Η τέχνη είναι αγαθό για όλους

«Έφτιαξα μια ιστοσελίδα, μια επιλογή από καλλιτεχνικές αφίσες και εκδόσεις που σχεδίασα μέχρι σήμερα και που καταγράφουν μέρος μιας περιόδου πολιτιστικής δραστηριότητας στην Κύπρο από το 1999 μέχρι τις μέρες μας». Αυτή η ανάρτηση του Γιώργου Τσαγκάρη σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης με παρακίνησε να του ζητήσω να παρουσιάσουμε την ιστοσελίδα του, ιδιαίτερα η φράση «καταγράφουν μέρος μιας περιόδου πολιτιστικής δραστηριότητας στην Κύπρο από το 1999 μέχρι τις μέρες μας». Είναι σημαντικό –θεωρώ– να υπάρχει αυτή η καταγραφή, έστω και από τους ίδιους τους δημιουργούς, η πολιτιστική ιστορία γράφεται κάθε μέρα, τα πολιτιστικά συμβάντα είναι σχεδόν εφήμερα, εξ ου και οι αφίσες, τα προγράμματα και άλλα παρόμοια αρχειακά συγκαταλέγονται στα εφήμερα! Σε αντίθεση με τα μηνύματα που μεταφέρουν τα πολιτιστικά γεγονότα, τα οποία θα ήταν καλό να μεταφέρουν και να διαδίδουν μηνύματα. Με τον Γιώργο πάντοτε έχουμε γόνιμες συζητήσεις, και όλες στο πόδι, που λένε. Συζητάμε για το πολιτιστικό τοπίο της χώρας, για το τι μέλλει γενέσθαι, τα πώς και τα γιατί, και όπως λέει και στη συνέντευξή μας «Η δουλειά του καλλιτέχνη είναι να δημιουργεί, η φωνή του είναι το έργο του και αυτή η φωνή μπορεί να γίνει ισχυρό όπλο στα χέρια της ευρύτερης κοινωνίας και να αξιοποιηθεί προς όφελος μιας πλατιάς δημοκρατίας, που να στηρίζεται σε ανθρωποκεντρικές αξίες. Ο αληθινός καλλιτέχνης θυσιάζεται γι’ αυτό τον σκοπό».

Η πρώτη αφίσα του διεθνούς φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ και Κινουμένων Σχεδίου Υπαίθρου, το 2007

–Γιώργο, τι ήταν αυτό που σε παρακίνησε να φτιάξεις ιστοσελίδα με τη γραφιστική δουλειά σου και όχι μονό; Αυτή η ιστοσελίδα σου θα μπορούσε να πει κάποιος να πει πως είναι μία ανάγκη πολιτιστικής καταγραφής;

–Αυτή η ιστοσελίδα θα έλεγα πως προέκυψε μέσα από την ανάγκη μου να οργανώσω το υλικό που μαζεύτηκε μέσα από ένα φορτισμένο δημιουργικά ταξίδι τα τελευταία περίπου 25 χρόνια. Ήταν μια ανάγκη καταγραφής ενός μέρους της πολιτιστικής δραστηριότητας του τόπου μας, όπως εγώ το έζησα και το εξέφρασα με τις αφίσες μου. Πρόκειται δηλαδή για καλλιτεχνικές αφίσες που οι περισσότερες δημιουργήθηκαν σε μια περίοδο όπου στον τόπο μας ξεκινούσαν να γεννιούνται πολιτιστικοί θεσμοί στο θέατρο, τον Κινηματογράφο, τη Μουσική κ.λπ. Παράλληλα, εκείνη την περίοδο γεννήθηκε και το κυπριακό μας φεστιβάλ Animation και λίγο αργότερα το Μουσείο Χαρακτικής Χαμπή, θεσμοί που προσωπικά με συνοδεύουν και με απασχολούν ουσιαστικά μέχρι σήμερα. Υπήρχε κατά την άποψή μου ένα δημιουργικό κλίμα εκείνη την περίοδο που ευνοούσε την ανάπτυξη των τεχνών. Θυμάμαι όταν για παράδειγμα ξεκινούσε το 2001 το πρώτο Διεθνές Φεστιβάλ Ανεξάρτητου Κινηματογράφου «Κινηματογραφικοί Ορίζοντες» που σχεδίασα και την αφίσα. Το φεστιβάλ διοργάνωναν οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού με επιμελητή τον Δημήτρη Εϊπίδη και είχε για πρώτο κοινό 30 άτομα. Κοιτάξτε τι γίνεται σήμερα στα κινηματογραφικά μας φεστιβάλ.

–Είναι μία προσωπική σελίδα, θα είχε ενδιαφέρον όμως να υπήρχε και μία ευρύτερη βάση για την κοινότητα των ανθρώπων που ασχολούνται με αυτή την τέχνη, πώς σχολιάζεις;

–Η ευρύτερη βάση, στην οποία αναφέρεσαι, είναι κατά την άποψή μου δουλειά των οργανωμένων συνόλων, ή μιας πολιτιστικής πολιτικής του κράτους να οργανώσει. Δεν πιστεύω όμως πως το καλλιτεχνικό έργο πρέπει να παραμένει κλειστό μόνο στις κοινότητες των ανθρώπων που ασχολούνται με την κάθε συγκεκριμένη τέχνη. Η δουλειά του καλλιτέχνη είναι να δημιουργεί, η φωνή του είναι το έργο του και αυτή η φωνή μπορεί να γίνει ισχυρό όπλο στα χέρια της ευρύτερης κοινωνίας και να αξιοποιηθεί προς όφελος μιας πλατιάς δημοκρατίας, που να στηρίζεται σε ανθρωποκεντρικές αξίες. Ο αληθινός καλλιτέχνης θυσιάζεται γι’ αυτό τον σκοπό.

–Έμπνευση, ταλέντο και ακαδημαϊκή κατάρτιση... χρειάζεται και κάτι άλλο για μια επιτυχημένη διαδρομή στις τέχνες;

–Αφοσίωση και συνέπεια στον στόχο θα έλεγα. Είναι πολλοί οι πειρασμοί που μπορούν να μας αποσπάσουν, ιδιαίτερα στις μέρες μας.

–Διοργανώνεις το AnimaFest στη Σαλαμιού, εικονογραφείς, κάνεις κινηματογράφο, και άλλα πολλά, έχεις κάποια εικαστική σταθερά σε όλα αυτά;

–Είναι τα συναισθήματά μου, αυτά που νιώθω. Ό,τι δημιούργησα μέχρι σήμερα πηγάζει μέσα από μια βαθιά συναισθηματική φόρτιση που προκύπτει κυρίως από το περιβάλλον που ζω και από τις εμπειρίες μου. Η διοργάνωση του φεστιβάλ για παράδειγμα λειτουργεί όπως ακριβώς και η γέννα ενός έργου. Έχουν δηλαδή ως σταθερά ή αν θέλεις ως βάση το αίσθημα της προσφοράς και μια ιδεολογική συνέπεια πως η τέχνη είναι αγαθό για όλους. Αυτό είναι για μένα, αποστολή!

Η αφίσα της έκθεσης για τη Shirin Neshat, στην Αίθουσα Μελίνα Μερκούρη στη Λευκωσία, το 2003

–Πολιτισμός και πολιτιστική αποκέντρωση, και αναγνώριση από τον λαό, πόσο σημαντικά είναι αυτά στις μέρες μας;

–Η σχέση τέχνης και λαού ήταν διαχρονικά δεμένη. Οι καλλιτέχνες πρέπει να βρίσκονται κοντά στον απλό άνθρωπο, ο κόσμος είναι που θα στηρίξει την τέχνη σε στιγμές δύσκολες.

–Είναι τα εικαστικά η τέχνη μιας ελίτ;

–Δεν θα έπρεπε να είναι! Η μεγαλύτερη δύναμη που έχουμε ως καλλιτέχνες, το μέσο για αλλαγή, είναι η ουσιαστική επικοινωνία με τον κόσμο γύρω μας. Δεν πρέπει ούτε να υποτιμούμε αλλά ούτε να αποξενώνουμε το κοινό. Οφείλουμε να θέτουμε προβληματισμούς και δύσκολα ερωτήματα μέσα από –μερικές φορές– δύσκολα έργα, να ταράζουμε τα νερά, να προκαλούμε την κριτική σκέψη, να θέτουμε ψηλούς στόχους, αλλά με τρόπο που θα κρατά ανοιχτή την επικοινωνία μ’ ένα ευρύ κοινό.

–Ποιες είναι οι μεγαλύτερές σου ανησυχίες για τα πολιτιστικά πράγματα στη χώρα μας;

–Με ανησυχεί περισσότερο απ’ όλα η έλλειψη καλλιτεχνικής παιδείας στον τόπο μας. Όλα ξεκινούν από εκεί, από τα πρώτα κιόλας χρόνια στο σχολείο, από την οικογένεια, το περιβάλλον που μεγαλώνουμε. Για να ωριμάσει μια κοινωνία και να εκτιμά την τέχνη ως ένα αναγκαίο αγαθό για τον άνθρωπο χρειάζεται συνεχής καλλιέργεια. Αυτό σημαίνει πως ο άνθρωπος θα πρέπει να μεγαλώνει και γύρω του να έχει τέχνη, στο σχολείο, στο σπίτι, στους δρόμους, στα κτήρια, στα μουσεία κοκ. Και γι’ αυτό δεν αρκούν οι λιγοστοί καλλιτέχνες που τους απασχολεί το θέμα και που προσπαθούν να μεταδώσουν την τέχνη γύρω τους. Αυτό θέλει και πολιτικούς που θα αγαπούν την τέχνη πραγματικά και θα λάβουν τέτοιες πολιτικές αποφάσεις, που θα οδηγήσουν τις κοινωνίες και την εκπαίδευση στην κατεύθυνση ανάπτυξης των τεχνών και των γραμμάτων. Είναι πολύ ιδεαλιστικό αυτό που λέω, το ξέρω, αλλά δεν γίνεται αλλιώς. Το σύστημα στο οποίο ζούμε σήμερα έχει κάνει μεγάλη ζημιά σε θεμελιώδη ζητήματα ανάπτυξης των τεχνών και αυτό προέρχεται κυρίως από τον ιδεολογικό του πυρήνα.

Η αφίσα της Μπιενάλε Χαρακτικής, που παρουσιάστηκε στη ΣΠΕΛ, το 2019

Μεγάλωσα μέσα στις Τέχνες

–Ήταν οι τέχνες μονόδρομος, έχοντας τον Χαμπή τον χαράκτη πατέρα;

–Ήταν ό,τι πιο φυσικό να επηρεαστώ από το πλούσιο καλλιτεχνικά περιβάλλον που μεγάλωνα. Γεννήθηκα στη Μόσχα το 1976 και εκεί έζησα τα πρώτα μου έξι χρόνια. Ο πατέρας μου ήταν φοιτητής στην Σχολή Καλών Τεχνών του Σούρικοφ και μας έπαιρνε σε εκθέσεις, μουσεία, θέατρα, όπερες, κουκλοθέατρα, το τσίρκο και περιπάτους σε υπέροχα πάρκα με γλυπτά. Ο κόσμος διάβαζε πολύ, στα μετρό, στα λεωφορεία, στους σταθμούς. Ήταν τα πρώτα έξι χρόνια της ζωής μου ένας κόσμος μαγικός με πολλή τέχνη και πολιτισμό. Υπήρχε τότε ένα ιδεολογικό και πολιτικό κλίμα που βοηθούσε πολύ στην ανάπτυξη των τεχνών. Στη συνέχεια, όταν επιστρέψαμε στην Κύπρο, συνέχισα να περιβάλλομαι από την τέχνη και τους ανθρώπους της. Θυμάμαι τον Τηλέμαχο Κάνθο που ερχόταν στο εργαστήρι του πατέρα μου και τύπωνε τα χαρακτικά του. Τους νονούς μου Χρήστο Φουκαρά και Μαριάμ Σουχάνοβα και την πλούσια καλλιτεχνική τους παράδοση. Στο περιβάλλον του πατέρα μου γνώρισα μεγάλους ανθρώπους της τέχνης, σπουδαίες προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών. Όλες αυτές οι εμπειρίες πέρασαν βαθιά μέσα μου, καθόρισαν τη ζωή μου.

Επισκεφθείτε τη σελίδα του Γιώργου Τσαγκάρη στη διεύθυνση: www.yiorgos-tsangaris.com