Του Απόστολου Κουρουπάκη
«Ο τίτλος αποτελεί έκφραση της συναισθηματικής μου φόρτισης και της μόνιμης αναφοράς μου στην Κύπρο» λέει η Ερατώ Χατζησάββα, καθηγήτρια στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και πρόεδρος στο Τμήμα Εικαστικών Τεχνών της Σχολής, για τον τίτλο της έκθεσής της «Επαναπατρισμός της Θεά», που παρουσιάζεται στην γκαλερί Golden Gallery by Kapatays στη Λευκωσία. Η δρ Χατζησάββα έχει καταγωγή από την Πάφο και από τα παιδικά της χρόνια έχει μνήμες από τις παραδόσεις και τους μύθους για την Αφροδίτη. Στην έκθεση σε 30 έργα «επαναπατρίζει» τρισδιάστατα στην Κύπρο γνωστά αναγεννησιακά έργα με θέμα την Αφροδίτη και επανατοποθετεί το σκηνικό πλαίσιό τους στην Κύπρο, με αναγωγές στους μύθους και στη σύγχρονη ιστορία της. Ερωτώμενη πώς μπορεί η θεά του Έρωτα να συνδεθεί με τη Λευκωσία των συρματοπλεγμάτων ή τους πρόσφυγες της εποχής μας λέει: «Η λατρεία της με επίκεντρο την Κύπρο, είναι διαδεδομένη σ’ όλες τις χώρες που βρέχονταν από τη Μεσόγειο. Αυτή τη Μεσόγειο που έγινε σήμερα θάλασσα των προσφύγων. Η Κύπρος από την άλλη έχει μία οδυνηρή προσφυγικά εμπειρία από το 1974».
–Γιατί επιλέξατε τον τίτλο «Επαναπατρισμός της Θεάς»;
–Την τελευταία δεκαετία τα ερευνητικά μου ενδιαφέροντα εστιάζονται στην επαναπροσέγγιση και πολυμεσική αναδιατύπωση των αρχαιόμυθων έργων της Αναγέννησης. Διαπίστωσα ότι οι μύθοι της Αφροδίτης και γενικά η μορφή της θεάς κυριαρχεί σε πολλά εμβληματικά αναγεννησιακά έργα όπως του Μποτιτσέλι, του Ρούμπενς, του Τιτσιάνο, του Τζορτζόνε, του Βελάσκεθ και άλλων. Τα έργα ενεργοποίησαν τις παιδικές μου μνήμες από την Πάφο και τους μύθους που κυριαρχούσαν στη μνήμη μου για την Παφία, την Κύπριδα Αφροδίτη. Τόποι όπως η Πέτρα του Ρωμιού, ο ναός της Αφροδίτης στα Κούκλια, τα Λουτρά της Αφροδίτης, οι ναοί της θεάς στην Κύπρο, με οδήγησαν στην απόφαση επανατοποθέτησης των έργων στον γενέθλιο τόπο της θεάς. Επιχείρησα επαναπατρισμό της θεάς μέσα σ’ ένα παλαιότερο αλλά και στο σύγχρονο σκηνικό της Κύπρου. Έτσι δημιουργήθηκαν τα έργα του κύκλου «Επαναπατρισμός της Θέας». Ο τίτλος αποτελεί έκφραση της συναισθηματικής μου φόρτισης και της μόνιμης αναφοράς μου στην Κύπρο.
Τα βιώματα που περνούν στο έργο της Ερατώς Χατζησάββα δεν είναι συμβολισμοί, είναι πικρή λειτουργία της μνήμης της
–Πώς η Αφροδίτη, η θεά του έρωτα, μπορεί να συνδεθεί με τη Λευκωσία των συρματοπλεγμάτων ή τους πρόσφυγες της εποχής μας;
–Η Αφροδίτη είναι θεά του έρωτα, της ομορφιάς και των παθών. Παθών που οδήγησαν σε πολέμους, όπως τον Τρωϊκό πόλεμο. Η λατρεία της με επίκεντρο την Κύπρο, είναι διαδεδομένη σ’ όλες τις χώρες που βρέχονταν από τη Μεσόγειο. Αυτή τη Μεσόγειο που έγινε σήμερα θάλασσα των προσφύγων. Η Κύπρος από την άλλη έχει μία οδυνηρή προσφυγικά εμπειρία από το 1974. Η οδυνηρή βίωση του 1974 κυριαρχεί στα έργα μου. Η διχοτομημένη Λευκωσία και η πράσινη γραμμή τραυματίζουν την έννοια του έρωτα και της ομορφιάς. Αυτό το μήνυμα κυριαρχεί στο έργο μου «Άνοιξη στη Λευκωσία» ή «Άνοιξη στην Πράσινη Γραμμή». Πρόσφυγες και συρματοπλέγματα κυριαρχούν στην επαναφορά και επανατοποθέτηση της Αφροδίτης στο κυπριακό τοπίο.
–Αλλάζει εικαστικά πρόσωπο ή αίσθηση της Κύπριδας από την Αναγέννηση έως το 2022; Ποια είναι η δική σας Αφροδίτη;
–Δεν αλλάζει το πρόσωπο αλλά η αίσθηση της Κύπριδας. Η Αφροδίτη και γενικά η αρχαιοελληνική μυθολογία επέτρεψε στους καλλιτέχνες της Αναγέννησης ν’ αντιμετωπίσουν τη σεμνοτυφία και το συντηρητισμό στην απεικόνιση του γυμνού και του έρωτα. Η Αναγέννηση στον τομέα αυτό ήταν μία επανάσταση. Από τότε το γυμνό κυριάρχησε στην Τέχνη, με την Αφροδίτη ως θεά του κάλλους, με θαυμάσιες αναλογίες, ν’ αποτελεί ιδανική μορφή και πρότυπο για τους καλλιτέχνες. Η δική μου Αφροδίτη επιχειρεί ένα ταξίδι στον Μύθο και την Ιστορία για ν’ αγγίξει τη σύγχρονη εποχή και να φτάσει στην Κύπρο, όπου την επαναπατρίζω, ανάμεσα στην προσφυγιά του 1974 και τη σύγχρονη προσφυγιά.
–Λέτε πως δεν σας ενδιέφεραν οι συμβολισμοί όσο τα βιώματα… αυτά πώς αποτυπώνονται στα έργα σας; Μιλήστε μου για την τεχνική που έχετε χρησιμοποιήσει στα έργα που εκτίθενται.
–Αφετηρία ήταν τα βιώματά μου. Τα βιώματά μου από τις επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους και τόπους που συνδέονται με την Αφροδίτη και σε συνδυασμό με τις οδυνηρές εμπειρίες μου από την τουρκική εισβολή. Μαθήτρια στη Λευκωσία θυμάμαι τα τουρκικά αεροπλάνα να πετούν πάνω από τη Λευκωσία και να μου προκαλούν τρόμο, έχω βαθειά χαραγμένους στη μνήμη μου του προσφυγικούς καταυλισμούς, την επιστροφή των αιχμαλώτων, τα συρματοπλέγματα στη Λευκωσία. Οδυνηρές μνήμες. Αυτά τα βιώματα περνούν στο έργο μου. Δεν είναι συμβολισμοί, είναι πικρή λειτουργία της μνήμης. Ο επαναπατρισμός της Αφροδίτης στο γενέθλιο χώρο επιχειρείται μέσα από τρισδιάστατη πολυμεσική τεχνική και διαδοχικές αποτυπώσεις που επιτρέπουν την αλλαγή του σκηνικού και την προσαρμογή στο κυπριακό τοπίο. Είναι μία δύσκολη πρακτική που απαιτεί χρόνο και επιμονή παράλληλα προς τις εικαστικές αναζητήσεις. Έτσι αποτυπώνεται το βάθος, το τρισδιάστατο σκηνικό, που ενισχύεται με τον εσωτερικό φωτισμό.
–Μέσω της Αφροδίτης και την επανεγκατάστασή της προσπαθείτε να δείξετε και έναν άλλο τόπο ή μάλλον τον γενέθλιο τόπο της;
–Ο άνθρωπος είναι ο τόπος. Ο γενέθλιος τόπος της θεάς, η Κύπρος, στην ιστορική του πορεία περνάει μέσα από δοκιμασίες, συμφορές και καταστροφές, αλλά παραμένει πάντοτε ένα πανέμορφο νησί. Δεν είναι τυχαίο που η μυθολογία το προσδιόρισε ως γενέτειρα της Αφροδίτης. Η θέση της Κύπρου καθόρισε την ιστορική της πορεία, τα διαδοχικά της πρόσωπα από το παρελθόν έως σήμερα. Ως διαχρονικό τόπο της θεάς, αλλά και ως τόπο δοκιμασίας, μετά το 1974, προσεγγίζω τη σύγχρονη Κύπρο, μέσα από συνειρμούς και μνήμες που ξυπνούν στον θεατή που ατενίζει τα έργα.
–Η έννοια του γυμνού και της ομορφιάς αλλάζουν την οπτική σας;
–Καθόλου. Η σεμνοτυφία απέναντι στο γυμνό νομίζω είναι μία ξεπερασμένη θεώρηση. Προσέγγισα τις γυμνές Αφροδίτες μου με κριτήριο την καλλιτεχνική διαχρονική τους αξία.
Η Πάσχουσα Αφροδίτη είναι μία έκκληση
–Πόσες αναγνώσεις έχει η «Πάσχουσα Αφροδίτη»;
–Πρόκειται για ένα έργο πολλαπλών και διαδοχικών αναγνώσεων. Η Αφροδίτη έχει φύγει από την αχιβάδα του έργου του Μποτιτσέλι και βρίσκεται στο νοσοκομειακό κρεβάτι. Είναι η γυναίκα που στο νοσοκομείο επιζητεί με αισθητική επέμβαση την ανανέωσή της. Είναι η Αφροδίτη, η ομορφιά, που οδηγήθηκε στην εμπορευματοποίηση, μέσα από τα προϊόντα των εταιρειών καλλυντικών. Είναι η Αφροδίτη τραυματισμένη από τις παλιές και τις σύγχρονες πολεμικές συγκρούσεις. Είναι η Αφροδίτη των επιδημιών, που μαστίζουν τον σύγχρονο κόσμο. Έτσι η Αφροδίτη από θεά του πάθους γίνεται θεά των παθών. Όλα αυτά, που πληγώνουν τη ζωή μας σήμερα, επηρεάζουν την αντίληψή μας για την ομορφιά, για το ωραίο και το καλό. Η Πάσχουσα Αφροδίτη είναι μία έκκληση για θεραπεία όλων των δεινών, για το πέρασμα σ’ ένα καλύτερο κόσμο.
Πληροφορίες
Golden Gallery by Kapatays, Ερατώ Χατζησάββα, «Επαναπατρισμός της Θεάς». Διάρκεια έκθεσης έως 20 Μαρτίου. www.kapataysgallerycy.com
