Kathimerini.gr
Με την προέλαση των τζιχαντιστών και των ανταρτών συμμάχων τους να είναι ταχεία στη Συρία τα τελευταία 24ωρα, όλο και περισσότεροι αναλυτές θέτουν στο «τραπέζι» το ενδεχόμενο κατάρρευσης του καθεστώτος του προέδρου, Μπασάρ Αλ Ασαντ.
Η αστραπιαία προέλαση των ανταρτών στο βόρειο τμήμα της πόλης έχει φέρει μέσα σε μερικές ημέρες δύο κομβικής σημασίας νίκες: τον έλεγχο του Χαλεπίου στα βορειοδυτικά και της Χάμα στα κεντρικά. Πλέον οι αντικαθεστωτικές δυνάμεις έχουν φτάσει έξω από την κομβικής σημασίας πόλη της Χομς, η οποία απέχει περίπου 160 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα Δαμασκό. Παράλληλα, θύλακες ανταρτών έχουν αναπτυχθεί και στη νότια Συρία, με τις δυνάμεις τους να προελαύνουν με ταχύτητα προς την πρωτεύουσα.
Σε μήνυμά του ο ηγέτης του συνασπισμού κατά του Ασαντ και πρώην μαχητής της Αλ Κάιντα, Μοχάμαντ Αλ Τζολάνι, ανέφερε ότι στόχος παραμένει «η ανατροπή του καθεστώτος» και πως «είναι δικαίωμά μας να χρησιμοποιήσουμε όλα τα διαθέσιμα μέσα για την επίτευξη αυτού του στόχου».
Η Δύση, ορισμένα αραβικά κράτη καθώς και το Ισραήλ θα ήθελαν να δουν μια ενδεχόμενη πτώση του Ασαντ καθώς αυτή η εξέλιξη θα φέρει τον περιορισμό της επιρροής του Ιράν στην περιοχή. Ωστόσο, ειδικά όσον αφορά του Αραβες, μια ριζοσπαστική ισλαμιστική Συρία (αν επικρατήσουν οι τζιχαντιστές και οι σύμμαχοί τους) προκαλεί ανησυχία. Για τη Ρωσία, η πτώση του Ασαντ θα μπορούσε να σημαίνει την απώλεια του στενότερου συμμάχου της στη Μέση Ανατολή και την επακόλουθη υπονόμευση της ικανότητάς της να προβάλλει ισχύ στην περιοχή. Για το Ιράν, η απώλεια της Συρίας θα σπάσει στα δύο τον λεγόμενο άξονα της αντίστασης ο οποίος ξεκινά τώρα από την Τεχεράνη και φτάνει μέχρι τη Βηρυτό.
Τα αραβικά κράτη
Η προέλαση των τζιχαντιστών στη Συρία σηματοδοτεί την πρώτη σημαντική πρόκληση για τις δεσμεύσεις που έχουν κάνει ισχυρά αραβικά κράτη προς τη συμφιλίωση με το καθεστώς του Ασαντ. Στην κορύφωση του συριακού εμφυλίου πολέμου, τα σουνιτικά αραβικά κράτη, συμπεριλαμβανομένων των περιφερειακών δυνάμεων της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, διέκοψαν τους δεσμούς τους με το καθεστώς, βλέποντάς τις εξελίξεις ως ευκαιρία για να περιορίσουν την περιφερειακή επιρροή της Τεχεράνης.
Ωστόσο, ο Ασαντ, με τη βοήθεια της Ρωσίας, του Ιράν και της Χεζμπολάχ του Λιβάνου, όχι μόνο επιβίωσε αλλά πήρε πίσω και μεγάλο τμήμα της Συρίας. Η νέα πραγματικότητα της Συρίας ώθησε τα αραβικά έθνη να τείνουν χείρα βοηθείας στο καθεστώς Ασαντ, και τα τελευταία χρόνια, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ηγήθηκαν των προσπαθειών για την περιφερειακή και διεθνή αποκατάστασή της θέσης του στο παγκόσμιο στερέωμα. Το 2023, η Συρία έγινε εκ νέου δεκτή στον Αραβικό Σύνδεσμο.
Εγκαταλελειμμένα οχήματα του συριακού στρατού σε δρόμο στα περίχωρα της Χάμα – Φωτ.: AP
Πάνω από μια δεκαετία αφότου υποστήριξαν τη συριακή αντιπολίτευση, η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα τάσσονται τώρα στο πλευρό του Ασαντ. Στην ετήσια σύνοδο κορυφής του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (GCC) το περασμένο Σαββατοκύριακο, οι Αραβες ηγέτες της περιοχής ζήτησαν τη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας, δήλωσαν ότι σέβονται την κυριαρχία της και απέρριψαν την ανάμειξη άλλων χωρών στις εσωτερικές υποθέσεις της.
Το Ιράν και η Χεζμπολάχ στην εξίσωση
Το Ιράν έχει συμμαχήσει με τη Συρία του Ασαντ επεκτείνοντας με αυτόν τον τρόπο την επιρροή του στη Μέση Ανατολή. Τα προηγούμενα χρόνια, τόσο η Τεχεράνη όσο και η Χεζμπολάχ του Λιβάνου που στηρίζεται από το Ιράν, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση του Ασαντ στην εξουσία, βοηθώντας τις συριακές κυβερνητικές δυνάμεις να ανακτήσουν τα χαμένα εδάφη.
Ωστόσο, με την εισβολή του Ισραήλ στον Λίβανο, η Χεζμπολάχ αναγκάστηκε να αποχωρήσει σε μεγάλο βαθμό από τη Συρία. Στο μεταξύ, στη Συρία, το Ισραήλ έχει βομβαρδίσει συστηματικά τους τελευταίους μήνες ιρανικό στρατιωτικό προσωπικό και διαδρομές εφοδιασμού που χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά όπλων από το έδαφος της Συρίας προς τη Χεζμπολάχ του Λιβάνου. Η πτώση του Χαλεπιού και ενδεχομένως άλλων πόλεων που συνορεύουν με τον Λίβανο, θα μπορούσε να διαταράξει περαιτέρω αυτές τις διαδρομές εφοδιασμού, περιορίζοντας σημαντικά την επιρροή του Ιράν και των πληρεξουσίων του στην περιοχή.
Οι επιλογές του Ισραήλ
Ο Άσαντ, ως σύμμαχος της Τεχεράνης, όχι μόνο έχει εχθρική στάση απέναντι στο Ισραήλ, αλλά η χώρα του αποτελεί βασικό κόμβο για τη μεταφορά ιρανικής βοήθειας προς τη Χεζμπολάχ. Ως εκ τούτου, η αποδυνάμωση του καθεστώτος αποτελεί θετική εξέλιξη για το Ισραήλ στην περιοχή. Τι γίνεται όμως με τους τζιχαντιστές και τους συμμάχους τους;
Ο Χάντι Αλ-Μπάχρα, ηγέτης της συριακής αντιπολίτευσης που εκπροσωπεί ομάδες κατά του Ασαντ, συμπεριλαμβανομένου του υποστηριζόμενου από την Τουρκία Συριακού Εθνικού Στρατού (SNA), δήλωσε ότι οι αντάρτες πήραν θάρρος να ξεκινήσουν την επίθεση προς το Χαλέπι την περασμένη εβδομάδα αφού το Ισραήλ αποδυνάμωσε τη Χεζμπολάχ και τις δυνατότητες του Ιράν στην περιοχή. Η τζιχαντιστική οργάνωση που ηγείται της επίθεσης, ωστόσο, η Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ-Σαμ (HTS) (πρώην Αλ Κάιντα στην περιοχή) φέρεται να έχει πιο εχθρική στάση απέναντι στο Ισραήλ.
«Το Ισραήλ βρίσκεται ανάμεσα στο Ιράν, τους πληρεξουσίους του και τους ισλαμιστές αντάρτες της Συρίας. Καμία από τις επιλογές δεν είναι καλή όσον αφορά το Ισραήλ, αλλά προς το παρόν το Ιράν και οι πληρεξούσιοι του έχουν αποδυναμωθεί, κάτι που είναι καλό», δήλωσε στο CNN ο Αβί Μελαμέντ, πρώην αξιωματούχος των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών.
Αφίσα με τον πρόεδρο Ασαντ, διάτρητη από σφαίρες, στην πρόσοψη κτιρίου τοπικής αυτοδιοίκησης στη Χάμα – Φωτ.: AP
Αντέχει η Ρωσία την απώλεια της Συρίας;
Το 2015, η επέμβαση της Ρωσίας υπέρ του Ασαντ στον εμφύλιο της Συρίας, αποδείχτηκε σωτήρια για το καθεστώς. Χωρίς τη ρωσική αεροπορική υποστήριξη, η ανακατάληψη του Χαλεπιού το 2016, -σημείο καμπής για τον πόλεμο- θα ήταν δύσκολη, αν όχι αδύνατη. Η Νικόλ Γκραζέφσκι, συνεργάτης στο Πρόγραμμα Πυρηνικής Πολιτικής στο Carnegie Endowment for International Peace, εκτιμά τώρα ότι οι αντάρτες εκμεταλλεύτηκαν το μομέντουμ που δίνει η επικέντρωση της Ρωσίας στα μέτωπα του πολέμου στην Ουκρανία.
Το Κρεμλίνο δήλωσε πριν μερικές ημέρες ότι «σίγουρα θα συνεχίσει να υποστηρίζει» τον Ασαντ. Πράγματι, η ρωσική αεροπορία έχει ξεκινήσει σειρά αεροπορικών βομβαρδισμών κατά θέσεων των τζιχαντιστών και των αντιπολιτευόμενων ανταρτών. Ωστόσο, η Μόσχα δεν έχει δεσμεύσει μεγάλο αριθμό στρατιωτικών δυνάμεων στη Συρία παρά την ταχεία προέλαση των ανταρτών στη βόρεια Συρία.
«Συνολικά, η προέλαση των ανταρτών με τη βοήθεια της Τουρκίας αποτελεί αρκετά μεγάλη απειλή για τη Ρωσία. Η Ρωσία έβαλε πάρα πολύ μεγάλο κεφάλαιο στον Ασαντ και η απώλεια της Συρίας θα έφερνε επιπτώσεις στον ρόλο της ως μεγάλη δύναμη και ως προς την ικανότητά της να ελίσσεται στη Μέση Ανατολή», προσθέτει η Γκραζέφσκι.
Ο κομβικός ρόλος της Τουρκίας
Η Τουρκία έχει προσπαθήσει να πάρει αποστάσεις από τις ενέργειες των ανταρτών στη βόρεια Συρία, αλλά είναι γνωστός πως είναι ο κύριος υποστηρικτής του Συριακού Εθνικού Στρατού (SNA), μιας από τις ομάδες που συμμετέχουν την επίθεση κατά των δυνάμεων του Ασαντ. Η Αγκυρα έχει επίσης εκπροσωπήσει την αντιπολίτευση στις διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία, οι οποίες οδήγησαν τελικά σε μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός το 2020. Με τις εξελίξεις να «τρέχουν» στα μέτωπα, η ισορροπία δυνάμεων υπέρ του καθεστώτος το 2020, φαίνεται πως έχει ανατραπεί σε μεγάλο βαθμό.
«Τώρα είναι σαφές ότι οι Τούρκοι θέλουν να εμπλακούν σε μια διαπραγμάτευση, με τον Ασαντ όμως να μπαίνει στη δυνητική αυτή διαπραγμάτευση αδύναμος. Αν γίνουν τώρα διαπραγματεύσεις, ο μόνος τρόπος να οδηγήσουν σε κάτι είναι αν ο Ασαντ προβεί σε πραγματικές παραχωρήσεις», δήλωσε στο CNN ο Γκάλιπ Νταλάι, ανώτερος σύμβουλος στο Chatham House, ένα think tank στο Λονδίνο.
Στην εξίσωση μπαίνει επίσης και ένας άλλος στρατηγικός στόχος της Τουρκίας: να απωθήσει τις κουρδικές ομάδες ανταρτών που βρίσκονται κατά μήκος των τουρκοσυριακών συνόρων και να δημιουργήσει μια νεκρή ζώνη. Ο Ερντογάν αντιτίθεται στη δημιουργία κουρδικού κράτους και συνεχίζει να διαμηνύει σε όλους τους τόνους απώτερος στόχος της Τουρκίας παραμένει η εξάλειψη της κουρδικής αριστερής οργάνωσης του PKK.
