Του Απόστολου Κουρουπάκη
To BPRarts Cultural Management, στο πλαίσιο της προβολή των τεχνών σε όλο τους το θεματικό και τεχνικό εύρος, διοργανώνει την έκθεση «Στο Νήμα της Αριάδνης - In Ictum Arianna». Την έκθεση επιμελείται ο δρ Ιωσήφ Χατζηκυριάκος και σε αυτή λαμβάνουν μέρος οι εικαστικοί Παναγιώτης Δουκανάρης, Θεόδουλος, Ιωάννα Λουκά, PASHIAS και Herta Ottolenghi καθώς και ο μουσικός συνθέτης Κυριάκος Κώστα. Ως καταλληλότερος χώρος για τον διάλογο χειροτεχνίας και τέχνης θεωρήθηκε ο Πολυχώρος Δημιουργικότητας και Πολιτισμού - Οικία Ματέι, στη Λάρνακα, ένα σπίτι του 18ου αιώνα που έζησε μια πλούσια οικογένεια Ιταλών εμπόρων και σήμερα αποτελεί κέντρο πολιτιστικό δραστηριοτήτων. «Η αίσθηση οικειότητας που προφέρει ο χώρος βοηθά καλύτερα την αναγνωσιμότητα των υφαντών που αποτελούν μια από τις πιο ευαίσθητες μορφές δημιουργίας» αναφέρεται στο δελτίο Τύπου.
Η έκθεση «Στο Νήμα της Αριάδνης» είναι ένα καλλιτεχνικό δρώμενο που αφορά το ύφασμα και την τέχνη της υφαντικής ως μέσο εικαστικής έκφρασης και αφορμή για τη θεματική της έκθεσης είναι η δημιουργική πορεία της Γερμανο-ιταλίδας εικαστικού Herta Ottolenghi (1885-1953) που κατασκεύαζε υφαντά-έργα τέχνης στις αρχές του 20ού αιώνα. Ο διάλογος που γεννιέται από τη συνύπαρξη των έργων, εκφράζει ερωτήματα που αφορούν τη σχέση της Τέχνης με τη χειροτεχνία, του εικαστικού με τον αριστοτέχνη και τη σημασία της πρόθεσης που καθορίζει τι είναι το ένα και τι το άλλο. Σκοπός της εικαστικής πρότασης – έκθεσης «Στο Νήμα της Αριάδνης» δεν είναι να δώσει απαντήσεις στα πιο πάνω, ή και σε άλλα, ερωτήματα που προκύπτουν, αλλά να τα θέσει στο κοινό. Ωστόσο, ρωτάω τον επιμελητή δρ Χατζηκυριάκος ποιο είναι το σημαντικότερο ερώτημα που προκύπτει από αυτή την έκθεση: «Ένα σημαντικό ερώτημα που μπορεί να γεννηθεί από αυτή την έκθεση, ώστε να μας βοηθήσει να δημιουργήσουμε συνείδηση πάνω στο ζήτημα της συνάντησης χειροτεχνίας και εικαστικών είναι ένα κομμάτι, ξεκινώντας από το έργο της Herta, η οποία χρησιμοποιεί ειδικά σχέδια με μελάνι πάνω σε χαρτί, τα οποία στα τέλη του 19ου αιώνα, αρχές του 20ού, τα χρησιμοποιούσαν στην ψυχανάλυση. «Η Herta λοιπόν ξεκινάει να κάνει ψυχανάλυση του εαυτού της, και τα αποτελέσματα αυτών των σχεδίων τα κεντά σε μνημειακών διαστάσεων υφάσματα και αυτό είναι ένα απόλυτα εσωτερικό και ιδιωτικό εικαστικό αποτέλεσμα». Ο δρ Χατζηκυριάκος λέει πως με παρόμοιο τρόπο ο Παναγιώτης Δουκανάρης παράγει τα τοπία του νου του, ο Θεόδουλος επίσης με το έργο του μας μιλάει για τους φόβους του, ο PASHIAS παράγει το αποτέλεσμα ενός επιτελεστικού έργου, για να μιλήσει για τον εαυτό του, η Ιωάννα Λουκά που είναι η μόνη επαγγελματίας υφάντρα παρουσιάζει τα εικαστικά της έργα μέσα από τη διαδικασία ύφανσης. Επίσης στην έκθεση θα υπάρχει και ένα ηχητικό τοπίο και ο Ιωσήφ μού λέει πως ζήτησε από τον Κυριάκο Κώστα να συνθέσει μια αναρμονική μουσική, βασισμένος στους ήχους του αργαλειού κατά την ώρα της ύφανσης, «έτσι κατά τη διάρκεια της έκθεσης βλέπουμε αλλά και ακούμε τους ήχους του αργαλειού».
Ρώτησα τον επιμελητή για το πού τελειώνει η χειροτεχνία και πού ξεκινάει η τέχνη και ποια είναι η διαχωριστική γραμμή που ξεχωρίζει τη χειροτεχνία και την τέχνη: «Αυτό είναι ένα πολύ βασικό ερώτημα το οποίο υπάρχει στον παγκόσμιο χώρο εδώ και πάρα πολλά χρόνια, αλλά επειδή η χειροτεχνία επιστρέφει στον χώρο της τέχνης πλέον εμφανίζεται σε πιο ρηχά νερά. Η γραμμή που βλέπω εγώ είναι η πρόθεση του δημιουργού» και συνεχίζει «Το έργο της Herta είναι ένα υφαντό που κατασκευάστηκε εξ αρχής ως ένα έργο τέχνης, ένα κεραμικό Μινγκ κατασκευάστηκε ως ένα έργο χειροτεχνίας, της πιο καλής, της πιο υψηλής, της πιο λεπτής χειροτεχνίας και τέτοιο παραμένει, όπως και ένα κέντημα των Λευκάρων δεν πρέπει να παρουσιαστεί ως έργο τέχνης, αλλά ως έργο της πιο ψηλής χειροτεχνίας, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε και για αριστοτεχνία, όχι όμως για καλλιτεχνία».
Άραγε, αναρωτιέμαι, πού μπορούν να συναντηθούν η χειροτεχνία με την καλλιτεχνία; «Εκεί που η χειροτεχνία συναντά τον εικαστικό κόσμο, και τον συναντά στην πιο υψηλή μορφή χειροτεχνικής δημιουργίας, η οποία γίνεται με πρόθεση να δημιουργηθεί ένα έργο εικαστικής τέχνης, είναι μία λεπτή, αλλά πολύ καθαρή γραμμή, η οποία βρίσκεται στην κορυφή της μιας νοητής πυραμίδας, η οποία έχει την πιο υψηλή τεχνική δυνατότητα και από την άλλη έχει το φιλοσοφικό κομμάτι που υποστηρίζει ένα εικαστικό έργο τέχνης» και μού δίνει παράδειγματα: «Το έργο του Θεόδουλου είναι ένα ταπισερί, που κατασκευάστηκε σε ένα εργοστάσιο χαλιών στη Γαλλία, με την κάτοψη της Παναγίας των Παρισίων, ως έργο τέχνης από τα χέρια του Θεόδουλου επικοινωνεί εικαστικού τύπου μηνύματα, μετά την πυρκαγιά του 2019. Το έργο του Δουκανάρη χρησιμοποιεί τον καμβά που ζωγραφίζουμε και προβληματίζεται σε σχέση με το υλικό που υποστηρίζει τη ζωγραφική επιφάνεια. Ο Δουκανάρης παρεμβαίνει στο υφαντό του καμβά με πολύ λεπτές τομές και παράγει μια σειρά από μοτίβα».
Μπορεί όμως ένα χειροτέχνημα να μετατραπεί σε έργο τέχνης; «Αν η πρόθεση αυτού που θα κάνει το τελικό έργο είναι να δημιουργήσει ένα εικαστικό έργο τέχνης, αν π.χ. σε μία κούζα ο καλλιτέχνης παρέμβει εικαστικά σε αυτή, τότε η κούζα με την παρέμβαση ως σύνολο μετατρέπεται σε έργο τέχνης. Γενικά η έκθεση αυτή λειτουργεί ως κόμβος των δύο νημάτων, χειροτεχνίας και τέχνης».
Η υφαντική ως έργο τέχνης
Η Herta υπήρξε μία από τους πρώτους εικαστικούς που αντιμετώπισε την τέχνη της υφαντικής ως μέσο δημιουργίας έργων τέχνης, υφασμάτων δηλαδή που δεν θα έχουν καμιά χρηστική λειτουργία αλλά θα εξυπηρετούν αποκλειστικά τις εικαστικές ανάγκες του δημιουργού τους. Γύρω από το έργο αυτό, που θα έρθει από την Ιταλία ειδικά, για την έκθεση αυτή, συγκεντρώθηκαν έργα Κύπριων καλλιτεχνών που, όπως η Herta, εκφράζονται δημιουργικά μέσα από το ύφασμα.
Πληροφορίες
Πολυχώρος Δημιουργικότητας και Πολιτισμού, Οικία Ματτέι, Ζήνωνος Κιτιέως, Λάρνακα.
Τα εγκαίνια θα γίνουν στις 4 Νοεμβρίου, ώρα 7:00 μ.μ. Διάρκεια έκθεσης έως 4 Δεκεμβρίου. Ωράρια λειτουργίας: 09:00-15:00. Κυριακές κλειστό.
