Του Απόστολου Κουρουπάκη
Χρύσανθος Χρυσάνθου
«Το κρυφό ημερολόγιο του κρατούμενου
D.P. 315 Παλλάδιου Νικολάου»
εκδ. Κέντρο Μελετών Ιεράς Μονής Κύκκου
σελ. 295
Η ύπαρξη ημερολογιακών καταγραφών είναι πάντοτε χρήσιμες για τον ιστορικό και τον ερευνητή, διότι ο συντάκτης τους σχεδόν πάντοτε προσπαθεί, αναλόγως των συνθηκών φυσικά, να διατηρήσει αυτό που συμβαίνει ζωντανό, να μεταφέρει τις εμπειρίες του στους επόμενους ή να αποδείξει τι συνέβη ή ότι συνέβη κάτι.
Σε αυτή την κατηγορία εντάσσεται θεωρώ και το νέο βιβλίο για τον απελευθερωτικό αγώνα 1955-1959 που εξέδωσε πρόσφατα το Κέντρο Μελετών Ιεράς Μονής Κύκκου. Η νέα έκδοση έχει τίτλο «Το κρυφό ημερολόγιο του κρατούμενου D.P. 315 Παλλάδιου Νικολάου» και συγγραφέας του είναι ο Χρύσανθος Χρυσάνθου, φυσικά, λόγω της φύσης του βιβλίου στις σελίδες του εγκιβωτίζεται και ένας ακόμη συγγραφέας, ο 18χρονος μαθητής του Ελληνικού Γυμνασίου Μόρφου, από το Καραβοστάσι, Παλλάδιος Νικολάου, αφού το βιβλίο περιλαμβάνει αυτούσιο το ημερολόγιο που κατέγραφε καθημερινά στα κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς, κρυφά από τους δεσμοφύλακες. Στην έκδοση περιλαμβάνονται επίσης μαρτυρίες για τα γεγονότα της εποχής, ορισμένα ποιήματα που έγραψε ο Παλλάδιος Νικολάου, όντας έγκλειστος πίσω από τα συρματοπλέγματα της βρετανικής αποικιοκρατίας, καθώς και αδημοσίευτη έκθεση για τη δράση της ΕΟΚΑ στην περιοχή των Σόλων.
Πιο συγκεκριμένα το βιβλίο χωρίζεται σε δύο μέρη και περιέχει και δύο παραρτήματα. Στο πρώτο μέρος ο συγγραφέας γράφει για το πώς ο Παλλάδιος Νικολάου μπήκε στον αγώνα για την ελευθερία, και σε ποιες ενέργειες επιδόθηκε ο νεαρός αγωνιστής εναντίον των αποικιοκρατών. Ο συγγραφέας συνεχίζει με το πώς ο Παλλάδιος Νικολάου συνελήφθη από τους Βρετανούς και περιγράφει τα βασανιστήρια που υπέστη από τους Βρετανούς στρατιώτες και δεσμοφύλακες, αλλά και τη ζωή στα κρατητήρια της Κοκκινοτριμιθιάς.
Στο δεύτερο μέρος δημοσιεύεται αυτούσιο το ημερολόγιο του κρατούμενου D.P. 315 Παλλάδιου Νικολάου, το οποίο εκτείνεται χρονικά από τις 24 Απριλίου 1956 έως την 31η Ιανουαρίου 1957. Ο Νικολάου ξεκινάει να γράφει σε ένα καρνέ τηλέφωνων, διαστάσεων 18 εκ. Χ 11 εκ. και ακριβώς λόγω του μικρού σχήματός του μπόρεσε να το κρύψει. Όπως αναφέρεται στο βιβλίο, άλλα δυο ημερολόγια που κρατούσε ο Νικολάου οι δεσμοφύλακες τα εντόπισαν και τα κατάσχεσαν. Ο κρατούμενος Νικολάου περιγράφει στις πρώτες σελίδες του καρνέ όσα συνέβησαν από την ημέρα της σύλληψής του, στις 14 Απριλίου 1956 μέχρι τη μεταφορά του στην Κοκκινοτριμιθιά στις 9 Μαΐου 1956. Στην πρώτη καταγραφή διαβάζουμε: «[...] Κατά πρώτον με μετέφεραν εις το κομπάουν 17. Ητο παράγκες με όλο τσίγκο και με παράθυρα από γυαλιά. Ητο μακρύ το κομπάουν, περίπου 30 μέτρα».
Αυτή η πρώτη καταγραφή είναι αναγνωριστική, ο κρατούμενος πρώτα γνωρίζει τον χώρο και μετά τους ανθρώπους, με τους οποίους βρίσκεται στην ίδια μοίρα, αφού συνεχίζει: «[...] Από εκεί μεταφέρθηκα στο κομπάουν 9. Εκεί βρήκα όλους τους συγχωριανούς μου [...] επίσης τον αδελφόν του ήρωος Μιχαλάκη Καραολή, τον Ανδρέα Καραολή από το Παλαιχώρι [...] τον Μίνω Κωνσταντίου («το αδέλφι» μου), από την Κρήτου Τέρρα [...]», για να αναφέρω μόνο μερικά από τα ονόματα που ο ίδιος σημειώνει.
Οι καταγραφές του Παλλάδιου Νικολάου άλλοτε είναι μικρές, αφού πιθανόν τίποτε δεν συμβαίνει: «Άρχισα και ’γω να μαθαίνω την μόνην τέχνην η οποία επικρατεί εδώ στην Κοκκινοτριμιθιά, δηλ. να φτιάχνομεν εικόνες» γράφει στις 16 Μαΐου 1956, αφού με κάποιο τρόπο η ζωή πρέπει να συνεχιστεί... και στις 19 Ιουνίου: «Τρίτη σήμερα, άρχισα να κάμνω τον γυμναστήν στους συγκρατουμένους μου και να τους κάμνω προπόνηση». Άλλωστε ο Νικολάου ήταν αθλητής και αργότερα έγινε εκπαιδευτικός γυμναστής και προπονητής του ΓΣΠ.
Οι καταγραφές του Νικολάου συνεχίζονται, όπως ακριβώς και η ζωή στα κρατητήρια. Όσα συμβαίνουν έξω από τα συρματοπλέγματα τα μαθαίνουν οι κρατούμενοι... χαρακτηριστική η εγγραφή για τον θάνατο του Μάρκου Δράκου στο Μερσινάκι στις 19 Ιανουαρίου 1957: «Ω! καρδιές γνησίων Κυπρίων πατριωτών, κλαύσατε, κλαύσατε διότι σήμερα πέθανε ακόμη ένα βλαστάρι της ηρωικής Κύπρου μας» και την επόμενη ημέρα 20 Ιανουαρίου 1957 γράφει: «Σήμερα Κυριακή είχαμεν μνημόσυνον για τον αδελφό μας Μάρκον και “επικήδειον” υπό του Καραολή. Όλους τα μάτια υγράνθηκαν και κυρίως εις αυτούς που εγνώριζον τον ήρωά μας Μάρκο».
Το βιβλίο κλείνει με τα δύο παραρτήματα, το πρώτο περιέχει ποιήματα, που έγραψε ο Παλλάδιος Νικολάου εντός και εκτός των κρατητηρίων της Κοκκινοτριμιθιάς και στο δεύτερο δημοσιεύεται για πρώτη φορά έκθεση για τη δράση της ΕΟΚΑ στους Σόλους, την οποία ετοίμασε ο Παλλάδιος Νικολάου με τα ονόματα, την προσφορά και τη θυσία μελών της οργάνωσης από τα χωριά της περιοχής.
Επίσης, στην έκδοση περιλαμβάνονται πολλές ιστορικές φωτογραφίες, αλλά και φωτογραφίες του Παλλάδιου Νικολάου, ο οποίος επισκέπτεται ξανά τα κρατητήρια της Κοκκινοτριμιθιάς...
Η έκδοση αυτή είναι οπωσδήποτε μια σημαντική προσθήκη για τη βιβλιογραφία που αφορά τον Αγώνα της ΕΟΚΑ του 1955-1959 και αποτελεί φόρο τιμής σε όλους όσοι βρέθηκαν πίσω από τα συρματοπλέγματα της Κοκκινοτριμιθιάς και όχι μόνο.
