Του Απόστολου Κουρουπάκη
Μία εβδομάδα πριν από τις τουρκικές εκλογές η κόντρα Ερντογάν - αντιπολίτευσης έχει χτυπήσει «κόκκινο», όπως αναφέρει το ρεπορτάζ του Μανώλη Κωστίδη από την Κωνσταντινούπολη. Όπως αναφέρει στην ανταπόκρισή του ο Εκρέμ Ιμάμογλου κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιοδείας του στην πόλη Ερζερούμ δέχθηκε επίθεση από οπαδούς του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με τον Τούρκο πρόεδρο να αποκαλεί τον πολιτικό του αντίπαλο «μέθυσο».
Μιλώντας, την περασμένη εβδομάδα με τον Νίκο Μούδουρο, λέκτορας Τούρκικων και Μεσανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου για τις τουρκικές εκλογές της 14ης Μαΐου για το πώς τις αντικρίζουν οι Τ/κ ο κ. Μουδούρος είχε πει στην έντυπη «Κ» πως «χωρίς ιδιαίτερες προσδοκίες από τον Κιλιτσντάρογλου, τα μέρη εκείνα των Τουρκοκυπρίων που παραδοσιακά εξέφραζαν αντιρρήσεις ενάντια στην πολιτική της Άγκυρας θέτουν ως προτεραιότητα σε αυτή τη φάση την κατάρρευση της “αυτοκρατορίας του φόβου” και της καταπίεσης, που συμβολίζει η τελευταία φάση της διακυβέρνησης Ερντογάν».
«Μετά το 2002 και το Σχέδιο Ανάν, το 2004, φαίνεται ότι αρχίζει μία ρητορική από τη μία κρατική διοίκηση στα δύο χωριστά κράτη»
Ο κ. Μούδουρος απαντώντας στο ερώτημα της «Κ» για το πώς η τ/κ κοινωνία εν γένει, και τα τ/κ κόμματα αντιμετωπίζουν τις τουρκικές εκλογές, ανέφερε πως στην εκλογική αναμέτρηση της 14ης Μαΐου καταγράφεται αναβαθμισμένο και εντονότερο ενδιαφέρον της τουρκοκυπριακής κοινωνίας γενικά για τις εκλογές στην Τουρκία. «Μάλιστα, θα μπορούσε να λεχθεί ότι αυτό το ενδιαφέρον είναι πολλαπλάσιο, εάν συγκριθεί με τη γενική σιωπή των πολιτικών κομμάτων». Όπως εξηγεί ο κ. Μούδουρος η εξέλιξη αυτή είναι αποτέλεσμα κυρίως της σαφέστατης επιδείνωσης των σχέσεων Τουρκίας – Τουρκοκυπρίων την τελευταία δεκαετία και της ξεκάθαρης εντατικοποίησης της αντιπαράθεσης, τονίζοντας πως μεγάλο μέρος της τουρκοκυπριακής κοινότητας παρακολουθεί με αγωνία, καθώς θεωρεί κομβικό σημείο στη διαδικασία περιθωριοποίησης της κοινοτικής της ταυτότητας μια πιθανή επανεκλογή Ερντογάν.
Σημειώνει επίσης πως το δίλημμα που κυριαρχεί σε αυτούς του κύκλους της κοινότητας, δεν είναι η προσδοκία ότι ο Κιλιτσντάρογλου θα υιοθετήσει ολοκληρωτικά τις δικές τους θέσεις, αλλά η προτεραιότητα απεγκλωβισμού από την πολιτική πολιτισμικής και οικονομικής «προσάρτησης» που προκάλεσε ο Ερντογάν τα τελευταία χρόνια στην τ/κ κοινότητα.
Το Κυπριακό ως διακύβευμα
Ο κ. Μούδουρος εξηγώντας την «πολιτική» πορεία του Κυπριακού και την αντίκρισή του από το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ταγίπ Ερντογάν λέει πως η απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 και η κατάρρευση των συνομιλιών στο Κραν Μοντάνα, φαίνεται ότι «οριστικοποίησαν» το κλείσιμο ενός συγκεκριμένου κύκλου διαδικασιών και οικοδόμησαν τη βάση για την έναρξη ενός νέου, με σαφέστατα αρνητικότερες επιπτώσεις στο Κυπριακό.
Μετά το 2002 και το Σχέδιο Ανάν, το 2004, φαίνεται ότι αρχίζει μία ρητορική από τη μία κρατική διοίκηση στα δύο χωριστά κράτη... ενώ σταδιακά μπαίνει και η παρουσία της ΤΔΒΚ στην Ανατολική Μεσόγειο, με τον Νίκο Μούδουρο να λέει πως είναι γεγονός ότι το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), στα αρχικά στάδια της εμφάνισής του, υιοθέτησε σε ένα ευρύτερο πλαίσιο τη θέση για ομοσπονδιακή επίλυση του κυπριακού προβλήματος. Έστω και αν την περίοδο 2002-2004 υπήρχαν διαφορές μεταξύ της προσέγγισης του ΑΚΡ για μια ομοσπονδιακή λύση με τις προσεγγίσεις ενός μεγάλου μέρους των Ελληνοκυπρίων, είναι γεγονός ότι για τα ιστορικά πλαίσια της Άγκυρας η συγκεκριμένη αλλαγή αποτέλεσε ένα είδος ρήξης.
Σημειώνοντας πως ήταν σε εκείνα τα πλαίσια άλλωστε που εντατικοποιήθηκε και η αντιπαράθεση μεταξύ της τότε νέας κυβέρνησης ΑΚΡ και του στρατού. «Ωστόσο, είναι επίσης γεγονός ότι μετά τα δημοψηφίσματα του 2004, αλλά ιδιαίτερα από το 2013 και μετά, καταγράφηκαν πολύ σημαντικές αλλαγές που είχαν ως μια από τις εκφράσεις τους και την αλλαγή στάσης στο Κυπριακό. Οι αλλαγές αυτές δεν αφορούσαν μόνο στην εξωτερική πολιτική της χώρας, αλλά και στο εσωτερικό της», αναφέροντας επίσης πως η απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 και η κατάρρευση των συνομιλιών στο Κραν Μοντάνα φαίνεται ότι «οριστικοποίησαν» το κλείσιμο ενός συγκεκριμένου κύκλου διαδικασιών και οικοδόμησαν τη βάση για την έναρξη ενός νέου, με σαφέστατα αρνητικότερες επιπτώσεις στο Κυπριακό.
Όπως αναφέρει ο Νίκος Μούδουρος μια πολύ χαρακτηριστική εξέλιξη ήταν η σταδιακή επαναφορά της αντίληψης ότι οι κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου δεν θα πρέπει να αποτελούν μόνο το «αντικείμενο» - αποδέχτη της ασφάλειας από την Τουρκία, αλλά ένα «υποκείμενο» - πάροχο ασφάλειας προς την Τουρκία. «Εάν θα μπορούσαμε να ορίσουμε χρονολογικά αυτή την εξέλιξη, τότε η περίοδος από το 2015 μέχρι και σήμερα ίσως να είναι η πιο καθοριστική. Γιατί αυτή η περίοδος συνδέεται με παράλληλες εξελίξεις όπως η ένταση της αποσταθεροποίησης εντός Τουρκίας, η εμβάθυνση της οικονομικής κρίσης, η αύξηση των προβλημάτων στην περιφέρεια και στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και η αναθέρμανση των διαφωνιών της Άγκυρας με ένα μεγάλο μέρος της τουρκοκυπριακής κοινότητας» εξηγεί ο κ. Μούδουρος και προσθέτει πως η περίοδος εντατικοποιεί τη μετατροπή του κυπριακού προβλήματος ως ένα πρόβλημα μεταξύ Τουρκίας – Τουρκοκυπρίων, ενώ η απουσία συνομιλιών γενικά αφαιρεί την επίδραση που μπορεί να έχει στις εξελίξεις η ελληνοκυπριακή κοινότητα. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η «ΤΔΒΚ» μετατράπηκε σε δομικό κομμάτι της γνωστής προσέγγισης περί της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Αυτή η εξέλιξη, όπως εξηγεί ο κ. Μούδουρος επηρέασε σε καθοριστικό βαθμό το «βλέμμα» της Τουρκίας προς το τουρκοκυπριακό πολιτικό σύστημα, λέγοντας πως πλέον οι διαφορετικές φωνές των Τουρκοκυπρίων – μεταξύ των οποίων και ο πρώην ηγέτης της κοινότητας Μουσταφά Ακιντζί – αντιμετωπίζονται ως ένα είδος «εθνικής απειλής». «Το συγκεκριμένο σημείο είναι σημαντικό, γιατί δείχνει το ιδεολογικό υπόβαθρο της στροφής του ΑΚΡ προς μια πολιτική περισσότερου ελέγχου της καθημερινής ζωής στα Κατεχόμενα και μιας πιο σκληρής καταστολής των αντιπολιτευτικών δυνάμεων».
Μάλιστα, όπως τονίζει ο κ. Μούδουρος, το πρόσφατο προεκλογικό πρόγραμμα του ΑΚΡ ενόψει των επικείμενων εκλογών της 14ης Μαΐου 2023, αντικατοπτρίζει το απόσταγμα των εξελίξεων των τελευταίων χρόνων. «Το Κυπριακό συνεχίζει να γίνεται αντιληπτό ως ένα πρόβλημα, ωστόσο η λύση του παρουσιάζεται μέσα από τις έννοιες της αναγνώρισης του ψευδοκράτους και της κυριαρχικής ισότητας μεταξύ δύο λαών. Παράλληλα παρουσιάζεται ως ένα πρόβλημα που σχετίζεται σχεδόν αποκλειστικά και μόνο με τις μεταβαλλόμενες ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο, μέρος των οποίων φυσικά αποτελούν και οι ενεργειακές εξελίξεις».
Όσο για το πώς αλλάζει η εικόνα του κυπριακού προβλήματος διαχρονικά ως εκλογικό «διακύβευμα» στις τουρκικές εκλογές και αν η ακολουθεί μία σταθερή αλλά και ευέλικτη εξωτερική πολιτική γραμμή ο κ. Μούδουρος λέει πως εδώ και αρκετά χρόνια το κυπριακό πρόβλημα δεν αποτελεί θέμα το οποίο παράγει αντιπαράθεση σε βαθμό που να επηρεάζει καθοριστικά την αλλαγή πολιτικών και εκλογικών τάσεων εντός Τουρκίας. «Στο σημείο αυτό ωστόσο εμφανίζεται μια αντίφαση. Ενώ υπάρχει μια γενική σιωπή και αδιαφορία για το Κυπριακό ως θέμα προεκλογικό αντιπαραθέσεων, την ίδια στιγμή υπάρχει και αποδοχή του ως “εθνική υπόθεση” και από τους δύο μεγάλους συνασπισμούς που διεκδικούν την εξουσία στην Τουρκία», προσθέτοντας πως το δεδομένο αυτό δεν παραπέμπει σε μια στατική πραγματικότητα, ούτε και σε μια απόλυτη ταύτιση θέσεων των κομμάτων στην Τουρκία για το Κυπριακό. «Φαίνεται ότι είναι αποτέλεσμα – μεταξύ άλλων – και μιας μακρόχρονης απουσίας ουσιαστικών συζητήσεων που φτάνει μέχρι και το σημείο ένα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης να θεωρεί ότι το Κυπριακό “έχει κλείσει”» και σημειώνει πως η αναπαραγωγή της προαναφερθείσας αντίφασης εντείνεται από τις περιστασιακές αναφορές στο Κυπριακό μόνο ως ζήτημα επικρίσεων από τη μια συμμαχία πολιτικών δυνάμεων προς την άλλη.
Σε ό,τι αφορά στις επικείμενες εκλογές, ο κ. Μούδουρος λέει πως το Κυπριακό, οι σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας, αλλά και γενικά η εξωτερική πολιτική, δεν λειτουργούν ως τροχιοδεικτικά των εκλογικών τάσεων. «Αντίθετα το ζήτημα των κοινωνικοοικονομικών προβλημάτων και της οικονομικής πολιτικής απέκτησε σχεδόν “μονοπωλιακό” ενδιαφέρον. Ακριβώς γι’ αυτό τον λόγο τα λεγόμενα ανοιχτά εθνικά ζητήματα μάλλον χρησιμοποιούνται ως “συμπληρώματα” στις βασικές πολιτικές θέσεις και προσανατολισμούς που προωθούν τα κυριότερα κόμματα προς τους ψηφοφόρους.
