές ανησυχίες γύρω από την κουρδική αυτονομία. Μπορούν επίσης να προσφέρουν κίνητρα για να έχει συνέχεια η μετριοπάθεια της HTS, όπως η εξαίρεση από κυρώσεις, η συνεισφορά στην ανοικοδόμηση και η σύναψη μιας εμπορικής συμφωνίας στον βαθμό που η οργάνωση θα υποστηρίξει μια προσέγγιση χωρίς αποκλεισμούς στη Συρία», σημειώνει ο ειδικός του ECFR. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα πρέπει να αφιερώσουν πόρους ώστε να υποστηρίξουν μια μετάβαση χωρίς αποκλεισμούς, τονίζουν αναλυτές.
Ρωσία και Ιράν
Ομολογουμένως, κόντρα στους φόβους ότι η προέλαση των ανταρτών θα αναζωπυρώσει τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία, η πτώση του καθεστώτος είναι μέχρι στιγμής πολύ πιο γρήγορη και λιγότερο αιματηρή από ό,τι θα μπορούσε να φανταστεί κανείς. «Κλειδί» στις εξελίξεις είναι το γεγονός ότι τόσο η Ρωσία όσο και το Ιράν δεν διατήρησαν την υποστήριξη που παρείχαν στον Ασαντ.
Κατά μία άποψη, η συνεχιζόμενη απομάκρυνση του καθεστώτος, λόγω της αδιαλλαξίας που παρουσίαζε στις διεργασίες για την περιοχή, το άφησε τελικά αβοήθητο και απροστάτευτο από το Κρεμλίνο. Υπάρχει άλλωστε η εκτίμηση ότι η Τουρκία –προτού υποστηρίξει τους αντάρτες που ανέτρεψαν τον Ασαντ– είχε συνεννοηθεί με τη Ρωσία, παρεμπιπτόντως σε μια φάση κατά την οποία η Μόσχα έχει ρίξει το βάρος στην Ουκρανία.
Ωστόσο, η ανατροπή του καθεστώτος από την HTS είναι σε θέση να οδηγήσει στην απώλεια των βάσεων της Ρωσίας στις συριακές ακτές της Μεσογείου. Η φυγή του Ασαντ αποτελεί επίσης πλήγμα για το Ιράν, το οποίο βασιζόταν στη Συρία για την αποστολή όπλων στη Χεζμπολάχ στον Λίβανο.
Την ίδια ώρα, η Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν, η οποία σιωπηρά υποστήριξε την ανατροπή του Ασαντ, έχει τώρα την ευκαιρία να συνδιαμορφώσει το διάδοχο καθεστώς στη Δαμασκό και να υποστηρίξει τις διεκδικήσεις της εις βάρος της αυτονομίας των Κούρδων στην περιοχή.
Οσον αφορά το Ισραήλ, προς το παρόν δεν έχει παρά να πανηγυρίζει για την αποδυνάμωση της παρουσίας του Ιράν στην περιοχή μέσω της πτώσης του συριακού καθεστώτος που την υποστήριζε. Ωστόσο, στον βαθμό που η HTS θα ξεδιπλώσει την εξτρεμιστική πτυχή της, το Ισραήλ κινδυνεύει από μια Συρία η οποία ενδεχομένως θα αποδειχθεί ακόμη πιο απειλητική σε σύγκριση με το παρελθόν.
Από την πλευρά τους, οι ΗΠΑ έχουν εδώ και καιρό αντιταχθεί στο καθεστώς Ασαντ, όμως έχουν επίσης χαρακτηρίσει τρομοκρατική οργάνωση την HTS. Αναμφίβολα, η στάση που θα τηρήσει η κυβέρνηση Τραμπ στην περιοχή θα είναι από τους κρίσιμους παράγοντες που θα ορίσουν την επόμενη ημέρα στη Συρία.
