Του Γιώργου Κακούρη
Η Ανατολική Μεσόγειος ήταν από τις μόνες δύο περιοχές της Ε.Ε. που είδαν τις παράτυπες αφίξεις μεταναστών και προσφύγων να αυξάνονται το 2024, εν μέσω μιας ευρύτερης μείωσης των αφίξεων κυρίως στα κράτη-μέλη που έχουν σύνορα με χώρες των Δυτικών Βαλκανίων καθώς και στην Κεντρική Μεσόγειο, σύμφωνα με νέα προκαταρκτικά στοιχεία του Frontex, του Οργανισμού Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής.
Αν και η αύξηση αυτή ήταν σχετικά μικρή, κατά μόλις 14%, με τους αριθμούς να αφορούν συνολικά την Ανατολική Μεσόγειο (δηλαδή και την Ελλάδα και τη Βουλγαρία), η τάση αυτή καταδεικνύει πως οι προκλήσεις για την Κύπρο ακόμα δεν έχουν τελειώσει – παρά τις καλύτερες «επιδόσεις» της κυπριακής κυβέρνησης στην επεξεργασία αιτήσεων και στις επιστροφές, και παρά την τάση προς τις εθελοντικές επιστροφές που άρχισε να διαφαίνεται σε σχέση με Σύρους που ζουν στη χώρα μας.
Τα χαρακτηριστικά των τάσεων στην περιοχή μας είναι ενδεικτικά και για το ποια εικόνα θα έχει να διαχειριστεί η χώρα όσον αφορά τις αιτήσεις τις οποίες θα πρέπει να επεξεργαστεί αυτόν τον χρόνο: βάσει των στοιχείων, ενώ μόλις το 10% όλων των προσφύγων και μεταναστών που φτάνουν στην Ε.Ε. ήταν γυναίκες, το 62% των γυναικών αυτών –κυρίως Σύρες και Αφγανές– πέρασε τα σύνορα της Ε.Ε. στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Αντικατοπτρίζοντας, σύμφωνα με τον Frontex, «τους κινδύνους και τις αλλαγές στις δυναμικές σε άλλες (μεταναστευτικές) διαδρομές».
Τα άλλα σημεία όπου καταγράφηκε άνοδος το 2023 ήταν ο μεταναστευτικός διάδρομος της Δυτικής Αφρικής (δηλαδή στις ισπανικές Κανάριες Νήσους) και στα ανατολικά χερσαία σύνορα, αντικατοπτρίζοντας τις τάσεις και στην Αφρική αλλά και πιθανών προσπαθειών εργαλειοποίησης της μετανάστευσης από τη Λευκορωσία.
Οι τάσεις αυτές αποκρυσταλλώνονται καθώς η Κομισιόν ετοιμάζεται να προτείνει το νέο πλαίσιο για τις επιστροφές μεταναστών, ώστε να γίνονται από τη μια γρήγορα, και από την άλλη νόμιμα χωρίς να δημιουργούνται οι συνθήκες για παράνομες επαναπροωθήσεις (pushbacks) όπως –σύμφωνα με απόφαση του ΕΔΑΔ– στην Ελλάδα. Την ίδια ώρα τρέχουν οι τεχνικές διεργασίες για την εφαρμογή του νέου συνολικού νομικού πλαισίου για τη μετανάστευση μέχρι τα μέσα του 2026, πλαίσιο το οποίο ορισμένες χώρες όπως η Γερμανία θέλουν να εφαρμοστεί γρηγορότερα όσον αφορά στην ασφάλεια των συνόρων (και για προεκλογικούς λόγους), με τις χώρες του νότου να απαντούν πως θα πρέπει να γίνεται παράλληλα και η εφαρμογή της αναγκαστικής αλληλεγγύης σε χώρες της «πρώτης γραμμής».
Περιοδεία Μάγκνους
Σε αυτή τη συγκυρία φτάνει στην Κύπρο την Παρασκευή ο νέος επίτροπος αρμόδιος για θέματα μετανάστευσης, Μάγκνους Μπρούνερ, για επαφές με τον υφυπουργό Μετανάστευσης Νικόλα Ιωαννίδη, αλλά και τους υπουργούς Εξωτερικών και Δικαιοσύνης, Κωνσταντίνο Κόμπο και Μάριο Χαρτσιώτη.
Σύμφωνα με το επίσημο ημερολόγιο και τις αναρτήσεις του κ. Μπρούνερ, μετά την επίσκεψή του στην Πολωνία και στην έδρα του Frontex, o επίτροπος Μετανάστευσης θα βρίσκεται αυτή την εβδομάδα για επαφές στην Ελλάδα, όπου θα δει τους αντίστοιχους υπουργούς, ενώ μετά την Κύπρο θα μεταβεί στο άλλο σημείο όπου καταγράφεται αύξηση των αφίξεων, τις Κανάριες Νήσους.
Ο κ. Μπρούνερ, ο οποίος παρά την έντονη στάση της χώρας του στο μεταναστευτικό ήταν από τους πρώτους που δήλωνε μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ πως «προς το παρόν θα έλεγα ότι οι εξαναγκαστικές επιστροφές δεν είναι εφικτές», μοιράστηκε τα νέα στοιχεία στο X (πρώην Twitter) σχολιάζοντας πως «η ισχυρή προστασία στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. βοηθά να μειωθούν οι αριθμοί των αφίξεων».
Όπως πρόσθεσε ο κ. Μπρούνερ «η συνεχιζόμενη στήριξη από τον Frontex και το νέο σύστημα συνοριακών ελέγχων που βάζουμε σε εφαρμογή θα επιτρέψουν στα κράτη-μέλη να διατηρήσουν (αυτή την τάση)», ενώ υπογράμμισε πως εργάζεται για την πρόταση της Κομισιόν για «μια νέα προσέγγιση για τις επιστροφές».
Η αναφορά που παραπέμπει στην αναθεώρηση της οδηγίας για τις επιστροφές, κάτι που είχαν ζητήσει επιτακτικά μεταξύ άλλων Ιταλία και Πολωνία (και βλέπει θετικά και η Κύπρος) και σχετίζεται και με νέες ιδέες» για επίσπευση των (αναγκαστικών) επιστροφών, περιορισμό της διακίνησης μεταναστών εντός της Ε.Ε., ακόμα και επεξεργασία των αιτητών σε κέντρα εκτός της ΕΕ.
Η Κύπρος ιδιαίτερα εστιάζει στις θέσεις της και στην ενίσχυση των σχέσεων με τρίτες χώρες διέλευσης, αλλά και προέλευσης μεταναστών, θεωρώντας ως μοντέλο τα όσα περιλαμβάνονται στη στρατηγική εταιρική σχέση Ε.Ε. - Αιγύπτου.
Κυρίως Σύροι
Σύμφωνα με τον Frontex, η μείωση κατά 38% των παράτυπων αφίξεων που εντοπίζονται στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. το 2024 σε σχέση με το 2023, οφείλεται στην εντατικοποίηση της συνεργασίας της Ε.Ε. και τρίτων χωρών κατά των δικτύων διακινητών, με τις αφίξεις να φτάνουν συνολικά τις 239 χιλιάδες περίπου.
Ο μεγαλύτερος αριθμός αφίξεων από τους μεταναστευτικούς διαδρόμους της Ε.Ε. αφορούσε την Ανατολική Μεσόγειο, με συνολικά 69.436 άτομα, αριθμός αυξημένος κατά 14% σε σχέση με το 2023. Σύμφωνα με τον Frontex η αύξηση αυτή οφείλεται σε νέες διαδρομές από την ανατολική Λιβύη μέσω της οποίας φτάνουν στην περιοχή πολίτες κυρίως της Συρίας, του Αφγανιστάν και της Αιγύπτου.
Η μεγαλύτερη μείωση (κατά 78%) καταγράφηκε στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων λόγω «έντονων προσπαθειών των χωρών της περιοχής να περιορίσουν τις ροές» σύμφωνα με τον Frontex, με τις αφίξεις να φτάνουν στους 21.520 ανθρώπους, κυρίως προερχόμενους από τη Συρία, την Τουρκία και το Αφγανιστάν.
Στην Κεντρική Μεσόγειο, που αφορά κυρίως αφίξεις στην Ιταλία, καταγράφηκε μείωση κατά 59% λόγω μειωμένων αναχωρήσεων από την Τυνησία και τη Λιβύη, φτάνοντας όμως και πάλι στους 66.766 ανθρώπους, τους δεύτερους περισσότερους μετά την Ανατολική Μεσόγειο. Στον μεταναστευτικό αυτό διάδρομο περνούν ως επί το πλείστον πολίτες του Μπανγκλαντές, της Συρίας και της Τυνησίας.
