Γιώργος Σκαφιδάς
«Η Οδησσός είναι ο επόμενος στόχος του Πούτιν», έγραφε ο Τζος Ρόγκιν στην Washington Post, πριν από σχεδόν δυο μήνες, στις 17 Μαρτίου, επικαλούμενος τότε την «αίσθηση» που του είχε μεταφέρει ο δήμαρχος της Οδησσού, Γκενάντι Τρουχάνοφ, κατά τη διάρκεια τηλεφωνικής τους συνομιλίας.
Για την Οδησσό, την οποία «μισούν» άνθρωποι σαν τον Πούτιν, είχε όμως γράψει και ο Πολ Κρούγκμαν στους New York Times πίσω στα τέλη του Μαρτίου.
Σχεδόν δύο μήνες μετά, και ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία διανύει πια την 76η ημέρα συγκρούσεων (24 Φεβρουαρίου – 10 Μαΐου), οι ρωσικές δυνάμεις βρίσκονται να σφυροκοπούν από απόσταση την Οδησσό, με τα πυραυλικά πλήγματα και τις εκρήξεις να αποτελούν πλέον κυριολεκτικά καθημερινό φαινόμενο στην τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Ουκρανίας.
«Γιατί ο Πούτιν μισεί αυτήν την πόλη;», διερωτάτο ο Ντάνιελ Γουίλιαμς, με άρθρο του στους Asia Times πίσω στα τέλη Μαρτίου. «Η Οδησσός αποτελεί βασικό στόχο για τον Πούτιν […] Είναι ένα στολίδι σε αυτό που ο Πούτιν βλέπει ως μια νέα ρωσική αυτοκρατορία […] Η Μαριούπολη συγκεκριμένα μας δίνει μια εικόνα όσων ετοιμάζουν (σ.σ. οι ρωσικές δυνάμεις) για την Οδησσό», έγραφε ο Γουίλιαμς πριν από ενάμιση μήνα, κάνοντας τότε μια αναδρομή στο παρελθόν της πόλης που ήταν άλλοτε η τρίτη ή τέταρτη μεγαλύτερη και μια από τις πλουσιότερες της Ρωσικής Αυτοκρατορίας.
Για την Οδησσό, την πόλη που είχε ιδρύσει η Αικατερίνη η Μεγάλη το 1794, στον απόηχο τότε του Ρωσοτουρκικού Πολέμου (1787-1792), έχουν κατά καιρούς γραφτεί πολλά. Άλλοι την αποκαλούν «μαργαριτάρι της Μαύρης Θάλασσας» και άλλοι «νότια πρωτεύουσα» της Ουκρανίας, ενώ άλλοι την θυμούνται και ως «Σικάγο της Ανατολής».
Πίσω στις αρχές του 20ου αιώνα, η Οδησσός είχε βάλει πλώρη για να γίνει μια τις μεγάλες μητροπόλεις της υφηλίου, όχι μόνο οικονομικά αλλά και πολιτιστικά, έγραφε ο Κρούγκμαν στους New York Times τον Μάρτιο.
«Τα στοιχεία που έκαναν την Οδησσό ξεχωριστή, που θα έπρεπε να την είχαν κάνει μια από τις μεγάλες μητροπόλεις του κόσμου, ήταν ακριβώς αυτά που μισούν οι εθνικιστές (ethnonationalists), τότε και τώρα: η εθνική και η θρησκευτική ποικιλομορφία, η πνευματική αναζήτηση (intellectual curiosity), και το άνοιγμά της (openness) στον κόσμο», σύμφωνα με τον νομπελίστα Αμερικανό οικονομολόγο, την άποψη του οποίου συμμερίζονται ωστόσο και πολλοί άλλοι.
Επικαλούμενος την ιστορικό Άννα Μακόλκιν, συγγραφέα των βιβλίων «A History of Odessa» και «The Nineteenth Century in Odessa», ο Ντάνιελ Γουίλιαμς μιλά για μια Οδησσό στην οποία κυκλοφορούσαν ελεύθερα τα προϊόντα και οι ιδέες, για ένα πολυπολιτισμικό λιμάνι στο οποίο «άνθιζαν» οι τέχνες παράλληλα με το εμπόριο που κρατούσε ανοιχτούς και πολλαπλώς παραγωγικούς τους διαύλους με την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή.
Αλλά και από ελληνική σκοπιά, ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας έχει αναφερθεί κατ’ επανάληψη τους τελευταίους μήνες στην Οδησσό, την έδρα της Φιλικής Εταιρείας, μια πόλη «άρρηκτα συνδεδεμένη με την ελληνική ιστορία», «όπου εδώ και αιώνες διαβιοί το ελληνικό στοιχείο».
Σύμφωνα με τον Κρούγκμαν, είναι όλα εκείνα που η Οδησσός ήταν, και που θα μπορούσε ξανά να είναι, που την καθιστούν στα μάτια του Πούτιν μια πολή-αγκάθι που πρέπει πια να κατακτηθεί και να συντριβεί.
«Αν και η Οδησσός δεν έχει προσελκύσει την προσοχή των ΜΜΕ όσο άλλες ουκρανικές πόλεις, εκείνη πλήττεται τις τελευταίες εβδομάδες μεθοδικά από ρωσικούς πυραύλους», γράφει στο UnHerd ο Βλάντισλαβ Ντάβιντζον, συγγραφέας του βιβλίου «From Odessa with Love».
Από την άλλη πλευρά ωστόσο, το ζήτημα δεν θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να είναι μόνο «πολιτισμικό», ούτε να περιορίζεται μόνο στο πεδίο του «παραδειγματισμού» ή των ιστορικών αναφορών.
«Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τις επόμενες κινήσεις της ρωσικής πλευράς. Θεωρητικά, ακόμη και μια ενδεχόμενη επίθεση στην Οδησσό μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για την επέκταση των εχθροπραξιών σε άλλες χώρες», είχε δηλώσει ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας, μιλώντας στην «Κ» τον Απρίλιο, με το βλέμμα στραμμένο μάλλον προς την Υπενδνειστερία και τη Μολδαβία.
Αναφερόμενοι στο «αυτοκρατορικό όνειρο του Πούτιν» το οποίο περνάει μέσα και από την Οδησσό, οι Japan Times μιλούν, από την πλευρά τους, για ένα μεγάλο λιμάνι με «στρατηγική θέση» στον χάρτη.
Εάν καταφέρει να «πάρει» την Οδησσό, η ρωσική πλευρά θα έχει αποκτήσει τον έλεγχο ολόκληρης της από άκρη σε άκρη ουκρανικής ακτογραμμής στη Μαύρη Θάλασσα, μια Μαύρη Θάλασσα που θα ομοιάζει πια περισσότερο σε «ρωσική λίμνη», αποκόπτοντας έτσι την υπόλοιπη εναπομείνασα Ουκρανία από τον Εύξεινο Πόντο, ενώ παράλληλα θα έχει εξασφαλίσει και ένα νέο προκεχωρημένο φυλάκιο για την εξαπόλυση «επιθέσεων» προς την πλευρά της Μολδαβίας στα δυτικά.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, πολλοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου υποστηρίζοντας πως η Οδησσός δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να γίνει μια νέα Μαριούπολη. Για αυτό, άλλωστε, προκειμένου να αποφευχθεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο, καταβάλλονται ποικίλες προσπάθειες από την πλευρά των Ουκρανών, σε «συνεργασία» και με τις ΗΠΑ. Ενδεικτική η βύθιση του καταδρομικού Moskva, της ναυαρχίδας του ρωσικού στόλου στη Μαύρη Θάλασσα. Ενδεικτική, όμως, και η επιμονή των Ρώσων που συνεχίζουν να σφυροκοπούν τη «νότια πρωτεύουσα» της Ουκρανίας.
