Η «Κ» αρχίζει να παρουσιάζει καλλιτέχνες της Κύπρου, οι οποίοι ξεκίνησαν να δραστηριοποιούνται πριν από την εισβολή. Αρχή κάνουμε από τον Ανδρέα Χαραλαμπίδη, ο οποίος μίλησε στην «Κ» για τη ζωή του, η οποία όπως λέει είναι γεμάτη τέχνη. Με τον κ. Χαραλαμπίδη μιλήσαμε για όλα, ξεκινώντας από την παιδική του ηλικία, την εισβολή, στο πώς οι γονείς του αντέδρασαν όταν εκείνος αποφάσισε να ακολουθήσει τον δρόμο της τέχνης ως επάγγελμα. Ο κ. Χαραλαμπίδης μίλησε επίσης και για τα μελλοντικά του σχέδια και για την επερχόμενη έκθεση που ετοιμάζει στη Λευκωσία. Ο Ανδρέας Χαραλαμπίδης είναι ένας διαχρονικός ζωγράφος, ένας χαμηλών τόνων άνθρωπος που κατάφερε να αγαπήσει την τέχνη όσο λίγοι καλλιτέχνες και συνεχίζει να την υπηρετεί με την ίδια ζέση, όπως τότε που πρωτοξεκίνησε.
Έργο του ζωγράφου Ανδρέα Χαραλαμπίδη
–Πώς μπήκε η ζωγραφική στη ζωή σας;
–Γεννήθηκα σε ένα χωριό της Πάφου όπου έζησα εκεί μέχρι την τρίτη δημοτικού, μετά με την οικογένειά μου μετακομίσαμε στο κτήμα της Πάφου. Στο χωριό όπου εμένα δεν είχε το σχολείο μάθημα τέχνης. Παίρνοντας τη μεταγραφή στο Νεοφύτειο Δημοτικό σχολείο, στην πόλη πλέον της Πάφου, θυμάμαι την ημέρα που μας πήραν στο υπόγειο όπου γίνονταν τα μαθήματα τέχνης. Εγώ δεν είχα ιδέα, μου έβαλε ο δάσκαλος μπροστά μου ένα κομμάτι λευκό χαρτί με κάμποσα χρώματα. Εγώ δεν ήξερα τι να κάνω, όλοι αρχίσαν να δουλεύουν εγώ τίποτα, έρχεται ο δάσκαλος κοντά μου και μου λέει «τι συμβαίνει εδώ; γιατί δεν δουλεύεις;» και του λέω «δεν ξέρω τι να κάνω, δεν ξέρω ζωγραφική». Μου εξήγησε μερικά πράγματα, και έτσι ξεκίνησα να ζωγραφίζω, ξαναπαίρνοντας από κοντά μου ο δάσκαλος, σάστισε από τη ζωγραφιά που έκανα και δεν πίστευε ότι δεν είχα ζωγραφίσει ξανά ποτέ μέχρι εκείνη τη στιγμή. Από εκείνη την ημέρα η ζωγραφική μπήκε στη ζωή μου. Πήγα σπίτι και ζωγράφιζα σε ό,τι έβρισκα μπροστά μου. Περνώντας ο καιρός, μια ημέρα η μητέρα κατέβηκε στο σχολείο να με καταγγείλει ότι δεν διαβάζω και το μόνο που κάμνω είναι καραγκιόζηδες όλη μέρα. Ο δάσκαλος τότε της είπε ότι μια μέρα θα γίνει περήφανη από την ζωγραφική του γιου της, του «Αντρίκκου» της όπως με έλεγε.
«Θα θεωρούμουν προδότης»
–Πώς πέρασαν τα επόμενα χρόνια;
–Τα χρόνια πέρασαν και θυμάμαι ότι είχε αρχίσει και ο αγώνας της ΕΟΚΑ, εγώ παράλληλα με το σχολείο πήγαινα και βοηθούσα τον θείο μου στη δουλειά, όμως δεν σταματούσα να ζωγραφίζω σε ό,τι έβρισκα μπροστά μου, είχα ζωγραφίσει σε διάφορες εφημερίδες. Στη δουλειά του θείου μου ερχόταν συχνά ο γενικός αντιπρόσωπος του Υπουργείου Παιδείας της Αγγλίας. Εκεί είχε βρει και μια εφημερίδα όπου είχα κάνει ένα έργο με κάρβουνο, ο ίδιος ενθουσιάστηκε και είπε του θείου μου ότι θα κανονίσει να μου δώσει υποτροφία να πάω στην Αγγλία να σπουδάσω. Φυσικά, λόγω του αγώνα της ΕΟΚΑ ούτε συζήτηση να γίνει τέτοιο πράγμα, θα θεωρούμουν προδότης για μια υποτροφία. Τελειώνοντας, λοιπόν, το Γυμνάσιο, έπρεπε να πάω να σπουδάσω και λόγω του ότι ήμουν καλός στο ποδόσφαιρο αποφασίσαμε με τον πατέρα μου να πάω να γίνω γυμναστής. Εγώ παράλληλα ζωγράφιζα στο σπίτι, με τους γονείς μου να φωνάζουν να μη ζωγραφίζω και να τσακώνομαι μαζί τους, λέγοντας μου, «πώς γίνεται να είναι δουλειά τούτη η ζωγραφική;». Ήρθε η στιγμή να πάω στην Αθήνα, εγώ φυσικά πήρα μαζί μου κρυφά από τους γονιούς μερικά μικρά έργα μαζί μου.
Έργο του ζωγράφου Ανδρέα Χαραλαμπίδη
Οι σπουδές στην Αθήνα
–Τελικά, πώς καταλήξατε να σπουδάσετε τέχνη;
–Φτάνοντας στην Αθήνα, το πρώτο βραδύ πήγα έξω για φαγητό και ένας φίλος μου λέει ότι στο ίδιο μέρος όπου είμαστε είναι ένας σπουδαίος ζωγράφος και καθηγητής στο Κέντρο Καλών Τεχνών ο Κώστας Ηλιάδης. Του μίλησα και του είπα ότι μου αρέσει πολύ η ζωγραφική, και με τη συζήτηση με προσκάλεσε στο εργαστήρι του για να του δείξω τη δουλειά μου. Την επόμενη μέρα ήμουν στο ατελιέ του, μόλις είδε το έργα μου, φωνάζει στη γυναίκα του και της λέει «ο Κύπριος ζωγράφος θα σπουδάσει γυμναστής», «είναι κρίμα» μου λέει, «εσύ είσαι γεννημένος ζωγράφος». Τη Δευτέρα οπότε και θα ξεκινούσα στη Γυμναστική Ακαδημία, ξεκίνησα τελικά τη Σχολή Καλών Τεχνών. Οι γονείς μου φυσικά δεν είχαν ιδέα. Γυρνώντας πίσω στην Κύπρο για το καλοκαίρι, είπα στους γονείς μου ότι δεν έγινα γυμναστής και έγινε το σώσε. Σταματήσανε να μου στέλνουν λεφτά για να συνεχίσω τις σπουδές και έτσι ξεκίνησα να δουλεύω σε διάφορα μέρη για να μπορέσω να πάω πίσω. Και κάπως έτσι τα κατάφερα και τέλειωσα από τη Σχόλη Καλών Τεχνών και το 1960 γύρισα πίσω στην Κύπρο και διορίστηκα ως καθηγητής Τέχνης σε γυμνάσιο. Και το 1962 έκανα την πρώτη μου έκθεση στο Δημοτικό Μέγαρο της Πάφου.
Έργο του ζωγράφου Ανδρέα Χαραλαμπίδη
Η εισβολή στην Κύπρο
–Τι θυμάστε από τη εισβολή;
–Θυμάμαι τα πάντα. Εγώ ήμουν αντιστασιακός, ήμουν εναντίον της κατάστασης που επικρατούσε τότε με την ΕΟΚΑ Β΄. Θυμάμαι μια μέρα, όταν επιστρέψαμε στο σπίτι με τη γυναίκα μου και τα δύο μας παιδιά, είχαν πολυβολήσει το κρεβάτι στο οποίο κοιμόμουν, βρήκαμε 6 τρύπες πάνω στο στρώμα, αυτές προοριζόντουσαν για εμένα και ευτυχώς έλειπα. Βίωσα την εισβολή και τον πόλεμο πολύ έντονα. Είχα κάνει μια σειρά από έργα τα «Ντοκουμέντα» επηρεαζόμενος από την εισβολή, αλλά συμβολικά είχε και έχει πολύ συμβολισμό η δουλειά μου. Τέσσερα έργα από αυτή τη συλλογή τα αγόρασε και τα έβαλε στο γραφείο του ο Μακάριος, όταν το Προεδρικό είχε καεί και το Γραφείο Δημοσίων Πληροφοριών είχε μετατραπεί σε έδρα της προεδρίας.
Φιλία με τον Sir Terry Frost
–Μετά την εισβολή;
–Μετά την εισβολή το 1975 πήρα μια υποτροφία από το British Council για μεταπτυχιακά στο πανεπιστήμιο του Reading και είχα ως καθηγητή μου τον μεγάλο Sir Terry Frost με τον οποίο να αναπτύξαμε μια πολύ καλή φιλία και μοιραστήκαμε μερικές εκθέσεις μαζί στην Αγγλία. Ακολούθως, μετά από αρκετά χρόνια και μετά την εισβολή, αποφάσισα να πάρω τη σύνταξή μου στα 55 μου και από τότε μέχρι σήμερα δεν πέρασε μια μέρα που να μη δουλέψω, να μη ζωγραφίσω.
Το έργο «Ο καλλιτέχνης»
Το έργο του Ανδρέα Χαραλαμπίδη «Ο καλλιτέχνης» είναι από εκείνα που επεστράφησαν στην ε/κ πλευρά μέσω της Δικοινοτικής Επιτροπής για τον Πολιτισμό τον Φεβρουάριο του 2020. Ζωγράφισε το έργο το 1960, το οποίο είχε αγοράσει Δήμος Αμμοχώστου, μετά από την έκθεση που έγινε στο Λύκειο Ελληνίδων. Ο κ. Χαραλαμπίδης είχε δηλώσει τότε στην «Κ»: «Το αγαπούσα πάρα πολύ το έργο αυτό και μου άρεσε πάρα πολύ και όταν άκουσα ότι βρέθηκαν έργα τέχνης ήθελα να είναι μέσα και αυτό. Με συγκίνησε ιδιαίτερα που βρέθηκε, γιατί ήταν από τα πρώτα μου έργα». Ο κ. Χαραλαμπίδης είχε τότε επισημάνει ότι στο Βαρώσι είχε πολλά έργα και ελπίζει να βρεθούν και τα υπόλοιπα. Συγκινημένος ο κ. Χαραλαμπίδης μας είχε πει τότε ότι είναι ένα πρώιμο έργο του που εμφανίστηκε ξανά, «από εκείνη την πρώτη μου περίοδο δεν έχω παρά ένα-δυο έργα…».
Τα ερεθίσματα της δουλειάς
–Μέσα από τα έργα σας βλέπουμε πολύ χαρακτηριστικά το γυναίκειο φύλο. Τι σημαίνει γυναίκα για εσάς;
–Το παν! Η γυναίκα είναι το παν, είναι η μητέρα, είναι ο έρωτας είναι τα όλα. Κάποτε ζωγραφίζω και κανένα άντρα αλλά εν τους καταφέρνω τζαι πολλά καλά. (γέλια)
–Τι είναι αυτό που σας δίνει τη δύναμη να συνεχίζετε να ζωγραφίζετε τόσα χρόνια;
–Το έχω ανάγκη. Δεν θα περάσει μέρα χωρίς να δουλέψω, είναι εντελώς αδύνατο. Σηκώνομαι το πρωί, πίνω τον καφέ μου, το εργαστήρι ευτυχώς είναι στο σπίτι μου που έχει μια πολύ ωραία θέα, με τους κήπους μου και ξεκινώ δουλειά.
–Πιστεύτε ότι είστε ένας διαχρονικός ζωγράφος;
–Μα ξέρω; Δεν μπορώ να καταλάβω να σας πω την αλήθεια, ούτε με ενδιαφέρει. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι να ζωγραφίζω. Τώρα εάν είναι επιτυχημένη ή όχι είναι μια άλλη συζήτηση. Η προσπάθεια που κάνω εγώ είναι να δημιουργώ κάτι που με ικανοποιεί εμένα, εάν ικανοποιεί και άλλους ακόμη καλυτέρα. Είμαι αυστηρός κριτής μετά όμως που αφήνω έργα μου στο κοινό, το σημαντικό ωστόσο είναι να είσαι αυστηρός κριτής την ώρα που δουλεύεις, πριν να φύγει το έργο και βγει έξω.
–Τι είναι αυτό που σας επηρεάζει για τη δημιουργία των έργων σας;
–Είμαι πολύ επηρεασμένος από τη μυθολογία και ιδιαίτερα τον ναό της Αφροδίτης με τα μυστήρια που γινόντουσαν εκεί και τη βυζαντινή τέχνη. Ουσιαστικά ζώντας σε ένα τόπο όπως ήταν η Πάφος του τότε, που δεν υπήρχαν ούτε μουσεία, ούτε μέσα μαζικής ενημέρωσης, ούτε τηλεόραση, ούτε περιοδικά το μόνο που είχαμε ήταν το ραδιόφωνο. Οι μονές εικόνες που βλέπαμε ήταν οι βυζαντινές στην εκκλησία και ήταν κάτι που με συγκινούσε ιδιαίτερα. Αυτά ήταν τα πρώτα ερεθίσματα για εμένα.
Έργο του ζωγράφου Ανδρέα Χαραλαμπίδη
Το μέλλον στην Κύπρο
–Πώς βλέπετε τα εικαστικά δρώμενα του σήμερα στην Κύπρο;
–Τώρα έχει γεμίσει η Κύπρος με καλλιτέχνες και είναι κάτι πολύ καλό. Οι νέοι εικαστικοί τολμούν. Τότε ήταν κάτι το μεμπτό να είσαι ζωγράφος, ο πατέρας μου όταν τον ερωτούσαν τι σπούδασα ουδέποτε είπε ότι είμαι ζωγράφος, τους έλεγε ότι είμαι καθηγητής. Μόνο όταν ξεκίνησε η αναγνώρισή μου έλεγε ότι είμαι καθηγητής ζωγραφικής αλλά μέχρι εκεί. Ο καθηγητής ήταν πάντα πρώτο.
–Ποια είναι τα πλανά σας για το μέλλον;
–Θα κάνω έκθεση τον Νοέμβριο στην Golden Gallery στη Λευκωσία και είναι για τα 60 χρόνια δημιουργίας μου. Δεν θα είναι αναδρομική έκθεση, διότι τα πλείστα έργα που θα δείξω είναι καινούργια. Είμαι 82 χρονών, δουλεύω από τα 20 μου στη ζωγραφική και ελπίζω να συνεχίσω όσο ζω.
