Σουδάν: Διδάγματα από τις Resevac για τη Κύπρο

Από τις 15 Απριλίου το Σουδάν, στη ΒΑ Αφρική, έχει εισέλθει, ανεπιστρεπτί όπως φαίνεται, σε ένα νέο κύκλο αιματηρής βίας με συγκρούσεις μεταξύ των ενόπλων δυνάμεων της χώρας και του παραστρατιωτικού σώματος (RSF) του στρατηγού «Χεμέτι». Οι αναμενόμενες, για πολλούς αναλυτές, εξελίξεις στην αφρικανική χώρα οδήγησαν σειρά δυτικών κρατών -και δη της ΕΕ- να οργανώσουν σειρά αποστολών εκκένωσης (Resevac Operations) διπλωματών και πολιτών τους φέρνοντας στο νου όλων την κρίση του Αφγανιστάν του 2021 και την εκκένωση του διεθνούς αεροδρομίου της Καμπούλ -λίγο πριν την παράδοση της χώρας στις δυνάμεις των Ταλιμπάν.

Η εξέλιξη των πραγμάτων στο Σουδάν -της ταραγμένης χώρας στο υποσύστημα του Σάχελ- υπενθυμίζει την ανάγκη έγκυρου και ακριβούς επιχειρησιακού σχεδιασμού ως προς την διάσταση των αποστολών Resevac (Rescue & Evacuation) και για την ΚΔ -μια χώρα εξ' ορισμού μικρή και με περιορισμένες δυνατότητες όσον αφορά τα σχετικά capacities (πχ αεροπορικά Μέσα). Στο Σουδάν βρέθηκαν (λόγω και του αποτυπώματος ιστορικά κοινοτήτων Κύπριων που εργάστηκαν μετά το 74 σε όλες τις χώρες ΜΕΝΑ αλλά και στην αφρικανική ήπειρο) και Κύπριοι πολίτες -όπως και πρόσωπα κυπριακού ενδιαφέροντος- και μέχρι την στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές εκκενώθηκαν με ασφαλή τρόπο άνω των 11. Η πρόσφατη κρίση όμως δημιουργεί, εξ’ ορισμού, το πλαίσιο σχεδιασμού και ετοιμότητας για μελλοντικές παρεμφερείς κρίσεις σε περιοχές που ζουν κι εργάζονται Κύπριοι (πχ Λίβανος) καθώς και το πως η ΚΔ οφείλει ως κράτος-μέλος της ΕΕ που γειτνιάζει, γεωγραφικά, ως το ανατολικότερο άκρο με τις χώρες της Μέσης Ανατολής να επενδύσει στις επιχειρήσεις Resevac ως κέντρο συντονισμού. Η κινητοποίηση εξάλλου των Βρετανικών Βάσεων (BSB) και η αερογέφυρα που έστησε προς το Χαρτούμ η RAF μέσω Ακρωτηρίου καταδεικνύει τον στρατηγικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η Λευκωσία καθώς και το πως μπορεί να αντλήσει όχι μόνο καλές πρακτικές αλλά και οφέλη από την χρήση της Κύπρου ως κόμβου για την περιοχή.

The first military flight, supporting @FCDOGovUK in evacuating civilian UK nationals from Sudan, has landed in Cyprus with support from @bfcyprus.

Further flights will follow throughout tonight and tomorrow as work continues to move UK nationals to safety. pic.twitter.com/bqCYcyv8Fh

— Ministry of Defence (@DefenceHQ) April 25, 2023

H μεγάλη εικόνα

Σε επιχειρήσεις τύπου Resevac οι καταστάσεις μέχρι οι πολίτες ενδιαφέροντος για μια χώρα να κατορθώσουν να βρεθούν σε ένα σημείο εκκένωσης (extraction point) προκειμένου να εκκενωθούν αεροπορικώς ή μέσω χερσαίου δρομολογίου προς ασφαλή προορισμό κρίνονται πάντα ως δύσκολες και χαοτικές. Ωστόσο η διεθνής πρακτική επιτάσσει συγκεκριμένα βήματα:

• Έγκυρη και έγκαιρη προειδοποίηση προς τους μόνιμα διαμένοντες σε μια χώρα υψηλού ρίσκου (high risk country) ότι θα μπορούσε να βυθιστεί στο χάος της αποσταθεροποίησης ή της ένοπλης βίας μέσω σύρραξης. Η διάσταση της προληπτικής μετακίνησης πολιτών αποτελεί αντικείμενο ανάλυσης, εξειδικευμένης γνώσης και κατεξοχήν αντικείμενο των διπλωματικών αρχών στη χώρα ενδιαφέροντος (ή σε γειτονική αν δεν υπάρχει διπλωματική εκπροσώπηση) και αφορά πάντα στην ακριβή χαρτογράφηση των Κύπριων πολιτών που ζούνε σε χώρες με δυνητικές συγκρούσεις ή αστάθεια

• Διαρκής συντονισμός ως προς την επιλογή εκκένωσης. Στη περιπτωσιολογία της κρίσης στο Σουδάν οι επιλογές για την ΚΔ περιορίζονταν είτε στο αεροπορικό δρομολόγιο για Τζιμπουτί (όπου στήθηκε διεθνές κέντρο επιχειρήσεων), είτε στην «βρετανική επιλογή» (λόγω της κινητοποίησης μέσω Ακρωτηρίου/Λάρνακας). Επί τούτου η συνήθης πρακτική είναι αυτή του “stick to the plan” έναντι μη ρεαλιστικών επιλογών (ως αποτέλεσμα brainstorming) όπως η επιλογή χερσαίων δρομολογίων μεγάλης απόστασης προς συνορεύουσες χώρες (σ.σ. προτάθηκε στη περίπτωση της εκκένωσης των Κυπρίων σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ») και

• Την προσομοίωση τέτοιων επιχειρήσεων Resevac μεγάλης έκτασης έτσι ώστε σε επίπεδο διαχείρισης κρίσεων (crisis management) οι εμπλεκόμενοι θεσμικοί φορείς της ΚΔ να λειτουργούν διακλαδικά και με αποτελεσματικότητα

Watch as personnel from @40commando and the Joint Force Head Quarters are deployed to @RAFAkrotiri to support the evacuation efforts in #Sudan.

A military operation to evacuate British nationals from Sudan was undertaken by the UK due to escalating violence. pic.twitter.com/n5YMuDe3Fr

— Forces News (@ForcesNews) April 25, 2023

Και κάποια διδάγματα

Mε πάνω από 30 αποστολές Resevac από κράτη της ΕΕ τις τελευταίες 72 ώρες, η περίπτωση της κρίσης στο Σουδάν επέδειξε, ξανά, την αδυναμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να λειτουργήσει σε ένα στρατηγικό και τακτικό επίπεδο ως μια ολοκληρωμένη, πολιτικά, δύναμη διαχείρισης κρίσεων. Αφετηριακά, η εν λόγω κατάσταση αποτελεί ένα καλό σημείο εκκίνησης προκειμένου η ΚΔ να διεκδικήσει, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ως μικρό κράτος της ΕΕ έναν συλλογικό μηχανισμό για εκκενώσεις Ευρωπαίων πολιτών -και να ορίσει και τον ρόλο της σε αυτό ως το κράτος-μέλος της ΕΕ εγγύτερα, γεωγραφικά, στις χώρες ΜΕΝΑ.

Τέλος, η πολιτική της αποστολής σινιάλων στη περίπτωση της κρίσης στο Σουδάν υπενθυμίζει την απόσταση συχνά μεταξύ της διπλωματίας και της πολιτικής πρακτικής για την ΚΔ. Η κρίση στο Σουδάν και οι εκκενώσεις πολιτών από την Γαλλία, το ΗΒ και την Αίγυπτο -δύο χώρες με τις οποίες η Κύπρος ανέπτυξε τα τελευταία χρόνια εξαιρετικές στρατηγικές σκέψεις, και το ΗΒ το οποίο διατηρεί στη Κύπρο κυρίαρχες βάσεις- δεν λειτούργησαν αποτελεσματικά για τον κυπριακό σχεδιασμό τα πρώτα (πάντα) κρίσιμα 24ωρα των Resevac επιχειρήσεων. Καλό να μιλάμε για στρατηγικές σχέσεις, τριμερείς με τα κράτη της περιοχής και τις «βάσεις των Εγγλέζων» -σε πολιτικό πλαίσιο πάντα- στη κυπριακή δημόσια σφαίρα αλλά 4 άτομα με κυπριακό διαβατήριο δεν κατορθώσαμε τις πρώτες 72 ώρες να τα εκκενώσουμε. Μπορούμε, σίγουρα, καλύτερα. Και κρίσεις, αναπόφευκτα, σε περιοχές που διαμένουν μόνιμα Κύπριοι θα αντιμετωπίσουμε αρκετές και στο μέλλον.