Kathimerini.com.cy
Του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΑΠΑΡΗ
Μετά από δεκαετίες ερευνών και επιστημονικών εφευρέσεων και επιτυχούς επαγγελματικής πορείας στον μαγικό κόσμο του διαστήματος και των δορυφόρων, ο 66χρονός σήμερα Χριστάκης Φελλάς μεθοδικά προχωρεί σε ένα άλμα στο μέλλον με «κοσμοδρόμιο» την Κύπρο και τρεις δορυφόρους αναμετάδοσης ίντερνετ και τηλεόρασης στα χέρια του! Συγκεκριμένα εδώ και αρκετό καιρό εργάζεται για την υλοποίηση ενός νέου δορυφορικού συστήματος τριών εξειδικευμένων δορυφόρων, οι οποίοι θα έχουν ως βασική αποστολή την αναμετάδοση ίντερνετ και τηλεόρασης. Πρόκειται για νέα τεχνολογία. Σήμερα στον κόσμο υπάρχουν 4-5 δορυφόροι αυτού του είδους. Η έδρα του δορυφόρου θα είναι η Κύπρος. Ο πρώτος δορυφόρος αναμένεται να εκτοξευθεί το 2018. Ο δεύτερος το 2019 και ο τρίτος 2020.
Το κόστος για κάθε δορυφόρο θα είναι της τάξης των 200 εκατ. ευρώ και επιπλέον 80-85 εκατ. η εκτόξευση. Συνολικά οι δαπάνες για την αποστολή, μαζί με την επίγεια δομή, είναι της τάξης των 300 εκατ. για κάθε δορυφόρο. Ο πρώτος δορυφόρος θα καλύπτει 136 χώρες σε Ασία, Αφρική και Ευρώπη. Οι δορυφόροι θα παρέχουν κάθε είδους δορυφορικές επικοινωνίες, αλλά κυρίως αμφίδρομες ευρυζωνικές υπηρεσίες καθώς και τηλεόραση. Κάθε δορυφόρος θα μπορεί να παρέχει internet με ταχύτητα 2 ΜΒ σε 2,3 εκατομμύρια συνδρομητές.
Κάθε συνδρομητής, με μία δορυφορική κεραία 65 εκατοστών και δαπάνη 100 ευρώ –μαζί με το τερματικό– θα μπορεί να λαμβάνει ίντερνετ με ταχύτητα 2ΜΒ, από τον δορυφόρο. Με κεραία 50 εκατοστών και δαπάνη 25 ευρώ μαζί με τον δέκτη θα μπορεί να παρακολουθεί και τηλεόραση. Σήμερα με ταχύτητα 1ΜΒ, μπορεί κάποιος να παρακολουθεί και τηλεόραση μέσω ίντερνετ χωρίς προβλήματα. Το δορυφορικό ίντερνετ θα μπορούν να χρησιμοποιούν όσοι ταξιδεύουν με αεροσκάφη και πλοία και όσοι διαμένουν σε απομακρυσμένες περιοχές.
Η μηναία συνδρομή για δορυφορικό ίντερνετ θα είναι γύρω στα 20 ευρώ τον μήνα. Δηλαδή εκτιμάται ότι θα έχει έσοδα 600 εκατ. ευρώ τον χρόνο, με 75% πληρότητα. Πιο απλά θα έχει έσοδα 80 φορές το αρχικό κόστος και σε μερικούς μήνες θα ανακτηθούν οι δαπάνες. Να σημειωθεί ότι κάθε δορυφόρος έχει ζωή 15 χρόνων.
Ο Χριστάκης Φελλάς σημειώνει ότι ο σταθμός ελέγχου των τριών δορυφόρων θα βρίσκεται στην Κύπρο. Θα εργοδοτηθούν 50-60 επιστήμονες υψηλού επιπέδου. Οι ηλεκτρονικές μονάδες για τα τερματικά του ίντερνετ καθώς και της τηλεόρασης θα κατασκευάζονται σε διάφορες χώρες της Άπω Ανατολής, όπως Ταϊβάν, Κίνα, Ινδία και θα συναρμολογούνται στην Κύπρο και την Ελλάδα. Αναμένεται να εμπλακούν στο έργο δύο εργοστάσια, στην Ελλάδα και στην Κύπρο στα οποία θα απασχολούνται γύρω στα 500 άτομα Κύπρο και άλλα 300 στην Ελλάδα.
Ο Χριστάκης Φελλάς σημειώνει ότι οι δυνατότητες του νέου δορυφορικού συστήματος παγκόσμιας κάλυψης, ακούγεται σαν σύστημα επιστημονικής φαντασίας, σαν να μην είναι αληθινό. Ωστόσο, πίσω από το εγχείρημα βρίσκονται άνθρωποι με τεχνογνωσία και μεγάλη πείρα στην αποστολή δορυφόρων. Με τη δύναμη αυτή εκχωρήθηκε στην εταιρεία η άδεια του Satellite Operator.
Ο Χριστάκης Φελλάς λέει ότι για να γίνει το μεγάλο βήμα και να μην το «αρπάξουν οι ξένοι» χρειάζεται η έμπρακτη στήριξη της Πολιτείας. Η Κύπρος έχει το έμψυχο υλικό, το οποίο δεν εκμεταλλεύεται σωστά, με αποτέλεσμα τα πιο ικανά ταλέντα της Κύπρου να στρέφονται προς το εξωτερικό. Είναι κρίμα η Κύπρος και η Ελλάδα να θεωρούνται μόνο τόποι διακοπών και όχι κέντρα καινοτομίας και εξέλιξης της επιστήμης και της τεχνολογίας. Θα μπορούσε π.χ. να γίνει ένα κέντρο ανάπτυξης ηλεκτρονικής τεχνολογίας που να εμπορεύεται υπηρεσίες στην Ευρώπη, στα Βαλκάνια, στην Μέση Ανατολή κ.α. Η δυνατότητα υπάρχει, βούληση δεν φαίνεται να υπάρχει.
Από τη Ζώδια στο διάστημα
Άνθρωπος πληθωρικός, επιστήμονας με περγαμηνές, εφευρέτης στο διάστημα και ταξιδευτής στη γη, ο Χριστάκης Φελλάς το φτωχόπαιδο από την Πάνω Ζώδια, με το δυνατό μυαλό και την απαράμιλλή τόλμη, κατέκτησε την επιστήμη του διαστήματος και παλεύει για τη ζωή και τον άνθρωπο, ενεργώντας αλτρουιστικά. Η ζωή του Χριστάκη Φελλά είναι μια σαγηνευτική περιπέτεια γεμάτη εκπλήξεις που επιβεβαιώνει τον στοίχο, ότι για αλλού ξεκίνησε και αλλού η ζωή τον πήγε.
Το ταξίδι της ζωής του Χριστάκη Φελλά ξεκίνησε το 1948 στην κατεχόμενη σήμερα Πάνω Ζώδια. Παιδί πολύτεκνης φτωχής οικογένειας, με πατέρα επιπλοποιό και μητέρα οικοκυρά. Τα πρώτα γράμματα, τα έμαθε στο αρρεναγωγείο του χωριού του και ακολούθως στο Ελληνικό Γυμνάσιο Μόρφου. Σε ηλικία 16 ετών, φεύγει στην Βρετανία κοντά σε ένα θείο του. Ο πατέρας του, εκ των πραγμάτων, δεν μπορούσε να τον βοηθήσει να σπουδάσει, αφού έπρεπε να παντρέψει τις τέσσερις κόρες του. Τους πρώτους οκτώ μήνες, ο ανήλικος τότε Χριστάκης διέμενε στο σπίτι του θείου του, ενώ μπήκε σε βρετανικό σχολείο για να πάρει απολυτήριο γυμνασίου και μετά να μπει σε πανεπιστήμιο. Στα 18 του λαμβάνει υποτροφία για το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ. Το 1971 παίρνει πτυχίο Φυσικής και συνεχίζει μεταπτυχιακές με υποτροφία στο Πανεπιστήμιο Άστον του Μπέρμιγχαμ. Με νέα υποτροφία συνεχίζει στο Πανεπιστήμιο του Σάρρευ για διδακτορικό, με θέμα τη ραδιενέργεια του διαστήματος. Το 1974 λόγω της εισβολής στην Κύπρο και την προσφυγοποίηση της οικογένειάς του, σταματά τις σπουδές, εργάζεται ως καθηγητής φυσικής για δύο χρόνια, μαζεύει χρήματα και παίρνει την οικογένεια του στη Βρετανία. Επιστρέφει στις σπουδές του διδακτορικού τις οποίες ολοκληρώνει το 1977.
Οι μεγάλες εταιρίες στην Βρετανία, έχουν «κυνηγούς κεφαλών», που επισκέπτονται τα πανεπιστήμια και αναζητούν τα δυνατά μυαλά. Το 1977 η εταιρεία Μαρκόνι καλεί τον Χριστάκη Φελλά. Πήγε στη συνέντευξη και φυσικά ανέφερε ότι δεν ζήτησε δουλειά, για να του απαντήσουν ότι αυτοί τον επέλεξαν. Προσλαμβάνεται και εντάσσεται σε μια ομάδα 10 ερευνητών και σχεδιάζουν ένα σύστημα εντοπισμού των εχθρικών αεροσκαφών, από απόσταση 300 χιλιομέτρων, από τις εκπομπές των ραντάρ τους. Το σύστημα εντόπιζε μεταξύ άλλων την απόσταση, την ταχύτητα, την κατεύθυνση των αεροπλάνων και έδιδε στοιχεία για τον τύπο των αεροπλάνων, τον οπλισμό που κουβαλούσαν και τις δυνατότητές τους.
Η πρώτη εφεύρεση
Στη συνέχεια ήταν η σειρά της British Aerospace. Εκεί εφηύρε ένα σύστημα προστασίας των δορυφόρων από τα ηλεκτρόνια του διαστήματος, τα οποία παγιδευμένα από το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο της γης περιστρέφονται γύρω από την γη, στο ύψος που βρίσκονται οι δορυφόροι. Τα ηλεκτρόνια όταν συναντήσουν την εξωτερική επιφάνεια του δορυφόρου, φορτίζουν την επιφάνεια με στατικό ηλεκτρικό πεδίο, ύψους πολλών χιλιάδων βολτ, με αποτέλεσμα να δημιουργούν σπινθήρες, οι οποίοι να καταστρέφουν τα ευαίσθητα ηλεκτρονικά συστήματα των δορυφόρων. Οι Αμερικανοί έχασαν ένα δορυφόρο, τον DISCUS II, από το στατικό φορτίο των ηλεκτρονίων του διαστήματος. Το 1980 ύστερα από μελέτη τριών μηνών βρήκε τη λύση. Εφηύρε ένα «κάλυμμα» από διάφορες στιβάδες υλικών, εναλλάξ καλών και κακών αγωγών του ηλεκτρισμού, που με τον βομβαρδισμό των ηλεκτρονίων δημιουργούνται ηλεκτρονικά πεδία, τα οποία απορροφούν και εξουδετερώνουν τα ηλεκτρόνια του διαστήματος. Το «κάλυμμα» τοποθετείται και στα πλαίσια με φωτοβολταϊκά, τα οποία παράγουν ρεύμα για τη φόρτιση της μπαταρίας η οποία είναι αναγκαία για τη λειτουργία του δορυφόρου. Από τότε δεν καταστράφηκε κανένας δορυφόρος από αυτή την αιτία. Και η εφεύρεση εφαρμόζεται μέχρι σήμερα σε αρκετούς από τους δορυφόρους.
Τρία χρόνια αργότερα ήταν η σειρά της British Telecom να του προσφέρει υψηλότερες απολαβές και νέα θέση. Ο Χρ. Φελλάς ανέλαβε την ευθύνη σχεδιασμού του πρώτου βρετανικού δορυφορικού συστήματος UNISAT που προοριζόταν να προσφέρει δύο τηλεοπτικά κανάλια για το BBC. Ωστόσο, ο δορυφόρος δεν θα μπορούσε να είναι αυτοχρηματοδοτούμενος, αφού δεν υπήρχε τότε η παράδοση της δορυφορικής τηλεόρασης. Το BBC ζήτησε άδεια από την κυβέρνηση για να χρησιμοποιήσει μέρος των εισπράξεων από τις άδειες τηλεόρασης, τις οποίες κατέβαλαν οι βρετανοί πολίτες για την κατασκευή του δορυφόρου. Η κυβέρνηση αρνήθηκε να δώσει άδεια, με το δικαιολογητικό ότι ήταν άδικο η πλειοψηφία να πληρώνει για να έχει μια μικρή μειοψηφία, αποτελούμενη τότε από μερικές εκατοντάδες άτομα, δορυφορική τηλεόραση. Και έτσι το μεγαλεπήβολο έργο ακυρώθηκε.
Κατασκευή δορυφόρων
Επόμενος προορισμός του Χρ. Φελλά ήταν η εταιρία INTELSAT, στην οποία πήγε αρχικά με δανεισμό (1984-1990) και μετά σαν μόνιμο μέλος του οργανισμού (1990 -1996). Τότε ανέλαβε καθήκοντα επίβλεψης της κατασκευής δορυφόρων. Το ταξίδι στη Γαλλία συνεχίστηκε στην Τουλούζη (1990-1996) όπου ανέλαβε εκτός από την επίβλεψη κατασκευής και τις δοκιμές πριν από την εκτόξευση. Οι δορυφόροι τοποθετούνται σε έναν τεράστιο αεροστεγή «φούρνο», από όπου αφαιρείται ο αέρας, δημιουργώντας έτσι συνθήκες διαστήματος. Για μερικές μέρες οι δορυφόροι εναλλάσσονται σε συνθήκες κρύου και ζέστης, από -20 έως 90 βαθμός κελσίου, με στόχο να φανούν τα οποιαδήποτε λάθη. Στην Τουλούζη επέβλεψε την κατασκευή 9 δορυφόρων. Από το 1996 εργάζεται ως σύμβουλος σε διάφορες εταιρείες. Επέβλεψε δύο δορυφόρους για την Αίγυπτο (NILESAT 1 και 2) και ένα για τη Σιγκαπούρη και την Ταϊβάν (ST1).
Η περιπέτεια του HELLAS-SAT
Το 1996 ξεκινά η περιπέτεια στην Ελλάδα και τον HELLAS-SAT. Ο Χριστάκης Φελλάς, με πατριωτική διάθεση, μεταβαίνει στην Αθήνα κατόπιν πρόσκλησης, από την ΕΑΒ (Ελληνική Αεροδιαστημική Βιομηχανία) και με μισθό, ένα εκατομμύριο δραχμές, μηδαμινό σε σχέση με τις προηγούμενες δουλειές του. Ο Χρ. Φελλάς επιμένει λέγοντας ότι δεν γίνεται να διαθέτει δορυφόρους η Τουρκία, η Αίγυπτος, η Σιγκαπούρη και να μην έχει η Ελλάδα. Ξεκινά αρχικά μόνος του. Προκηρύσσουν θέσεις εργασίας και προσέρχονται γύρω στα 200 άτομα, αλλά κανένας δεν γνώριζε ούτε τα βασικά στοιχεία της δορυφορικής τεχνολογίας. Προηγουμένως η ελληνική κυβέρνηση υπέγραψε μνημόνιο με την Κύπρο για τη δημιουργία δορυφορικού συστήματος, αλλά όλα έμεινα στα χαρτιά. Στη Λευκωσία η Τράπεζα Αναπτύξεως προσέλαβε ένα Κύπριο από την Αμερική, τον Τάσο Ανδρονίκου για να ετοιμάσει μελέτες. Ο Χρ. Φελλάς θυμάται την συνάντηση με τον τότε υπουργό Επικοινωνιών της Ελλάδας Ευάγγελο Βενιζέλο, ο οποίος θα υπέγραφε κονδύλι 300 εκατ. ευρώ για την αγορά δορυφόρου. Το βασικό επιχείρημα που προβλήθηκε στον υπουργό από τους τότε συμβούλους του, ήταν ότι θα βλέπουν ελληνική τηλεόραση οι ομογενείς στην Αμερική. Κατά τη συνάντηση ο Χρ. Φελλάς ανέφερε στον Υπουργό την απλή αλήθεια ότι η Αμερική βρίσκεται σε άλλο ημισφαίριο και θα χρειαζόταν και άλλοι δορυφόροι. Η απάντηση έφερε την αναστολή της υπογραφής του κονδυλιού.
Επόμενη επιλογή η αυτοχρηματοδότηση του έργου. Χρειαστήκαν ακόμη δύο χρόνια για να πειστούν οι αρμόδιοι ότι οι ανάδοχοι της άδειας θα έβαζαν πολλά εκατομμύρια και θα αναλάμβαναν οι ίδιοι το ρίσκο και δεν χρειάζονταν εγγυήσεις. Ύστερα από πολλές περιπέτειες προκηρύχθηκε διεθνής διαγωνισμός και ενδιαφέρθηκαν τρεις εταιρίες. η HELLAS-SAT, (ελληνική εταιρία με σύμβουλο τον Δρα Φελλά), η EUTELSAT, (ευρωπαϊκός κολοσσός με έδρα το Παρίσι) και η NEW SKY SATELLITES, (εταιρεία που δημιούργησε η INTELSAT). Ύστερα από πολλές διαδικασίες, που κράτησαν από το 1998 μέχρι τον Ιανουάριο του 2001, τον διαγωνισμό κέρδισε η HELLAS-SAT. Ακολούθησε ωστόσο ένα αλαλούμ. Η ελληνική κυβέρνηση παράνομα και παράτυπα, συνέχισε τις συνομιλίες με την NEW-SKY.
Σε ένα ταξίδι στη Λευκωσία, τον Φεβρουάριο του 2001, γίνεται η «μοιραία» συνάντηση με τον Χριστόδουλο Πρωτοπαπά διευθύνοντα σύμβουλο τότε της AVACOM NET SERVICES. Τότε αποφασίστηκε να εξασφαλιστεί η άδεια από την Κύπρο. Πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις με τον τότε υπουργό Συγκοινωνιών και Έργων Αβέρωφ Νεοφύτου, ο οποίος πρότεινε υλοποίηση του έργου με αδειοδότηση μόνο της Κύπρου (ΚΥΠΡΟΣ-SAT). Οι διαδικασίες προχώρησαν στην Κύπρο, όχι όμως στην Ελλάδα, όπου γύρω στον Απρίλιο του 2001, κατέληξαν σε ναυάγιο οι συνομιλίες με την NEW SKY SATELLITES. Τότε η Αθήνα συμφώνησε να συμμετάσχει στον νέο κυπριακής ιδιοκτησίας (κατά 60%) δορυφόρο, που μετονομάστηκε και πάλι σε HELLAS-SAT.
Τον Ιούνιο του 2001 υπογράφηκε συμφωνία με την Boeing για την κατασκευή του δορυφόρου, κάτι που απαιτούσε η ελληνική πλευρά για να εκχωρήσει την άδεια. Ωστόσο στην πορεία ακυρώθηκε η παραγγελία από την BOEING, με πρόφαση την καθυστέρηση των πληρωμών εκ μέρους της Hellas-Sat. Ο πραγματικός λόγος ήταν η αδυναμία της BOEING να ολοκληρώσει έγκαιρα τον δορυφόρο. Η εταιρεία είχε υπογράψει και συμφωνία με Eutelsat για παρόμοιο δορυφόρο.
Τότε, κινδύνευε να χαθεί η τροχιακή θέση των 39 μοιρών για την Ελλάδα και την Κύπρο, αφού πλησίαζε η καταληκτική ημερομηνία για την εκτόξευση. Ο Χρ. Φελλάς, λέει ότι τότε αγόρασαν κρυφά τον δορυφόρο Κοπέρνικο-3 από τη Γερμανία (Deutsche Telekom), ο οποίος ήταν προς το τέλος της ζωής του. Ήθελε να αγοράσει τον δορυφόρο και η EUTELSAT, μάλλον για να εμποδίσει το εγχείρημα της Κύπρου και της Ελλάδας. Ο Κοπέρνικος-3 μεταφέρθηκε σε 45 μέρες από τις 16 μοίρες, στις 39 μοίρες γεωστατική θέση, ολοκληρώνοντας τη μεταβίβαση τον Ιούνιο του 2002.
Στη συνέχεια αγόρασαν από την ASTRIUM ένα έτοιμο δορυφόρο, ο οποίος κατασκευάστηκε για την INTELSAT, ο οποίος τοποθετήθηκε στον εκτοξευτήρα της ARIANE για εκτόξευση. Ωστόσο, την τελευταία στιγμή η INTELSAT ακύρωσε την παραγγελία και αρνήθηκε την παραλαβή του δορυφόρου. (Ακολούθησε μακροχρόνια δικαστική διαμάχη, την οποία έχασε η ASTRIUM). Ο δορυφόρος αγοράστηκε για 65 εκατ. δολάρια ενώ η αρχική τιμή ήταν 120 εκατ. δολάρια. Έγιναν μετατροπές στην ακτίνα κάλυψης των τεσσάρων αντενών, οι οποίες κράτησαν για οκτώ μήνες. Η εκτόξευση του δορυφόρου έγινε τον Μάιο του 2003 από το Ακρωτήρι Κανάβεραλ στη Φλόριντα ΗΠΑ.
