Του Γιάννη Ιωάννου
Καθώς ο πόλεμος συνεχίζεται με αμείωτη ένταση στις ανατολικές επαρχίες της Ουκρανίας οι εορτασμοί της “Victory Day” –των ρωσικών εορτασμών για το τέλος του Β’ ΠΠ- αποκτούν σημειολογικό ενδιαφέρον ενώ, παράλληλα, τίθενται εδώ και καιρό στο μικροσκόπιο της διεθνούς ανάλυσης ως σημείου –χρονικά- που μπορεί να σηματοδοτεί κάτι για τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις προοπτικές αποκλιμάκωσης ή συνέχισής του. Μετά από 60 και πλέον ημέρες συγκρούσεων οι επιχειρήσεις στον πόλεμο της Ουκρανίας εστιάζονται σε τρεις άξονες:
• Στα ανατολικά όπου στον άξονα Λουγκάνσκ-Ντονέτσκ οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις προχωρούν αργά, χωρίς σημαντικά breakthrough ως προς την κατάληψη μεγάλου αριθμού εδαφών αλλά με ένα συστηματικό πόλεμο φθοράς (attrition warfare)
• Στο Νότο όπου με έμφαση στο Μικολάεβ και στην Χερσώνα οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις ανασυντάσσονται ως προς την διάταξη και την επιχειρησιακή τους ετοιμότητα
• Εκτός των χερσαίων επιχειρήσεων, η Οδησσός αρχίζει να αποκτά ξεχωριστό ενδιαφέρον λόγω της αύξησης των ρωσικών πληγμάτων στην πόλη. Το πως ο πόλεμος δημιούργησε spill-over effects στη Μολδαβία αλλά και στην αποσχισθείσα Υπερδνειστερία δημιουργεί εύλογα μεν το ερώτημα του αν η τελευταία σημαντική πόλη στη Μαύρη Θάλασσα θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο κατάληψης από την Ρωσία –και πότε –αν ποτέ συμβεί- θα μπορούσε να ξεκινήσει κάτι τέτοιο ως ρεαλιστική στρατιωτική επιχείρηση (από δύο κατευθύνσεις μάλιστα) για την Ρωσία
Φυσικά η δήλωση του Ρώσου ΥΠΕΞ, Λαβρόφ πως οι στρατιωτικές επιχειρήσεις της Ρωσίας δεν επηρεάζονται από περιόδους εορτασμού καθώς και το debate για το ποιά οπλικά συστήματα θα παρελάσουν στη καθιερωμένη παρέλαση, λίγη αξία έχουν ως προς το τι σηματοδοτεί η 9η Μαΐου ως προς τον ίδιο τον πόλεμο. Η Ρωσία έχει χάσει εκατοντάδες τανκς στην Ουκρανία, συνεπώς το να παρελάσουν 500 ή 100, λίγο μας απαντάει για το end-game της Μόσχας ως προς το τι επιδιώκει στη παρούσα φάση του πολέμου. Χωρίς ωστόσο κάτι τέτοιο να αναιρεί, πως ως χρονικό ορόσημο, έχει την επιμέρους σημασία της.
O πόλεμος στην Ουκρανία δημιουργεί ήδη τις δυστοπικές του εικόνες σε επίπεδο καθημερινότητας στη Ρωσία. Σε online καταστήματα διατίθενται παιδικά παιχνίδια εμπνευσμένα από τον πόλεμο. Το λογότυπο «Ζ» τείνει να γίνει το branding της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία ενώ θα μπορούσε να καταλάβει και ξεχωριστή θέση στους εορτασμούς της “Victory Day” μαζί με το καθιερωμένο πλέον σύμβολο του Αγίου Γεωργίου –την κορδέλα σε μαύρο-πορτοκαλί χρωματισμό.
Τα δύο σενάρια
Tα δύο κυρίαρχα σενάρια για την 9η Μαΐου είναι ένα προφανές κι ένα λιγότερο προφανές, ακριβώς γιατί σε μια εβδομάδα τα αποτελέσματα επί του εδάφους για την Ρωσία δεν προβλέπονται συγκλονιστικά ως προς την στρατιωτική τους πρόοδο:
• To πρώτο –όπως και κάθε άλλη ημερομηνία- θα μπορούσε να δουλέψει ως μια συζήτηση από την ρωσική ηγεσία ως προς τη συντριβή των «νεοναζί του Κιέβου» με έμφαση την τελική εκκαθάριση της Μαριούπολης. Κάτι τέτοιο θα στέκονταν η απαρχή για την σταδιακή εκτόνωση των στρατιωτικών επιχειρήσεων εντός των επόμενων μηνών προκειμένου να υπάρξει μια νέα προσπάθεια για σύναψη εκεχειρίας. Καθίσταται σαφές πως η ρωσική εσωτερική γνώμη θα μπορούσε –λόγω Πούτιν- να εισπράξει ως συντριβή της Ουκρανίας οτιδήποτε θα παρουσιάζονταν ως τέτοιο –πέραν των απωλειών και του κόστους- με την περιπτωσιολογία της Χερσώνας (ένα δημοψήφισμα ανακήρυξης λαϊκής δημοκρατίας αλά Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ) να αποκτά σημασία
• Το δεύτερο θα ήταν να σταθεί το κλίμα των εορτασμών ως αφορμή για περαιτέρω κινητοποίηση ως προς την εντατικοποίηση της πολεμικής προσπάθειας στην Ουκρανία. Σενάριο που προϋποθέτει την αποδέσμευση μεγαλύτερου αριθμού στρατιωτικών δυνάμεων και που δείχνει προς την κατεύθυνση της συνέχισης του πολέμου μετά το καλοκαίρι –με προοπτική το τέλος του χρόνου. Αναπόφευκτα σε αυτή την περίπτωση το ζήτημα κινητοποίησης εφέδρων προϋποθέτει και κλιμάκωση εκ μέρους της Ρωσίας του Πούτιν μιας και από «ειδική επιχείρηση» ο πόλεμος στην Ουκρανία θα πρέπει –και θεσμικά- να κηρυχθεί ως τέτοιος. Σε αυτό το σημείο πέραν της αρμοδιότητας του Ρώσου Προέδρου για κήρυξη πολέμου στην Ουκρανία θα είχε ενδιαφέρον η επίκληση στο άρθρο 61 παρ. 2 του ρωσικού Συντάγματος -«περί εγγύησης της προστασίας των πολιτών της στον εξωτερικό»- που στοιχειοθέτησε και την επέμβαση, το 2008, στην Γεωργία. Την περίοδο εξάλλου 2014-2015 η Ρωσία αρνήθηκε κάθε στρατιωτική ανάμιξη στην ανατολική Ουκρανία.
Η παρέλαση για την “Victory Day” έχει ταυτιστεί με την επίδειξη δύναμης ως προς το πυρηνικό οπλοστάσιο της Μόσχας. Παρά την καθημερινή συζήτηση στα ρωσικά τηλεοπτικά πάνελ για το πως η Ρωσία θα κατέστρεφε με πυρηνικά όπλα μεγάλες πόλεις όπως το Λονδίνο ή το Παρίσι η πραγματικότητα στην Ουκρανία απέδειξε πως ο ρωσικός στρατός δεν έχει πλέον την αίγλη του Ψυχρού Πολέμου –και σίγουρα ούτε την αποτελεσματικότητά του.
Τι να αναμένουμε
Τα δύο ποιοτικά στοιχεία που θα μας δείξουν προς την κατεύθυνση των εξελίξεων και της επόμενης ημέρας στο Ουκρανικό είναι η έκβαση του πολέμου στο Ντονμπάς και τα όρια της αδυναμίας ως προς την συνέχιση των συνομιλιών. Η πρώτη διάσταση αφορά φυσικά τα επί του εδάφους με την εξίσωση να αφορά κυρίως την αποτελεσματικότητα της δυτικής στρατιωτικής βοήθειας και τα όρια της προέλασης των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων.
Εμπεριέχει βέβαια κι επιμέρους συζητήσεις όπως τον κίνδυνο κλιμάκωσης του πολέμου με μια απευθείας σύγκρουση ΝΑΤΟ-Ρωσίας, την υπερχείληση του πολέμου στην Μολδαβία κι από εκεί στην Οδησσό, την διάρκεια και το end-game του πολέμου δια αντιπροσώπων (proxy war) και το κατά πόσο Ρωσία και Δύση βρίσκονται απλά στην απαρχή μιας μακράς αντιπαράθεσης με φόντο την Ουκρανία.
Στο δεύτερο πεδίο οι αντιφάσεις τόσο της Μόσχας (σ.σ. ο Λαβρόφ έκανε λόγο για άνευ όρων παράδοση της Ουκρανίας) όσο και του Κιέβου (σ.σ. κάνει λόγο για συνομιλίες αλλά και για τελική νίκη της Ουκρανίας) ως προς το σενάριο επανάληψης των συνομιλιών εμπεριέχουν και τις σκληρές επιμέρους πραγματικότητες: Το μεγάλο κόστος που έχει υποστεί η Ρωσία εδώ και δύο μήνες και το πως ο Ζελένσκι θα κληθεί –μελλοντικά- να υπογράψει την παραχώρηση ουκρανικού εδάφους στην Ρωσία. O πόλεμος έχει διάρκεια ακόμη και η 9η Μαΐου –φέτος- εμπεριέχει στοιχεία που θα μας δώσουν κάποιες μικρές ενδείξεις για την συνέχεια.
