Kathimerini.gr
Ελένη Τζαννάτου
Κακά τα ψέματα, οι περισσότεροι κάποια στιγμή έχουμε μπει στον πειρασμό: μια στιχομυθία που είναι αστεία, μια ειδοποίηση ή ένα μήνυμα ειδικού (ερωτικού συνήθως) ενδιαφέροντος, κάτι που έστειλε ένας φίλος και βαριόμαστε και λίγο να το μεταφέρουμε με δικά μας λόγια, όλα έχουν χωρέσει ανά περίπτωση στην οικονομία ενός screenshot, που χρειάζεται ένα δευτερόλεπτο και το παράλληλο πάτημα δύο κουμπιών για να καταγράψει ως έχει μια συνομιλία.
Στις περισσότερες περιπτώσεις βέβαια, τα ιδιωτικά αυτά screenshots μεταφέρονται με τη σειρά τους σε ιδιωτικά, άντε ομαδικά αλλά κλειστά, τσατ. Εν ολίγοις, γίνονται ο τρόπος «να διαδώσουμε τα νέα» στους φίλους μας και τους κοντινούς μας ανθρώπους.
Σε άλλες περιπτώσεις, κάνουν τοn γύρο του πλανήτη. Είδαμε πρόσφατα την Σάρα Μπράντι, σέρφερ και πρώην σύντροφο του ηθοποιού Τζόνα Χιλ, να δημοσιοποιεί σε μια σειρά από ιστορίες στο Instagram δεκάδες screenshots από ιδιωτικές συνομιλίες με τον πρώην σύντροφό της, που μετά από λίγο άρχιζαν να μοιάζουν με το «Σκηνές από έναν Γάμο», σε ελεύθερη, αμερικανική απόδοση. Τσακωμοί τους για το αν η Μπράντι έπρεπε να ανεβάσει φωτογραφίες της ενώ κάνει σερφ που ο Χιλ έκρινε αποκαλυπτικές, όροι με τους οποίους ο ηθοποιός έθετε τα όριά του γι αυτή τη σχέση και μερικοί ακόμα τσακωμοί, ακόμα και μετά τον χωρισμό τους (αλήθεια, ποιοι ενήλικες λύνουν τέτοια ζητήματα με μηνύματα σεντόνια;).
Το να διαβάζεις αυτά τα πολύ προσωπικά screenshots, ακόμα και αν για κάποιον λανθασμένο λόγο φαίνεται πιο «φυσιολογικό» λόγω του δημόσιου χαρακτήρα των προσώπων, εξακολουθεί να παραμένει εξαιρετικά άβολο. Η ίδια η Σάρα Μπράντι υποστήριξε πως «το να το κρατούσα για τον εαυτό μου, μου δημιουργούσε μεγαλύτερη ζημιά στην ψυχική μου υγεία από το να τα μοιραζόμουν». Και έτσι, τα μοιράστηκε με όλο το Instagram, που με την σειρά του -τι ειρωνεία!- τα έκανε screenshot για να τα αναπαράξει σε ειδήσεις.
Πριν λίγες ώρες, η τραγουδίστρια Bebe Rexha μοιράστηκε στα social media της ένα screenshot με ένα μήνυμα, που ακόμα και αν δεν φαίνεται ο αποστολέας του, φωτογραφίζει καθαρά τον σύντροφό της, Κίαν Σαφιάρι. Στο «επίμαχο» μήνυμα αυτός φέρεται να της γράφει, με ομολογουμένως αρκετά νηφάλιο ύφος, πως απλά της είπε πως έχει πάρει βάρος και ότι κατά τ’ άλλα εξακολουθεί να την θεωρεί όμορφη. Η τραγουδίστρια είχε κάνει και νωρίτερα από αυτό tweets στα οποία κατακεραύνωνε όσους της κάνουν «body shaming», δηλαδή, την κατακρίνουν για τα κιλά της.
Μοιάζει λες και ξαφνικά μπαίνουμε σε μια τροχιά στην οποία το μοίρασμα του screenshot «νομιμοποιείται» πολύ ευκολότερα και τα όρια ιδιωτικότητας και δημόσιου περιεχομένου θολώνουν ακόμα περισσότερο.
Εχει κάποιος το δικαίωμα να αναπαράγει αυτούσια μια ιδιωτική συνομιλία;
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Πάνω από όλα βρίσκεται ο νόμος, που βέβαια διαφέρει ανά χώρα. Στην Ελλάδα ισχύει το απόρρητο των επικοινωνιών και άρα είναι παράνομο να δημοσιοποιήσει κάποιος μία ιδιωτική συνομιλία στα social media. Όπως επιβεβαιώνει ο νομικός Γιάννης Ιγγλεζάκης, αυτό ισχύει είτε ο «διακινητής» του screenshot έχει δημόσιο είτε «κλειστό» προφίλ, μιας και σε κάθε περίπτωση, αποτελεί δημοσιοποίηση ιδιωτικής συνομιλίας προς τρίτους χωρίς συγκατάθεση και του άλλου μέρους.
Βέβαια, αν ένα screenshot δείχνει μια συνομιλία χωρίς να φαίνεται ο έτερος αποστολέας, και ούτε αναφέρεται ποιος είναι ή φωτογραφίζεται ανάμεσα στις γραμμές, τότε δεν υπάρχει κάποιο κώλυμα. Ενα τέτοιο παράδειγμα είναι και η δημοφιλής Instagram σελίδα «Μάνα Στιγμή», που παρουσιάζει χιουμοριστικούς και συχνά στερεοτυπικούς διαλόγους (ενήλικων) παιδιών με τις μαμάδες τους, χωρίς όμως να φαίνονται τα προφίλ ή να υπάρχουν στους διαλόγους αυτούς στοιχεία που να επιτρέπουν σε κάποιον να καταλαβαίνει ποιους αφορούν.
Οσον αφορά την δύναμη του screenshot σε ένα δικαστικό περιβάλλον, εκεί ισχύει η αρχή της αναλογικότητας. Δηλαδή, δεν μπορεί ο καθένας να προσκομίσει ως τεκμήριο στο δικαστήριο μια ιδιωτική συνομιλία για ένα ήσσονος σημασία ζήτημα. Μπορεί όμως να το κάνει αν πρέπει να υπερασπιστεί τον εαυτό του σε μια σοβαρή υπόθεση, όπως αν πρέπει να αποδείξει, για παράδειγμα, ότι δεν βίασε ή σκότωσε.
Screenshot, το νέο «λαϊκό δικαστήριο»
Ακόμα και αν μια ιδιωτική συνομιλία οφείλει να παραμένει τέτοια, δεν έχουν όλα τα screenshots το ίδιο βάρος. Υπάρχει το «χρηστικό screenshot», αυτό που σκοπό έχει περισσότερο να μεταφέρει μια πληροφορία, όπως μια συνεννόηση για ένα σημείο συνάντησης ή ένα τηλέφωνο που βαριόμαστε να μεταφέρουμε ξαναγράφοντάς το. Παντελώς άκακο.
Επειτα, είναι αυτό που μεταφέρει κάτι πιο προσωπικό σε ένα πρόσωπο εμπιστοσύνης. Ισως δεν τρέχει και κάτι αν «κόψουμε» μια ατάκα φλερτ που μπορεί να μας έστειλε κάποιος σε έναν φίλο που εμπιστευόμαστε πολύ, είναι βέβαια αρκετά παραβατικό της ιδιωτικότητας να μεταφέρουμε πιο εξομολογητικά μηνύματα ή τσακωμούς στο τσατ που έχουμε με όλους τους φίλους μας. Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, κανείς δεν θα ήθελε να νιώθει πως πέρα από το άτομο στο οποίο μιλάει, έχει και την παρέα του για ακροατήριο.
Τα screenshots σε stories και χρονολόγια, είναι μια άλλη υπόθεση. Οσο και αν κάποιος θέλει να προστατεύσει με το παράδειγμά του κάποιον άλλο, που βιώνει ενδεχομένως κάτι παρόμοιο, τέτοιες κινήσεις φέρουν βαθιά το αίσθημα της εκδίκησης. Αυτό το ξεμπρόστιασμα στον χώρο του θεάματος έχει γίνει πολλάκις μέσα από αυτοβιογραφίες, από (σκηνοθετημένα) ριάλιτι και την ταμπλόιντ δημοσιογραφία. Πλέον στους πιθανούς τρόπους έρχονται να προστεθούν και τα screenshots.
Ισως και οι πλατφόρμες από την πλευρά τους να έπρεπε με κάποιον τρόπο να προστατεύουν τον χρήστη. Για παράδειγμα, στο Instagram, αν κάποιος κάνει screenshot μια φωτογραφία που του στείλατε σε προσωπικό μήνυμα, σας έρχεται ειδοποίηση. Τα περισσότερα τσατ βέβαια δεν έχουν κάποια τέτοια λειτουργία -η οποία πάλι με τη σειρά της ίσως να ήταν περίεργη- όμως ίσως θα χρειαζόταν μια ακόμα δικλείδα ασφαλείας για έναν χρήστη.
Η κουλτούρα του άκρατου μοιράσματος screenshot στα λάθος χέρια και την ακραία του μορφή, δεν απέχει και πολύ στην λογική από την διακίνηση γυμνών φωτογραφιών -είδαμε τι συνέβη πριν κάποιον καιρό στο Telegram- ή το revenge porn. Σε καμία περίπτωση δεν εξομοιώνεται η κατάδειξη μιας τοξικής συμπεριφοράς σε μία σχέση με το εκδικητικό πορνό, όμως και τα δύο, με την ευκολία μερικών κλικ, διεκδικούν μια δικαίωση μέσω του διασυρμού. Πράγμα όχι θεμιτό.
