Kathimerini.gr
Γιάννης Παπαδόπουλος
Θεωρούσε ότι κάποια στιγμή θα συνέβαινε, ότι η «συμμαχία» για τον έλεγχο εγκυρότητας αναρτήσεων στο Facebook δεν θα μακροημέρευε για πολύ ακόμα. Δεν περίμενε, όμως, ότι ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ θα ανακοίνωνε την κατάργηση του fact-checking –τουλάχιστον στις ΗΠΑ μέχρι στιγμής– με αυτόν τον τρόπο.
«Αυτό ήταν τρομακτικό. Διάλεξε την πιο φιλική για τον Τραμπ εκδοχή για να ακυρώσει ένα πρόγραμμα που εφαρμόστηκε για να βοηθήσει τους χρήστες της πλατφόρμας και για το οποίο επί οκτώ χρόνια έλεγε ότι δούλευε και ήταν ακομμάτιστο», λέει στην «Κ» ο Αλέξιος Μαντζαρλής, χωρίς να κρύβει λόγια για τον ιδιοκτήτη της Meta. «Αποφάσισε να πάει όπου φυσάει ο άνεμος», τονίζει.
Ο κ. Μαντζαρλής υπήρξε για χρόνια επικεφαλής του International Fact-Checking Network (IFCN) στο αμερικανικό ινστιτούτο Poynter. Συμμετείχε στην εκπαίδευση δημοσιογράφων διεθνώς και προωθούσε τη συνεργασία μεταξύ οργανώσεων και πρωτοβουλιών που ασχολούνται με τον έλεγχο των ψευδών ειδήσεων. Από τον Νοέμβριο του 2016 το IFCN πίεζε τον Ζούκερμπεργκ να αναλάβει αντίστοιχα μέτρα και ο κ. Μαντζαρλής συμμετείχε σε ορισμένες κομβικές συζητήσεις που διαμόρφωσαν έπειτα το σχετικό πρόγραμμα του μέσου κοινωνικής δικτύωσης. Το αποτέλεσμα ήταν να ξεκινήσει τότε μια πιλοτική συνεργασία του Facebook με ομάδες κατάρριψης των fake news, οι οποίες είχαν υπογράψει τον κώδικα αξιών του IFCN.
Με τα χρόνια αυτό το πρόγραμμα μεγάλωσε. Πλέον, περιλαμβάνει 90 συνεργάτες οι οποίοι καλύπτουν 130 χώρες. Σημαντική διευκρίνιση: Οι fact-checkers ανά τον κόσμο δεν κάνουν τη δουλειά των διαχειριστών περιεχομένου, δεν έχουν τη δυνατότητα να διαγράφουν αναρτήσεις οι οποίες θεωρείται ότι παραβιάζουν τους κανονισμούς της πλατφόρμας. Η αποστολή τους συνοψίζεται ως εξής: Οι χρήστες μπορεί να επισημαίνουν αναρτήσεις συνδέσμων που τους φαίνονται ανακριβείς και έπειτα οι συνεργαζόμενες ομάδες ελέγχουν το ύποπτο περιεχόμενο. Εφόσον το διαψεύσουν εμφανίζεται κάτω από την ανάρτηση σχετική προειδοποίηση. Ο σύνδεσμος παραμένει ορατός και προσβάσιμος, δεν «λογοκρίνεται», περιορίζεται όμως έπειτα η απήχηση που δυνητικά θα είχε σε άλλους χρήστες του μέσου κοινωνικής δικτύωσης.
O Αλέξιος Μαντζαρλής υπήρξε για χρόνια επικεφαλής του International Fact-Checking Network στο ινστιτούτο Poynter
Τον πρώτο χρόνο λειτουργίας αυτής της υπηρεσίας η ιστοσελίδα BuzzFeed δημοσίευσε email στελέχους του Facebook, το οποίο υποστήριζε ότι οι εμφανίσεις των ψευδών ειδήσεων μειώνονταν έως και 80% με αυτή την πρακτική. Ωστόσο, τότε, μεσολαβούσαν συνήθως πάνω από τρεις ημέρες μέχρι να διασταυρωθεί και να ελεγχθεί πλήρως κάποια ύποπτη ανάρτηση. Σε αυτό το διάστημα το ψέμα μπορεί ήδη να είχε φτάσει αρκετά μακριά.
Ο κ. Μαντζαρλής γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Ρώμη από Ελληνα πατέρα και Ιταλίδα μητέρα. Το 2012 ασχολήθηκε για πρώτη φορά με τη διασταύρωση ειδήσεων μέσω της ιστοσελίδας Pagella Politica, η οποία εστίαζε στον έλεγχο δηλώσεων Ιταλών πολιτικών. Υπήρξε επικεφαλής του IFCN από το 2015 έως το 2019. Επειτα εργάστηκε στην Google και πλέον είναι διευθυντής της νεοσύστατης πρωτοβουλίας για ζητήματα διαδικτυακής ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο Cornell της Νέας Υόρκης.
Επικαλούμενος στοιχεία του Facebook, ο κ. Μαντζαρλής επισημαίνει ότι το πρόγραμμα fact-checking έχει περίπου 3% ποσοστό λάθους σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ωστόσο στην πρόσφατη ανακοίνωσή του ο ιδιοκτήτης της Meta (διαχειρίστριας εταιρείας του Facebook και του Instagram) επιχείρησε να παρουσιάσει μια διαφορετική εικόνα.
«Διάλεξε επιχειρήματα που συνήθως ακούς στο τηλεοπτικό δίκτυο Fox. Πολιτικά φορτισμένες λέξεις για “λογοκρισία” και “προκατάληψη”. Εάν είχε στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι υπήρξε κάποιο συστημικό λάθος θα έπρεπε να τα επικαλεστεί ή έστω να τα δημοσιεύσει μαζί με την απόφασή του», λέει ο κ. Μαντζαρλής. «Ολόκληρη η ανακοίνωσή του είχε πολιτική χροιά».
Η απάντηση της Ευρώπης
Για την ώρα, η απόφαση του Ζούκερμπεργκ αφορά μόνο τις ΗΠΑ. Δεν αποκλείεται, όμως, να συμπαρασύρει και άλλες χώρες στις οποίες εφαρμόζεται το ίδιο πρόγραμμα. «Το μεγάλο ερώτημα είναι πώς θα απαντήσει η Ευρώπη», επισημαίνει ο κ. Μαντζαρλής.
Κατά τον ίδιο ήταν παράδοξο ο ιδιοκτήτης μέσου κοινωνικής δικτύωσης να επικαλείται και να αντιγράφει κάποιον ανταγωνιστή του. Η αναφορά του στην υιοθέτηση της πρακτικής που ακολουθεί ο Ελον Μασκ στην πλατφόρμα Χ είναι κάτι που ξενίζει.
«Δεν είναι τυχαίο ότι ο ίδιος ο Ζούκερμπεργκ επέλεξε να δημοσιοποιήσει την απόφασή του με ένα βίντεο. Θα μπορούσε να είχε γίνει αθόρυβα, να προχωρούσαν σε αλλαγές και να έβγαζαν έπειτα μια ανακοίνωση. Το πώς και το πότε έγινε είναι σημαντικό», τονίζει ο κ. Μαντζαρλής.
